قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيى ەلىمىزدەگى تاريحى تەرەڭ جانە ءىرى مۋزەيلەردىڭ ءبىرى. ەكى عاسىرعا جۋىق تاريحى بار ورتالىق مۋزەي ۇلتتىق مارتەبە يەلەنگەن بولاتىن. جاقىندا حالىقارالىق مۋزەي كۇنىنە وراي، جىل سايىن ءداستۇرلى تۇردە وتەتىن «مۋزەي ءتۇنى» اكسياسى ۇيىمداستىرىلادى. ايتۋلى مەرەكە قارساڭىندا اqshamnews.kz ءتىلشىسى مادەني وشاق باسشىسى سەرجان باراحانۇلىن سوزگە تارتىپ، سۇحبات الدى.
- سەرجان مىرزا، الدىمەن وسىناۋ ءىرى مادەني وشاقتىڭ تاريحىنا توقتالىپ وتسەڭىز؟
- ورتالىق مۋزەيدىڭ قور كوللەكسيالارىنىڭ جيناقتالۋ تاريحى ءحىح عاسىردىڭ 30-جىلدارى «ورىنبور ولكەسىنىڭ مۋزەۋمىنەن» باستاۋ الادى. 1921 جىلعى قاكسر باسشىلىق قاۋلىسىمەن ورتالىق قازاق ولكەتانۋ مۋزەيى قۇرىلىپ، وعان ورىنبور ولكەسى مۋزەيىندەگى كوللەكسيالاردىڭ ءبىر بولىگى بەرىلگەن. مۋزەي 1929 جىلى قازاق اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا استاناسى – الماتىعا كوشىپ كەلىپ، ۆوزنەنسەنسكيي كافەدارالدى شىركەۋىنىڭ عيماراتىنا ورنالاستى. 1944 جىلى قازاق كسر ورتالىق مەملەكەتتىك مۋزەيى دەپ اتالدى. مۋزەيدىڭ قازىرگى ورانالقان عيماراتى 1985 جىلى ارحيتەكتور يۋ.راتۋشنىي، ز.مۋستافين جانە ب.رزاگالييەۆتىڭ ارنايى جوباسى بويىنشا سالىنىپ، بۇگىنگى كۇنى الماتى قالاسىنداعى كورىكتى ارحيتەكتۋرالىق عيماراتتاردىڭ ءبىرى سانالادى.
مۋزەيدە تانىمال تاريحي تۇلعالار (تاريحشى، ەتنوگراف، مۋزەيتانۋشى، جازۋشى، لينگۆيست ءتىل ماماندارى، قوعامدىق جانە ساياسي تۇلعالا جانە ت.ب.) – احمەت بايتۇرسىن ۇلى، الكەي مارعۇلان، ءابىلحان قاستەيەۆ، ءابۋساعيت جيرەنچين، الەكساندر بەرنشتام، يۋريي دومبروۆسكيي، ۆلاديمير دال، نيكولاي گاۆريلوۆيچ حلۋدوۆ جانە ت.ب. جۇمىس ىستەگەن.
- مۋزەيدىڭ نەگىزگى جەتىستىكتەرىن اتاپ وتسەڭىز؟
- بۇگىندە مۋزەي قورىندا ەجەلگى داۋىرلەردەن باستاپ تاۋەلسىز مەملەكەتتىمىزگە دەيىنگى تاريحىنان سىر شەرتەتىن 300 مىڭعا جۋىق ماتەريالدىق جانە رۋحاني مادەنيەت قۇندىلىقتارى جيناقتالىپ، التى ەكسپوزيسيالىق زال مەن كورمە گاللەرياسى ارقىلى كورەرمەندەرگە ناسيحاتتالۋدا.
