2021 جىلى ءولىمنىڭ نەگىزگى 10 سەبەبى 39 ميلليون ولىمگە اكەلدى، بۇل الەم بويىنشا جالپى 68 ميلليون ءولىمنىڭ 57%-ىن قۇرادى، دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz who.int/news-room-گە سىلتەمە جاساپ.
ءولىمنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى، ياعني جالپى ءولىم سانى بويىنشا جۇرەك-قانتامىر (يشەميالىق جۇرەك اۋرۋى، ينسۋلت) جانە تىنىس الۋ (COVID-19، سوزىلمالى وبسترۋكتيۆتى وكپە اۋرۋى، تومەنگى تىنىس جولدارىنىڭ ينفەكسيالارى) جۇيەلەرىمەن بايلانىستى، ال COVID-19 الەمدە ءولىمنىڭ ەكىنشى سەبەبى رەتىندە پايدا بولدى.
ءولىم سەبەپتەرىن ءۇش ساناتقا بولۋگە بولادى: جۇقپالى (ينفەكسيالىق جانە پارازيتتىك اۋرۋلار، انالار، پەريناتالدىق جانە تاماقتانۋ جاعدايلارى)، سوزىلمالى (جۇقپايتىن) جانە جاراقاتتار.
الەمدەگى ءولىمنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى
2021 جىلى الەمدىك دەڭگەيدە ءولىمنىڭ نەگىزگى 10 سەبەبىنىڭ 7-ەۋى جۇقپالى ەمەس اۋرۋلار بولدى، بۇل بارلىق ءولىمنىڭ 38%-ىن نەمەسە نەگىزگى 10 سەبەپتىڭ 68%-ىن قۇرادى.
الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ءولتىرۋشى - يشەميالىق جۇرەك اۋرۋى، ول الەمدەگى ءولىمنىڭ 13%-ىنا جاۋاپتى. 2021 جىلى COVID-19 تىكەلەي 8،8 ميلليون ولىمگە سەبەپ بولدى جانە باسقا جەتەكشى ءولىم سەبەپتەرىن ءبىر ورىنعا تومەندەتتى. 2019 جىلى ءولىمنىڭ ەكىنشى جانە ءۇشىنشى سەبەبى بولعان ينسۋلت پەن سوزىلمالى وبسترۋكتيۆتى وكپە اۋرۋى 2021 جىلى ءۇشىنشى جانە ءتورتىنشى ورىندارعا اۋىسىپ، سايكەسىنشە بارلىق ءولىمنىڭ شامامەن 10% جانە 5%-ىنا جاۋاپتى بولدى.
تومەنگى تىنىس جولدارىنىڭ ينفەكسيالارى COVID-19-دان باسقا الەمدەگى ەڭ ولىمگە اكەلەتىن جۇقپالى اۋرۋ بولىپ قالدى. 2021 جىلى بۇل اۋرۋلاردان 2،5 ميلليون ادام قايتىس بولعان. بۇل 2000 جىلمەن سالىستىرعاندا 370 000-عا از.
2021 جىلى السگەيمەر اۋرۋى جانە دەمەنسيانىڭ باسقا تۇرلەرى ءولىمنىڭ جەتىنشى سەبەبى بولدى. ءدال وسى اۋرۋدىڭ سالدارىنان 1،8 ميلليون ادام ومىرمەن قوش ايتىستى.
2021 جىلى ديابەت ءولىم سەبەپتەرى اراسىندا ءبىرىنشى وندىققا كىردى، 2000 جىلدان بەرى بۇل اۋرۋدىڭ سانى 95%-عا وسكەن.
ءولىم سەبەپتەرى مەن كىرىس دەڭگەيى بويىنشا ايىرماشىلىقتار
الەمدەگى كىرىس دەڭگەيى تومەن ەلدەردە ادامدار جۇقپالى اۋرۋلاردان ءجيى قايتىس بولادى ەكەن. 2021 جىلى بۇل ەلدەردە ءولىمنىڭ نەگىزگى 10 سەبەپتەرىنىڭ 8ء-ى جۇقپالى اۋرۋلار بولدى.
ورتاشا تومەن كىرىستى ەلدەردە ءولىم سەبەپتەرىنىڭ ىشىندە تەڭگەرىمدى جاعداي بايقالادى: 5-ەۋى جۇقپالى، ال 5-ەۋى جۇقپالى ەمەس اۋرۋلار. جوعارى ورتاشا كىرىستى ەلدەردە وكپە راگى ءولىم سەبەپتەرىنىڭ اراسىندا ايتارلىقتاي ءوستى، ال اسقازان راگى دا وسى توپتاعى نەگىزگى سەبەپتەر قاتارىنا كىرەدى.
ءولىم سەبەپتەرىن ءبىلۋدىڭ ماڭىزدىلىعى
ادامدار نە سەبەپتى قايتىس بولاتىنىن ءبىلۋ ولاردىڭ ءومىرىن جاقسارتۋ ءۇشىن ماڭىزدى. COVID-19 ەلدەرگە ءولىم-جىتىم مەن سەبەپتەر تۋرالى كۇندەلىكتى ەسەپ بەرۋ ءۇشىن ازاماتتىق تىركەۋ جانە ومىرلىك ستاتيستيكالىق جۇيەلەرگە ينۆەستيسيالاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن كورسەتتى.
جالپى، ءولىم-جىتىم تۋرالى مالىمەتتەردى جيناۋ جانە تالداۋ دەنساۋلىق ساقتاۋدى جاقسارتۋعا جانە بۇكىل الەمدە ءولىم-جىتىمدى ازايتۋعا باعىتتالعان ماڭىزدى قادام بولىپ تابىلادى.