ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى سۆەتلانا جاقىپوۆا ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگتە قازاقستاندا مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن قابىلدانىپ جاتقان شارالار تۋرالى ايتتى.
ەحاقم باسشىسى ءسوز باسىندا بۇگىندە قازاقستاندا مۇگەدەكتىگى بار 725 مىڭنان استام ادام تۇراتىنىن، ونىڭ 58%-ى ەڭبەككە جارامدى، 26،9%-ى زەينەتكەرلىك جاستا، 15،1%-ى 18 جاسقا دەيىنگى بالالار ەكەنىن حابارلادى.
«ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار ادامدار ءۇشىن ولاردى الەۋمەتتىك وقشاۋلاۋ، كەمسىتۋشىلىك، ينفراقۇرىلىمنىڭ جەتكىلىكسىز قولجەتىمدىلىگى، ەڭبەك نارىعىنداعى تەڭ ەمەس مۇمكىندىكتەر، ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەردىڭ ساپاسىنىڭ تومەندىگى جانە باسقا دا ماسەلەلەر ءالى دە وزەكتى بولىپ وتىر. ولاردى شەشۋ ءۇشىن مەملەكەت جۇيەلى شارالار كەشەنىن دايەكتى تۇردە قابىلداۋدا»، – دەدى سۆەتلانا جاقىپوۆا.
قازاقستاندا 2025 جىلعا دەيىن مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جونىندەگى ۇلتتىق جوسپار ىسكە اسىرىلۋدا. 2023 جىلى بۇۇ-نىڭ مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارى تۋرالى كونۆەنسياسىنا فاكۋلتاتيۆتىك حاتتاما راتيفيكاسيالاندى.
الەۋمەتتىك كودەكس شەڭبەرىندە مۇگەدەكتىگى بار ادامداردى الەۋمەتتىك قورعاۋدىڭ كوپ دەڭگەيلى جۇيەسى ەنگىزىلدى، ونىڭ ىشىندە: مەملەكەتتىك كومەك جانە جاردەماقىلار مەن الەۋمەتتىك تولەمدەر تۇرىندەگى قولداۋ، الەۋمەتتىك وڭالتۋ شەڭبەرىندە اعزانىڭ جوعالعان فۋنكسيالارىن وتەۋ، ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ، جۇمىسقا ورنالاستىرۋ.
سونداي-اق رەسپۋبليكادا مۇگەدەكتىگى بار ادامداردى الەۋمەتتىك قامتاماسىز ەتۋدىڭ ءۇش دەڭگەيلى جۇيەسى قالىپتاستى.
ءبىرىنشى دەڭگەي (بازالىق) – مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن مۇگەدەكتىگى بويىنشا مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك جاردەماقى. ونىڭ مولشەرى مۇگەدەكتىكتىڭ توبىنا جانە سەبەبىنە، سونداي-اق ءتيىستى قارجى جىلىنا ارنالعان «رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى» زاڭدا بەلگىلەنگەن ەڭ تومەن كۇنكورىس دەڭگەيىنە بايلانىستى بولادى. كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى جاردەماقى مولشەرى جىل سايىن ينفلياسيا دەڭگەيىنە كوتەرىلۋگە كەپىلدىك بەرىلەدى.
«2024 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ جاردەماقى مولشەرى 7%-عا ءوستى. مىسالى، جالپى اۋرۋدان مۇگەدەكتىگى بار ادامدار ءۇشىن جاردەماقى مولشەرى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا: ءبىرىنشى توپ ءۇشىن – 89،2 مىڭ تەڭگەدەن 95،5 مىڭ تەڭگەگە دەيىن؛ ەكىنشى توپ ءۇشىن – 71،4 مىڭ تەڭگەدەن 76،4 مىڭ تەڭگەگە دەيىن؛ ءۇشىنشى توپ ءۇشىن – 48،7 مىڭ تەڭگەدەن 52 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ءوستى.
2024 جىلعى 1 ماۋسىمداعى جاعداي بويىنشا جاردەماقى الۋشىلاردىڭ سانى 541،8 مىڭ ادامدى قۇرايدى، ال ونىڭ ورتاشا مولشەرى – 74 مىڭ تەڭگە. بۇل رەتتە سوڭعى 6 جىلدا مۇگەدەكتىگى بويىنشا جاردەماقىنىڭ ورتاشا مولشەرى 2،3 ەسەدەن استام ءوستى»، – دەپ اتاپ ءوتتى سۆەتلانا جاقىپوۆا.