2006 جىلدان باستاپ مۋزەي عىلىمي-زەرتتەۋ مەكەمەسى ستاتۋسىن يەلەنگەن. عىلىمي جانە قور ساقتاۋ ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرلەرى مۋزەي قورىنداعى ماتەريالداردى زەرتتەۋ جانە دارىپتەۋگە باعىتتالعان ىستەردى اتقارادى. بۇگىندە ارحەولوگيا، انتروپولوگيا جانە ەتنولوگيا، تاريح، مۋزەيلىك دەرەكتانۋ جانە قولجازبالاردى زەرتتەۋ بولىمدەرى جۇمىس ىستەيدى. ولار مۋزەي قورىنىڭ ماتەريالدارى مەن وزگە دە وتاندىق جانە شەتەلدىك مۋزەيلەردىڭ، مۇراعاتتاردىڭ دەرەككوزدەرى نەگىزىندە ءتۇرلى عىلىمي جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى.
مۋزەي قىزمەتكەرلەرى ارحەولوگيالىق، ەتنوگرافيالىق، ارحەوگرافيالىق ت.ب. زەرتتەۋ جۇمىستارى بويىنشا عىلىمي ەكسپەديسيالار مەن ءىس-ساپارلار ۇيىمداستىرىپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىمەن قاتار، مۋزەي قورىن تولىقتىرۋ باعىتىنداعى ىستەردى اتقارىپ كەلەدى.
ورتالىق مۋزەي حالىقارالىق بايلانىستارعا ۇلكەن ءمان بەرىپ، الەمدىك مادەني جانە عىلىمي مەكەمەلەرمەن تىعىز بايلانىس ورناتقان. مۋزەي قىزمەتكەرلەرى حالىقارالىق كورمەلەر ۇيىمداستاراپ، عىلىمي كونفەرەنسيالار، سەمينارلار مەن سيمپوزيۋمدارعا قاتىسادى. مۋزەيلەرمەن، مۇراعاتتارمەن، كىتاپحانالارمەن، عىلىمي-زەرتتەۋ مەكەمەلەرىمەن ىنتىماقتاستىقتى جۇزەگە اسىرىپ، كوپتەگەن عىلىمي جانە مادەني-بىلىم بەرۋ شارالارىن وتكىزىپ كەلەدى. ورتالىق مۋزەي حالىقارالىق عىلىمي جانە مادەني بايلانىستاردى جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى ەلىمىزدىڭ مۋزەي ءىسى سالاسىن دامىتۋعا، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى دارىپتەۋگە، جالپى مادەنيەتارالىق قارىم-قاتىناس نىعايتۋعا قوماقتى ۇلەسىن قوسىپ كەلەدى.
- جۋىردا ۇلتتىق مارتەبە الدىڭىزدار! ول ءۇشىن قانداي تالاپتار قويىلادى؟ بۇل ستاتۋس مۋزەيگە نە بەرەدى؟
- «ۇلتتىق» مارتەبەسى مادەنيەت سالاسىندا قىزمەت ەتەتىن، ەرەكشە مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق ءمانى بار مەملەكەتتىك مادەنيەت ۇيىمدارى مەن كاسىبي كوركەم، شىعارماشىلىق ۇجىمدارىنا بەرىلەدى. ءبىزدىڭ مۋزەي دە مەملەكەتتىك مادەني ۇيىم بولعاندىقتان وسى مارتەبەنى الۋعا تولىق قۇقىلى بولدى. ارينە، ول ءۇشىن ءبىرقاتار تالاپتارعا سايكەس بولۋى كەرەك. ماسەلەن، كەمىندە جيىرما بەس جىل تۇراقتى جۇمىس ىستەگەن، كاسىپقويلىقتى، جۇمىستىڭ تيىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن زاماناۋي يننوۆاسيالار ەنگىزىپ وتىرعان، جەكە عيماراتى بار، حالىقارالىق جوبالارعا قاتىساتىن بولۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار، مۋزەي قورى قۇرامىنىڭ كەمىندە ون پايىزى ۇلتتىق مادەني يگىلىك بولىپ تابىلاتىن مادەني قۇندىلىقتار بولۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ مۋزەي قازاقستانداعى ەڭ العاشقى جانە ءىرى مۋزەي رەتىندە بۇل تالارتاردىڭ بارلىعىنا ساي جۇمىس اتقارىپ كەلگەن. سوندىقتان دا، 2024 جىلى «ۇلتتىق» مارتەبە الۋ بويىنشا تالپىنىسىمىز ناتيجەلى بولىپ، ارنايى كوميسسيا مەن پارلامەنتتىڭ ساراپتاماسىنان وڭ باعاسىن الدى. ناتيجەسىندە ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆ 2025 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا «ۇلتتىق» مارتەبەسىن بەرۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى.
