وتباسىن قۇرۋ دەگەن بۇگىندە جاستاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ءۇشىن ماڭىزدى ماقسات بولۋدان قالدى. دەرەكتەر سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە زاڭدى تۇردە تىركەلگەن نەكە سانى ايتارلىقتاي ازايعانىن كورسەتەدى. ءتىپتى وتاۋ قۇرعانداردىڭ ءوزى نەكەسىن رەسمي تۇردە راسىمدەۋدەن كوبىنە باس تارتاتىن كورىنەدى.
عالامتورعا، الەۋمەتتىك جەلىلەرگە قاراساڭ – جارنامالانبايتىن نارسە جوق: ءوز-وزىڭدى قالاي دامىتۋ مەن قالاي بايۋدان باستاپ، قايدا قىدىرۋ، قالاي كوڭىل كوتەرۋ، نە ىشىپ-جەۋ كەرەكتىگىنە دەيىن جىلىكشە شاعىپ، قۇلاعىڭا قۇيىپ بەرەدى. ناسيحاتتالمايتىن نارسە كەمدە-كەم. ەسەسىنە، جاستاردى ۋاقىتىمەن ۇيلەنۋگە، تۇرمىس قۇرۋعا ۇندەپ، جالپى، وتباسى قۇندىلىعىن دارىپتەيتىن جارناما جوقتىڭ قاسى.
كەرىسىنشە، وتباسى، ەرلى-زايىپتىلىق، اكە مەن بالا، ەنە مەن كەلىن، ولاردىڭ قارىم-قاتىناسى، تۇرمىس-تىرشىلىگى كەيبىر بەيپىلاۋىز سىقاقشىلاردىڭ ساحناداعى ءجونسىز ءاجۋاسىنا، سايقىمازاعىنا اينالدى. وسىدان كەلىپ وتباسى – بەرگى جاعىن ايتقاندا، ادام ومىرىندەگى باعالى قۇندىلىق، ال تۇپتەپ كەلگەندە، ۇلتتىڭ، مەملەكەتتىڭ نەگىزگى تىرەگى دەگەن تۇسىنىكتىڭ وزىنە كولەڭكە ءتۇسىپ جاتقانىن اڭعارماۋعا اينالدىق.
باس قۇراۋعا جاستار نە سەبەپتى قۇلىقسىز ەكەنىن سارالاپ كورۋگە تىرىسقانداردىڭ ايتۋىنشا، ماسەلەنىڭ ءمانىسى كوپ جاعدايدا جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشقاقتاۋدان، ەكى ادامنىڭ ءوزارا تاۋەلدى، باعىنىشتى بولعىسى كەلمەۋىنەن تۋىندايتىن بولسا كەرەك. بوستاندىققا بويى ابدەن ۇيرەنگەندەر: «ءالى وقۋىم كەرەك، ۇيلەنۋدى ويلاۋعا مۇرشا جوق»، «جۇمىس كوپ، قايداعى وتباسى!»، «مەن ءالى جاسپىن، ءالى دە ءوزىم ءۇشىن ءومىر ءسۇرۋىم كەرەك»، «وتباسىن قۇرعان سوڭ بالا-شاعا بولادى، ولاردى اسىراۋ كەرەك، ونىڭ ءبارى اياققا ورالعى»، «نە ءۇي، نە كۇي جوق، جاعدايىڭ بولماسا ۇيلەنىپ نە كەرەك» دەگەن سىڭايلاس سىلتاۋمەن سالت باستى، ساباۋ قامشىلى ءجۇرىسىن اقتاۋعا تىرىسادى. وتباسى – ەڭ الدىمەن، ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءبىر-بىرىنىڭ جانە وزدەرى ومىرگە اكەلگەن پەرزەنتتەرىنىڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك دەسەك، جاستاردىڭ دەنى سول جاۋاپكەرشىلىكتى موينىنا الۋدان جۇرەكسىنەدى.
ەندى بىرەۋلەر اتا-اناسىنىڭ نەمەسە جاقىندارىنىڭ جانۇيالىق ومىرىندەگى اجىراسۋ، ۇرىس-كەرىس، تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق سياقتى كەلەڭسىز جايتتاردى العا تارتىپ، «وتباسىن قۇرعاندا نە تاپتى، شەكەلەرى قىزدى ما؟!»، «ءويتىپ يت-ىرعىلجىڭ تىرلىك كەشكەنشە، قۇلاعىم تىنىش، جالعىز جۇرگەنىم جاقسى» دەپ ازار دا بەزەر بولادى.
سايىپ كەلگەندە، وتباسى – مەملەكەتتىڭ ءال-اۋقاتى مەن تۇراقتىلىعىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىن، سەنىم مەن تاتۋلىققا، ادالدىق پەن ماحابباتقا نەگىزدەلگەن ماڭىزدى الەۋمەتتىك ينستيتۋت. جاس ۇرپاققا ومىرلىك، ادامي قۇندىلىقتاردى سىڭىرۋدە ونىڭ ماڭىزى زور. سول سەبەپتى، مەملەكەتتىڭ وتباسىنا قاتىستى ساياساتىندا جانۇيانى نىعايتۋ مەن قورعاۋ، ونىڭ جان-جاقتى دامۋىنا قولايلى جاعداي تۋعىزۋ شارالارىنا باسىمدىق بەرىلەدى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوز ءسوزىنىڭ بىرىندە وتباسى – ەلىمىزدىڭ ءال-اۋقاتى مەن گۇلدەنۋىنىڭ نەگىزى ەكەنىن باسا ايتىپ، سوندىقتان وتباسى ينستيتۋتىنا مەملەكەتتىك تۇرعىدا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىلەتىنىن اتاپ وتكەن بولاتىن.