ەكىنشى دەڭگەي (مىندەتتى) – مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان (بۇدان ءارى – ءماسق) تولەنەتىن الەۋمەتتىك تولەمدەر. ولاردىڭ مولشەرى قىزمەتكەردىڭ تابىسىنا، جالپى ەڭبەك ەتۋ قابىلەتىنەن ايىرىلۋ دارەجەسىنە جانە مىندەتتى الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە قاتىسۋ وتىلىنە تىكەلەي بايلانىستى. ۇكىمەتتىڭ شەشىمدەرىنە سايكەس ماسق-تەن تولەنەتىن الەۋمەتتىك تولەمدەر مولشەرى جىل سايىن ينفلياسيا دەڭگەيىنە بايلانىستى كوتەرىلەدى، 2024 جىلى – 7%-عا ارتادى. وسى جىلعى 1 ماۋسىمداعى جاعداي بويىنشا 93،7 مىڭ ادام ەڭبەككە قابىلەتتىلىگىنەن ايىرىلۋ بويىنشا الەۋمەتتىك تولەمدەردى الدى، ولاردىڭ ورتاشا مولشەرى 57 مىڭ تەڭگەدەن اسادى.
ءۇشىنشى دەڭگەي – ەگەر ەڭبەك ەتۋ قابىلەتىنەن ايىرىلۋ ەڭبەك مەرتىگۋىمەن نەمەسە كاسىپتىك اۋرۋمەن بايلانىستى بولسا جانە زارداپ شەككەن جۇمىسكەردىڭ پايداسىنا جازاتايىم وقيعالاردان مىندەتتى ساقتاندىرۋ شارتى جاسالعان جاعدايدا ساقتاندىرۋ ۇيىمىنان ساقتاندىرۋ تولەمدەرى.
قازىرگى ۋاقىتتا 871 ۇيىم مۇگەدەكتىگى بار ادامدار ءۇشىن ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتەدى. 2025 جىلدان باستاپ ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەردى جان باسىنا قارجىلاندىرۋ ەنگىزىلۋدە، بۇل جەكە بيزنەستى تارتۋعا ىقپال ەتەتىن بولادى. بۇل شارا ارناۋلى قىزمەت كورسەتەتىن ۇيىمداردىڭ جەلىسىن كەڭەيتۋگە جانە ولاردى شالعايداعى اۋىلدىق ەلدى مەكەندەرگە جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
الەۋمەتتىك كودەكستى ىسكە اسىرۋ اياسىندا «سىيىمدىلىعى شاعىن ۇيلەر» جوباسى باستالدى، ونىڭ ماقساتى تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا مۇگەدەكتىگى بار بالالاردى كۇندىزگى كۇتىممەن جانە الەۋمەتتەندىرۋمەن قامتاماسىز ەتۋ، سونداي-اق اتا-انالارعا جۇمىسقا ورنالاسۋعا مۇمكىندىك بەرۋ بولىپ تابىلادى.
قازاقستاندا مۇگەدەكتىگى بار ادامدار ءۇشىن 35 وڭالتۋ ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا 2025 جىلعا دەيىن ەرەسەكتەر مەن بالالارعا ارنالعان تاعى 12 وڭالتۋ ورتالىعىن سالۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. ورتالىقتار سەمەي جانە تاراز قالالارىندا اشىلعان. بيىل كەنتاۋ جانە اقتوبە قالالارىندا ورتالىقتاردىڭ قۇرىلىسى اياقتالادى دەپ كۇتىلۋدە.
سونىمەن قاتار ەلىمىزدىڭ التى وڭىرىندە اۋتيزم سپەكترى بۇزىلعان جانە باسقا دا مەنتالدىق بۇزۋشىلىعى بار بالالارعا (شىعىس قازاقستان، پاۆلودار، جەتىسۋ، جامبىل، قوستاناي وبلىستارى، شىمكەنت قالاسى) ارنالعان كۇندىزگى بولۋ ورتالىقتارى اشىلدى.