«ۇلتتىق» مارتەبەسى مۋزەي قىزمەتكەرلەرىنىڭ سان جىلدارعى جەمىستى ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسى دەۋگە تولىق نەگىز بار. الداعى ۋاقىتتا دا وسى قارقىنمەن جۇمىس ىستەپ قانا قويماي، جوعارى مارتەبەگە ساي جوعارى ماقساتتار قويامىز. بۇل تۇرعىدا مۋزەي قىزمەتكەرلەرىنىڭ بىلىكتىلىكتەرىن ارتتىرۋعا كۇش سالا وتىرىپ، وزگە دە كاسىبي بىلىكتى مامانداردى تارتۋعا مۇمكىندىكتەر تۋادى. ويتكەنى قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسى تيىسىنشە ارتاتىن بولادى. مۋزەيدىڭ زامان تالابىنا ساي بولۋى ءۇشىن جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، زاماناۋي جاراقتالۋى، ەكسپوزيسيالارىنىڭ جاڭا تالاپتار بويىنشا قايتا جاساقتالۋى باعىتىندا جۇمىستار جوسپارلانىپ وتىر.
- حالىقارالىق «مۋزەي ءتۇنى» اكسياسى جاقىنداپ قالدى. كوپشىلىك قانداي قىزىقتى شارالارعا كۋا بولماق؟
- 18 مامىر – حالىقارالىق مۋزەيلەر كۇنىنە وراي ۇيىمداستىرىلاتىن «مۋزەي ءتۇنى» ءداستۇرلى اكسياسى بيىل قازاقستاندا 20-شى رەت وتكىزىلگەلى تۇر. قازاقستان وسى حالىقارالىق اكسياعا العاش رەت 2006 جىلى قوسىلدى، العاشقى اكسيا ق ر مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيىنىڭ باستاماسىمەن وتكىزىلدى.
2025 جىلعى ق ر مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيىندەگى اكسيانىڭ تاقىرىبى «مۋزەي – تاريحتى ساقتاۋشى: قازىرگى قوعامداعى مۋزەيدىڭ ءرولى».تاقىرىپ مۋزەيدىڭ الەۋمەتتىك، تەحنولوگيالىق جانە ەكولوگيالىق وزگەرىستەردى باستان كەشىرىپ وتىرعان قوعامداعى ورنىن انىقتاۋعا باعىتتالعان. بيىلعى «مۋزەي ءتۇنى -2025» ءىس-شاراسى نەگىزگى ەكى باعىتتى قامتيدى. ولار – «مۋزەي – رۋحانيات شاڭىراعى» جانە «ەرلىك پەن ەلدىك – ەگىز». وسى تاقىرىپتار اياسىنداعى كورمەلەر مەن ءىس-شارالار شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ 190 جىلدىعىنا، يۋنەسكو كولەمىندە اتالىپ وتىرعان نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ 100 جىلدىعىنا، كورنەكتى مۋزىكاتانۋشى عالىمدار احمەت جانە عازيزا جۇبانوۆتاردىڭ مۇراسىنا ارنالادى. سونىمەن بىرگە ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە قان مايداندا ەل قورعاعان مانشۇك مامەتوۆا، بوران نىسانبايەۆ سىندى تۇلعالاردىڭ مەموريالدىق مۋزەيلەرى قاتىسۋىمەن «مۋزەيلىك شەرۋ» وتەدى. «مۋزەي – رۋحانيات شاڭىراعى» باعىتى بويىنشا بىرنەشە كورمە ۇيىمداستىرىلادى. جەتىسۋ وبلىسى التىن ەمەلدەگى شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ مەموريالدى مۋزەيىنىڭ كورمەسى ەتنوگراف-عالىمنىڭ 190 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلادى. سونىمەن بىرگە، سۋرەتشى م.