ناۋرىز ايى ەگەمەندىگىمىزگە 30 جىل تولعان ەلىمىزگە جاڭا نۇرىن، جاڭالىعىن الا كەلدى. ۇكىمەت قۇرامى جاڭارۋ ۇستىندە. جاڭا ۇكىمەت پەن جاڭا قوعامنان جاڭا لەپ، جاعىمدى جاڭالىق، جايماشۋاق تىرشىلىك كۇتەدى ەل...
«ون بەس كۇنى قۇدايدىكى، ون بەس كۇنى كەدەيدىكى» دەگەن، مىنە، وسى اي... بۇل ناۋرىزدىڭ العاشقى جارتىسىندا اۋا رايىنىڭ اۋمالى-توكپەلى بولىپ، قالعان جارتىسىندا كۇن جىلىنىپ، قىستان قىسىلىپ شىققان كەدەيگە كەڭشىلىك بولاتىنىن بىلدىرەدى. كونە جۇلدىزدىق ەسەپتە ونى «ءۇت» دەپ اتاعان. «ءۇت كىردى، ۇسىك شىقتى» دەپ ەل قۋانعان. ناۋرىزدىڭ ءبىرىنشى كۇنى كۇن مەن ءتۇن تەڭەسەدى. سول سەبەپتى، ناۋرىزدىڭ ءبىرىنشى كۇنى (جاڭاشا 22 جۇلدىزى) – ناۋرىز مەرەكەسى رەتىندە اتالىپ وتىلەدى. ناۋرىزدا ءوتىپ بولمايتىن ۇزاق كۇندەر – «ۇزىن سارى» كەلىپ، قوڭتورعايلاۋ قاراوزەك شاق تۋادى.
ناۋرىزدا اتان تۇيەنى جىعار، كوكتەمنىڭ قار ەرىتەر «التىن كۇرەك» وكپەك جەلى، قارا سۋىعى سوعادى. «سامارقاننىڭ كوك تاسى ەرىپ»، تەڭەسكەن كۇن مەن تۇننەن سوڭ كۇن ۇزارادى. ايدىڭ سوڭىنا قاراي جىل قۇستارى قايتا باستايدى، سول كەزدە قار ارالاس جاڭبىر، سۋىق جەل بولادى. بۇل مەزگىل سوعان سايكەس «قۇس قاناتى» دەپ اتالادى. ناۋرىزدا قار ەرىپ، جەردىڭ لايساڭ بولاتىن كەز – «الاساپىران»، كۇرت كۇن جاۋىن-شاشىن بولىپ سۋىتاتىن «بەسقوناق»، ت.ب. امالدار كورىنىس بەرەدى.
ناۋرىزدا اۋا رايى جىلىنادى، جەر مەن كوك عاجايىپ تۇرگە ەنىپ قۇبىلادى، جايماشۋاق بوي كورسەتەدى. جەر كوگەرەدى، ءورىس كەڭەيەدى، ناۋرىز ايى – بارلىق تىرشىلىكتىڭ باستاۋى. جۇلدىزشىلار مەن ەسەپشىلەر ناۋرىز ايى كەلگەندە (كوكتەم باستالعاندا) ىلعي دا پىكىر تالاستىراتىن بولعان. جىلدىڭ الماسۋى، ءتۇرلى امالدىڭ قابات كەلۋى ءبىر توقتامعا كەلۋگە مۇرشا بەرمەگەن.
اعجان ماشانوۆ مىسالعا كەلتىرگەن اتاقتى ءال-فارابيدىڭ «ناۋ بولسا – داۋ بولادى» دەگەن ماتەلدى ءسوزى («ءال-فارابي»، 1970 ج.) بۇل پىكىرىمىزگە قۋات بەرگەندەي. ناۋ – ناۋرىزدىڭ باسى، ياعني كوكتەمنىڭ دە، جىلدىڭ دا باسى.
ناۋرىزدى پارسىنىڭ «ناۋ» – جاڭا، «رۋز» – كۇن دەگەن سوزىنەن شىققان، ياعني «جاڭا كۇن» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى دەلىنىپ ءجۇر. دەگەنمەن، بۇل ايتىلعاندى تۇبەگەيلى پىكىر دەپ قاراۋعا بولماسا كەرەك. ءقايسىبىر عالىمدار پارسىنىڭ «رۋز» ءسوزى ۇنەمى «كۇن» دەگەن ماعىنانى بەرە بەرمەيتىنىن، كەيدە «جارىق»، «ساۋلە»، «نۇر» دەگەندى دە بىلدىرەتىنىن جازىپ ءجۇر. ەندەشە، ناۋ + رىز ءسوزى «جاڭا كۇن» ەمەس، «كۇننىڭ ساۋلەسى، نۇرى جاۋعان كۇن» نەمەسە «كۇن ساۋلەسى شاشىراپ توگىلگەن ءسات» ماعىناسىندا بولسا كەرەك.
«قارلىعاشىم، كەلدىڭ بە، قارشىعادان ساۋمىسىڭ؟
امان-ەسەن جەتتىڭ بە، ايىر قۇيرىق ناۋ قۇسىم؟!»، – دەگەندە مۇقاعالي اقىن قۇستىڭ ۇلكەندىگىن ەمەس، جاڭا لەپتى، جاڭا نۇردى الىپ كەلگەنىن، جاڭا جىلدىڭ حابارشىسى ەكەنىن جىرلاپ تۇرعان جوق پا؟!
قارلىعاش - كوكتەمنىڭ جارشىسى بولىپ، ەرتە كەلەتىن قۇستاردىڭ ءبىرى. ءيا، قالاي بولعاندا دا ەلىمىز جىل باسى ناۋرىزدا جاڭا قازاقستاننان، جاڭا قوعامنان، جاڭا قۇرامدى ۇكىمەتتەن جاعىمدى جاڭالىق، جاڭا لەپ، جايماشۋاق تىرشىلىك كۇتەدى.