ۇل-قىزدارىنىڭ اياقتاناتىن جاسقا الدەقاشان جەتكەنىنە قاراماستان تەڭىن تاپپاۋى – اتا-انا ءۇشىن، ارينە، ۋايىم. سوعان قاراماستان جاستاردىڭ وتباسىلىق ومىرگە قاتىستى ءوز ۇستانىمى، ءوز تاڭداۋى بار. بۇرىن قاشان اق بوساعا اتتاعانشا بولاشاق سەرىگىمەن جاقىن قارىم-قاتىناسقا بارمايتىن قاراكوزدەردىڭ دە ءبىرقاتارى سۇيگەنىن الدىن الا جاقىن ءتانىپ-بىلۋ، مىنەزى، تانىم-تالعامى ۇيلەسەتىن-ۇيلەسپەيتىنىن اڭداۋ ماقساتىندا بۇگىندە ازاماتتىق نەكە ۇردىسىمەن بىرگە ءجۇرىپ-تۇرۋدى وعاش سانامايدى. بۇل تۇسىنىك، مۇنداي قارىم-قاتىناس «قىزعا – قىرىق ۇيدەن، قالا بەردى قارا كۇڭنەن – تىيىم»، «كىممەن قارايساڭ – سونىمەن اعار» قاعيداسىمەن تاربيەلەنگەن اعا بۋىن وكىلدەرى ءۇشىن مۇلدە جات.
كۇنى كەشەگە دەيىن ءتىنى ۇزىلمەگەن ۇردىسكە باقساق، قانشاما قازاق ايەلى «كورگەندى، تاربيەلى قىز»، «يناباتتى، يبالى كەلىنشەك» بەينەسىندە كورىنۋ ءۇشىن دە ءوزىنىڭ ەركىندىگىمەن، ەركەلىگىمەن عانا ەمەس، الدىنا قويعان ۇلكەن ماقساتتارىمەن، وزىندىك «مەنىمەن» قوشتاستى! سول تۇستا جىگىتتەردىڭ دە تالايى «قامقور اكە»، «شارۋاقور كۇيەۋ» اتانۋ، قوعامدىق پىكىرگە ساي بولۋ جولىندا قانشاما ارمانىنان قول ءۇزدى!.. قازىرگى جاعداي باسقا. بۇگىندە قىزدار دا، جىگىتتەر دە ءاڭ اۋەلى ءوز-وزىن كورسەتكىسى، اياعىنان نىق تۇرىپ العىسى كەلەدى، وي-ورەسى، تانىم-تالعامى وزدەرىنە ساي، وزدەرىمەن دەڭگەيلەس، پىكىرلەس جۇپ ىزدەيدى. كوزقاراسى ۇيلەسپەسە، ءسوزى جاراسپاسا، ورتاق قىزىعۋشىلىعى بولماسا وزدەرى كەرىتارتپا، اياققا ورالعى سانايتىن ونداي قارىم-قاتىناستان، جۇپتان قاشۋعا تىرىسادى. مۇنداي جاعدايدا قايداعى وتباسى، قايداعى بالا-شاعا؟!
جالپى، ادام فاكتورى – مەملەكەت دامۋىنىڭ نەگىزگى شارتىنىڭ ءبىرى. ەلدە قالىپتى ءوسىم بولۋى ءۇشىن ءار وتباسىندا كەم دەگەندە 4 بالا تۋىلۋعا ءتيىس. كەزىندە ماقاش ءتاتىموۆ ايتىپ كەتكەندەي، ەكى بالا اتا-اناسىنىڭ ورنىن باسادى، ءۇشىنشى بالا ەلدەگى كەم-كەتىك، مۇگەدەك جانداردىڭ ورنىن تولتىرادى، ياعني تەك ءتورتىنشى بالا عانا ۇلت وسىمىنە سەبەپكەر بولا الادى.
دەموگرافيالىق احۋال تىعىرىققا تىرەلمەس ءۇشىن ماماندار ەلدەگى وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋعا كۇش سالۋ قاجەتتىگىن ەسكەرتەدى. ال بۇل ورايدا مەيلى مادەنيەت، مەيلى وقۋ-اعارتۋ ءىسى ارقىلى بولسا دا، ەڭ بىرىنشىدەن، وتباسىن قۇرۋ، نەكەلەسۋ قۇندىلىعىن ناسيحاتتاۋ، دارىپتەۋ وتە قاجەت. جاس ۇرپاققا اتا-انا ءرولى مەن وتباسى ماڭىزىن تۇسىندىرەتىن، ولاردىڭ بويىنا جاۋاپكەرشىلىك، پارىز سەزىمىن ەرتە باستان سىڭىرەتىن ارنايى باعدارلامالار جاساۋ، جاراسىمدى، بەرىك جانۇيا ۇلگىسىن دارىپتەۋ ماڭىزدى. ەسەسىنە وتباسى مۇشەلەرىنىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن، قارىم-قاتىناسىن كەلەمەجدەپ، كۇلكىگە اينالدىراتىن، قوعامنىڭ وسى ءبىر قاسيەتتى قۇتحاناسىن مازاق ەتىپ، تەرىس پىكىر قالىپتاستىراتىن جىرتاقايلاردى جونگە سالۋ كەرەك.