كەنبايەۆتىڭ جانە ءمۇسىنشى ح.ناۋرىزبايەۆتىڭ 100 جىلدىعى، سۋرەتشىلەر ۆ.ي.انتوششەنكو-ولەنيەۆتىڭ 125-جىلدىعى، ن.سىۆچينسكييدىڭ 120-جىلدىعى، ە.سيدوركيننىڭ 95-جىلدىعى، ە.سەرگەبايەۆتىڭ 85-جىلدىعىنا ارنالعان «شابىت جاڭعىرىعى» اتتى مەرەيتويلىق كورمەسى دە كورەرمەن نازارىنا ۇسىنىلادى. اكسيا اياسىندا اتىراۋلىق سۋرەتشى يۋليا پروسكۋرانىڭ «كوشپەندىلەر الەمى» (دۋشا كوچيەۆنيكا) اتتى دەربەس كورمەسى ءارى اۆتورلىق ەكسكۋرسياسى وتەدى. تاعى ءبىر قىزىقتى كورمە – مۋزەيىمىزدىڭ قورىنداعى جادىگەرلەردەن دايىندالعان «حات جازىپ تۇر...» كورمەسى. بۇل كورمەنىڭ نەگىزگى ماقساتى – ءداستۇرلى حات-حابار الماسۋدىڭ ادىستەرىن، تۇرلەرىن، مەحانيزمدەرىن قازىرگى تاڭداعى بايلانىستىڭ باسقا دا قۇرالدارىمەن ساباقتاستىرا كورسەتۋ. كورمەدە ق ر موم قورىنداعى اراب، لاتىن جانە كيريلل الىپبيلەرىندە جازىلعان حات نۇسقالارى كورسەتىلەدى. سونىمەن قاتار، ش.ءۋاليحانوۆ، ا.قۇنانبايەۆ، ءا.مارعۇلان، م.اۋەزوۆ، س.مۇقانوۆ cىندى قازاقتىڭ زيالى تۇلعالارىنىڭ تاريحي حات-قۇجاتتارىنىڭ تۇپنۇسقالارىمەن قاتار، كوشىرمە نۇسقالارى قويىلماق. قاراپايىم ەڭبەك ادامدارىنىڭ ە.ءومىرزاقوۆقا، ي.ەسەنبەرلينگە، م.عابدۋللينگە جازعان حاتتارى، باسقا دا تاريحي دەرەكتەر كورسەتىلەدى. ءار كەزەڭدەردەگى ءارتۇرلى مازمۇندا جازىلعان حاتتاردى، اشىقحاتتاردى، كونۆەرتەردى جانە الۋان ءتۇرلى پوشتا ماركالارىن دا وسى كورمەدەن تاماشالاۋعا بولادى. ەكسپوزيسيادا كورمەنىڭ تاقىرىبىن ايقىندايتىن بايلانىس قۇرالدارىنىڭ مورزە اپپاراتى، جازۋ ماشينكاسى سياقتى ت.ب. قوسىمشا ەكسپوناتتار قويىلادى. ال، سول كەشتىڭ ەڭ ەستە قالارلىق كورمەسى – مۋزەي قورىنداعى وتە قۇندى، بىرەگەي ەكسپوناتتاردان قۇرالعان «جاۋھار جادىگەر» كورمەسى بولماق. بۇل كورمەگە قويىلاتىن مۋزەيلىك زاتتار مۋزەي قورىندا ساقتالادى، ءارى تۇراقتى ەكسپوزيسيادان ولاردى كورە المايسىز. بۇدان بۇرىن كوپشىلىك كورمەگەن، «مۋزەي تۇنىندە» عانا جارقىرايتىن جادىگەرلەردەن قۇرالعان بۇل كورمە ەشكىمدى دە بەي-جاي قالدىرماسى انىق.