بىرنەشە جىلدان بەرى مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا وڭالتۋدىڭ تەحنيكالىق قۇرالدارى مەن قىزمەتتەرىن وندىرۋشىلەر مەن جەتكىزۋشىلەردى ءوز بەتىنشە تاڭداۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن الەۋمەتتىك قىزمەتتەر پورتالى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. پورتال وڭالتۋدىڭ جەكە باعدارلامالارىن ورىنداۋ كورسەتكىشىن 93%-عا دەيىن ارتتىرۋعا، سونداي-اق تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى ۇسىنۋ پروسەستەرىنىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەردى. ەستۋ جانە كورۋ قابىلەتى ناشار ادامدار ءۇشىن پورتالدىڭ قولجەتىمدى ءموبيلدى نۇسقاسى ەنگىزىلدى.
قازاقستاندا ءبىرىنشى توپتاعى مۇگەدەكتىگى بار 29 مىڭنان استام ادامعا جەكە كومەكشىلەردىڭ، 8 مىڭنان استام مۇگەدەكتىگى بار ادامعا ىمداۋ ءتىلى مامانىنىڭ قىزمەتتەرى ۇسىنىلادى. 147 ينۆاتاكسي قىزمەتى جۇمىس ىستەيدى، ولاردىڭ قىزمەتتەرىن 25 مىڭعا جۋىق ادام پايدالانادى.
مۇگەدەكتىگى بار ادامداردى جۇمىسپەن قامتۋ ءۇش باعىت بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى.
ءبىرىنشىسى – اۋىر جۇمىستارداعى، ەڭبەك جاعدايلارى زياندى، ءقاۋىپتى جۇمىستارداعى جۇمىس ورىندارىن ەسەپكە الماعاندا، جۇمىس ورىندارى سانىنىڭ 2-دەن 4% - نا دەيىنگى مولشەردەگى جۇمىس ورىندارىن كۆوتالاۋ. 2023 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 8 مىڭعا جۋىق مۇگەدەكتىگى بار ادام جۇمىسقا ورنالاستىرىلدى. 2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 4 مىڭ ادام جۇمىسقا ورنالاستىرىلدى.
ەكىنشىسى – جۇمىس بەرۋشىلەرگە ارنايى جۇمىس ورىندارىن جابدىقتاۋ بويىنشا جابدىقتاردى ساتىپ الۋ، مونتاجداۋ جانە ورناتۋ شىعىندارىن وتەۋ ءۇشىن سۋبسيديالار بەرۋ. وسى تەتىك شەڭبەرىندە جۇمىسقا ورنالاستىرىلعان مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ جالاقىسى ءۇش جىل ىشىندە سۋبسيديالانادى. 2018 جىلدان باستاپ سۋبسيديالاۋ شەڭبەرىندە 600-دەن استام جۇمىس ورنى ۇيىمداستىرىلدى.
ءۇشىنشىسى – مۇگەدەكتىگى بار ادامداردى كاسىپتىك وقىتۋدى، «باستاۋ بيزنەس» جوباسى بويىنشا كاسىپكەرلىك نەگىزدەرىنە وقىتۋدى، بوس جۇمىس ورىندارىنا جانە سۋبسيديالاناتىن جۇمىس ورىندارىنا جۇمىسقا ورنالاستىرۋدى كوزدەيتىن جۇمىسپەن قامتۋعا جاردەمدەسۋدىڭ بەلسەندى شارالارىنا تارتۋ. جىل باسىنان بەرى اتالعان شارالارمەن 11،6 مىڭ مۇگەدەكتىگى بار ادام قامتىلدى، ونىڭ ىشىندە 8،3 مىڭ ادام جۇمىسقا ورنالاستىرىلدى، 1،8 مىڭ ادام تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىلدى.
بۇدان باسقا 2023 جىلدان باستاپ حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارىنا بيزنەستى دامىتۋعا 400 اەك-كە دەيىنگى مولشەردە گرانتتار بەرىلەدى. قازىرگى ۋاقىتتا 702 مۇگەدەكتىگى بار ادام وسىنداي قولداۋعا يە بولدى.
قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە مۇگەدەكتىگى بار ادامدار ءۇشىن قولجەتىمدى جانە كەدەرگىسىز ورتا قۇرۋ بويىنشا جۇمىستار جوسپارلى تۇردە جۇرگىزىلىپ جاتىر. قولجەتىمدىلىكتىڭ ينتەراكتيۆتى كارتاسى سايتىنا ەنگىزىلگەن نىسانداردى بەيىمدەۋ بويىنشا 35 مىڭنان استام باسىم نىساندار انىقتالدى. 2021-2022 جىلدارى 8 مىڭنان استام نىسان بەيىمدەلدى. 2023 جىلدان باستاپ 2027 جىلعا دەيىن جىل سايىن كەمىندە 5 مىڭ وبەكت (5 جىلدا 27 مىڭ) بەيىمدەلۋى ءتيىس. 2023 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 2021-2022 جىلداردى ەسكەرە وتىرىپ، 13 857 نىسان بەيىمدەلدى.
2023 جىلعى 1 شىلدەدە الەۋمەتتىك كودەكستىڭ قابىلدانۋىنا وراي ەلىمىزدە مۇگەدەكتىگى بار ادامداردى الەۋمەتتىك قورعاۋ، ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ جانە الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ سالاسىنداعى زاڭنامانىڭ ساقتالۋىن باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرۋ قۇزىرەتىنە كىرەتىن مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك قورعاۋ ينسپەكتورلارى ينستيتۋتى ەنگىزىلدى. وتكەن جىلى الەۋمەتتىك ينسپەكتورلار بارلىعى 1 127 تەكسەرۋ، 2024 جىلدىڭ باسىنان بەرى 1396 تەكسەرۋ جۇرگىزدى. وڭىرلەردەگى الەۋمەتتىك ينسپەكتورلار مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ زاڭدى قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم وبەكتىلەرىندە بەيىمدەۋ ءىس-شارالارىن جۇرگىزۋدە وڭ ديناميكانى اتاپ ءوتتى.
2024 جىلى مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ سالاسىنداعى ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى جۇمىسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى.
ءبىرىنشىسى – ق ر ينكليۋزيۆتى ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋ جانە قابىلداۋ، ونى ىسكە اسىرۋ ءاربىر ازامات، دامۋدىڭ جەكە ەرەكشەلىكتەرىنە قاراماستان، لايىقتى ءومىر سۇرۋگە جانە ءوزىنىڭ الەۋەتىن ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىگى بار قوعام قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ەكىنشىسى – ازاماتتاردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ولاردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ماقساتىندا الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ جۇيەسىن ترانسفورماسيالاۋ.
ءۇشىنشىسى – حالىققا الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىنىڭ قىزمەتىن سيفرلاندىرۋ. قاراعاندى جانە شىعىس قازاقستان وبلىستارىندا پيلوتتىق جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا.
ءتورتىنشى – تەحنيكالىق قۇرالدار مەن وڭالتۋ قىزمەتتەرىنىڭ كەيبىر تۇرلەرىن مونەتيزاسيالاۋ. ءبىرىنشى كەزەڭدە ورتوپەديالىق اياق كيىم مەن گيگيەنالىق قۇرالداردى مونەتيزاسيالاۋ قاراستىرىلادى.
بەسىنشى – وڭالتۋ ءىس-شارالارىنىڭ تيىمدىلىگىن باقىلاۋعا جانە جاقسارتۋعا كومەكتەسەتىن سيفرلىق وڭالتۋ كۇندەلىگىن ازىرلەۋ.
التىنشى – الەۋمەتتىك سالانى دامىتۋدىڭ ءبىرىنشى ۇلتتىق عىلىمي ورتالىعىن جاڭعىرتۋ. ونىڭ بازاسىندا مۇگەدەكتىگى بار ادامداردى تابىستى، ءتيىمدى وڭالتۋ ماقساتىندا جاڭا تەحنولوگيالاردى ازىرلەۋ جونىندەگى جەكەلەگەن زەرتحانالار قۇرىلاتىن بولادى.
جەتىنشىسى – ءاربىر ازاماتقا جەكە جانە ءتيىمدى ءتاسىلدى ۇسىناتىن الەۋمەتتىك جانە كاسىپتىك وڭالتۋدىڭ سيفرلىق حاتتامالارىن ەنگىزۋ.