تاعى ءبىر بىرەگەي ءىس-شارا - «سيرەك كەزدەسەتىن قياقتى ساز اسپاپتارىنىڭ مەملەكەتتىك كوللەكسياسى» رمقك قورىنداعى اسپاپتارىنداعى كلاسسيكالىق مۋزىكا كونسەرتى. اتاقتى اسپاپ جاساۋشىلار گۆارنەري، ستراديۆاري سەكىلدى شەبەرلەردىڭ تۋىندىلارىن كورىپ قانا قويماي، شاناعىنان شىققان سيقىرلى سازعا ەلىتەسىز.
بۇل كەشتە ورتالىق مەملەكەتتىك مۋزەيدىڭ عىلىمي كىتاپحاناسى ازىرلەگەن «ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋ» كىتاپ كورمەسى مەن «وتباسى حرەستوماتياسى» قوعامدىق قورىنىڭ كىتاپ كورمە-جارمەڭكەسى وتەدى.
يران يسلام رەسپۋبليكاسى باس كونسۋلدىعى «يراننىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتى مەن ونەرى» كورمەسىن ۇسىنادى.
سونىمەن بىرگە قولونەرشىلەردىڭ قولونەر شەبەرلەرىنىڭ، مۋزەي قالپىنا كەلتىرۋشىلەرىنىڭ شەبەرلىك ساعاتتارى جانە عىلىمي ينتەراكتيۆ، مۋزەيلىك كۆەستتەر، بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان ءارتۇرلى ويىندار مەن ۆيكتورينالار كەش كورىگىن قىزدىرا تۇسەدى.
بۇل كەشتە ارنايى قوناقتارىمىز – وتاندىق ونەر جۇلدىزدارىنىڭ ونەرىن تاماشالاي الاسىزدار.
- مۋزەي زالدارى قانشا بولىمگە بولىنگەن؟ قانداي ەكسپوناتتار بار؟ قاي عاسىردى كورسەتەدى؟
- ورتالىق مۋزەيدىڭ ءبىرىنشى زالى – پالەونتولوگيا جانە ارحەولوگيا زالى. مۇنداعى ەكسپوزيسيالىق كەشەن پالەونتولوگيالىق جانە ارحەولوگيالىق بولىمدەردەن تۇرادى. پالەونتولوگيا ءبولىمى قازاقستان اۋماعىنان تابىلعان جانۋارلار مەن وسىمدىكتەردىڭ قالدىقتارى نەگىزىندە جەر بەتىندەگى تىرشىلىك ەۆاليۋسياسىن كورسەتەدى. ارحەولوگيا ءبولىمى تاس عاسىرى، قولا ءداۋىرى، ەرتە تەمىر ءداۋىرى، ورتا عاسىر كەزەڭدەرىن كورسەتەتىن ەكسپوزيسيالىق بولىمدەردەن تۇرادى. وندا ەجەلگى داۋىردەن باستاپ حV عاسىرعا دەيىنگى قازاقستان اۋماعىن مەكەندەگەن تايپالاردىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىن كورسەتەتىن ەكسپوناتتار شوعىرلانعان.
«تاريحي ەتنوگرافيا» زالى قازاق حالقىنىڭ زاتتىق جانە رۋحاني مادەنيەتىمەن تانىستىرادى. مۇندا قازاقتىڭ تۇرمىسى مەن شارۋاشىلىعىنا، ساياسي ومىرىنە، ونەرىنە، تانىم-تۇسىنىگىنە قاتىستى قارۋ-جاراقتار، زەرگەرلىك بۇيىمدار، ۇلتتىق كيىمدەرى، كىلەم-كيىز بۇيىمدارى ورنالاسقان. قازاق مادەنيەتىنىڭ باستى كورسەتكىشى – كيىز ءۇي، ارىستان سۇلتاننىڭ (ءحىح ع. ءبىرىنشى جارتىسى) جاۋىنگەرلىك ساۋىتى، بەس مىڭنان استام مارجانمەن اشەكەيلەنگەن ءحىح عاسىرعا ءتان تۇسكيىزدى ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى.
«تاريح جانە دياسپورولوگيا» زالى قازاقستاندا تۇراتىن ەتنيكالىق دياسپورلاردىڭ تاريحى، مادەنيەتى، تۇرمىس-تىرشىلىگىمەن تانىستىرادى. وندا ەتنيكالىق دياسپورلاردىڭ تۇرمىستىق زاتتارى، قولونەر تۋىندىلارى، فوتوسۋرەتتەر مەن قۇجاتتار قويىلعان. بۇل زالدا 1941 – 1945 جىلعى سوعىس كەزىندەگى مايدان مەن تىلدا ەرلىك كورسەتكەن قازاقستاندىقتارعا ارنالعان «قازاقستان ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا» ەكسپوزيسيالىق كەشەنى ەرەكشە ءبولىمدى قۇرايدى.
«تاۋەلسىز قازاقستان» زالىندا 1991 جىلدان باستاپ بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى قازاقستاننىڭ تاريحى قامتىلعان. زالدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى، مەملەكەتتىك ماراپاتتار، سونداي-اق، قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى، ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، مادەنيەت، عىلىم مەن سپورت سالالارىنا قاتىستى ەكسپوناتتار قويىلعان.
«اشىق قور» دەپ اتالاتىن قازاقستاننىڭ ارحەلوگيالىق التىنى زالىندا شىلىكتى، جالاۋلى (ب.ز.د. VIII-VII عع.)، پوكروۆكا (ب.ز.د. V ع.)، قارعالى (ب.ز.د. II-I عع.) قورىمدارىنان تابىلعان التىن بۇيىمدارىنىڭ ءتۇپنۇسقالارى قويىلعان. ساقتار مەن ۇيسىندەردىڭ اڭ ستيلىندە جاسالعان زەرگەرلىك بۇيىمدارىنىڭ بىرەگەي ەكسپوناتتارىن وسى زالدان كورۋگە بولادى.
«انتروپولوگيا مۋزەيى» زالى ادامنىڭ پايدا بولۋى مەن ولاردىڭ جەر بەتىنە تارالۋ پروسەسىن جانە قازاقستان تاريحىنىڭ ەتنو-راسوگەنەتيكالىق دامۋىن كورسەتەتىن ەكسپوناتتار قويىلعان. بۇل ورتالىق ازيا بويىنشا جالعىز بىرەگەي مۋزەي. زالدان ادامنىڭ دامۋ ەۆوليۋسياسىن كورسەتەتىن سىزبالار، فوتوسۋرەتتەر مەن مۇسىندەرى ورنالاستىرىلعان.
- ق ر مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيى بۇگىنگى تاڭدا ەل مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا قوماقتى ۇلەس قوسۋدا. مۋزەي قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىن اتاپ وتسەڭىز؟؟
- بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدەگى بىردەن-بىر جەتەكشى ءارى ەڭ ءىرى مۋزەي بولىپ سانالاتىن ورتالىق مۋزەي ءوز قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى – مادەني-بىلىم بەرۋ، ەكسپوزيسيالىق-كورمە، قور-ساقتاۋ، عىلىمي-زەرتتەۋ، قالپىنا كەلتىرۋ، جيناۋ، ەسەپكە-الۋ، رەداكسيالىق-باسپا، اقپارات جانە باسقا دا قىزمەتتەر بويىنشا ناتيجەلى جۇمىس اتقارىپ، الىس-جاقىن شەتەلدەرمەن ىنتىماقتاستىق بايلانىس ورناتىپ، مەملەكەتىمىزدىڭ بۇگىنگى تاڭدا جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىن مادەنيەت پەن عىلىم سالاسىنا ەنگىزۋدە زور ۇلەسىن قوسىپ كەلەدى.