"ەسەيگەندە كىم بولامىن؟" دەگەن سۇراق ءبارىمىزدى مازالاعان شىعار، سەبەبى ماماندىق — بۇل جاي اقشا تابۋ قۇرالى ەمەس، ءومىر جولى. بۇل تاڭداۋدا سۇرىنبەۋگە كومەكتەسەتىن بىلىكتى مامان - پروفوريەنتولوگ. اqshamnews.kz وقۋشىعا باعىت-باعدار سىلتەيتىن مامان جادىرا تويبايمەن سۇحباتتاستى.
پروفوريەنتولوگ كىم؟
پروفوريەنتولوگ – وقۋشىنىڭ قابىلەتىن، قىزىعۋشىلىعىن، تەمپەرامەنتىن جانە ەڭبەك نارىعىنداعى سۇرانىستى ەسكەرە وتىرىپ، وعان ەڭ لايىق ماماندىقتى انىقتاۋعا كومەكتەسەتىن مامان. ول پسيحولوگ، پەداگوگ، كەيدە ءتىپتى دەتەكتيۆ سياقتى — وقۋشىنىڭ ىشكى الەمىن زەرتتەيدى.
"پروفوريەنتولوگتار اسسوسياسياسىنىڭ" باسقارما ءتورايىمى، PhD جادىرا تويباي ءقازىر ەڭبەك نارىعىنداعى سۇرانىسقا يە ماماندىقتاردى اتادى.
"بۇگىنگى تاڭىزدا سۇرانىستاعى ماماندىقتاردىڭ قاتارىنا ءبىز IT سالاسىن، تەحنيكالىق سالالاردى، ينجەنەرلەردى، ساتۋ ماماندارىن، پەداگوگتاردى، دارىگەرلەردى جانە زاڭ ماماندارىن جاتقىزا الامىز. ءبىراق ءار وڭىردە سۇرانىستاعى ماماندىقتار ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن. مىسالى، ەگىستىك، ەگىن-ەگۋ ايماقتارىندا اگرونوميا ماماندىقتار سۇرانىستا بولادى. ءبىراق مەن كەز كەلگەن وقۋشى سۇرانىستاعى ماماندىققا قىزىعۋشىلىق ارتپا، كەرىسىنشە سۇرانىستاعى مامان بول دەيمىن"، - دەيدى جادىرا تويباي.
پروفوريەنتولوگ قاي ماماندىقتار ۇنەمى سۇرانىستا بولاتىنىن اتادى.
"ارينە، كەيبىر ماماندىقتار ۇنەمى سۇرانىستا بولىپ تۇرادى. مىسالى، پەداگوگيكا، اسكەري قىزمەتكەرلەر. اقپاراتتىق تەحنولوگيا دامىپ كەلە جاتقان سوڭ IT-ماماندارى، ينجەنەرلەر، اۋىلشارۋاشىلىق ماماندارى. نەگىزى ماماندىقتار جىلدا جاڭارىپ تۇرادى. جىلدا وزگەرمەسە دە، مۇمكىن 3-5 جىلدا ماماندىقتار تۇرلەنىپ، وزگەرىپ وتىرۋى مۇمكىن"، - دەدى ول.
- ەلىمىزدە قاي سالادا كادر تاپشىلىعى ەرەكشە بايقالادى؟
"كادر تاپشىلىعى بويىنشا بىرنەشە سالانى اتاپ وتۋگە بولادى: حيميا، فيزيكا، ينفورماتيكا سىندى پاندەردەن ساباق بەرەتىن، اسىرەسە اۋىل ايماقتارعا بارىپ جۇمىس ىستەيتىن پەداگوگتەر از. بۇدان باسقا، دارىگەرلەر، اسكەريلەر. ءبىراق ەلىمىزدە جۇمىسشى ماماندىقتارعا سۇرانىس كوپ. اۆتوكولىك جاسايتىن تەحنيكتەر، ينجەنەرلەر تاپشى. سوندىقتان كاسىبي باعدار بەرۋشىلەر تۇلەكتەرگە تولىق اقپارات بەرسە، قۇبا قۇپ بولار ەدى"، - دەيدى مامان.
- تۇلەكتەر كوبىنە قانداي ماماندىقتارعا بەت بۇرعىسى كەلەدى؟ بۇل سۇرانىسپەن سايكەس كەلە مە؟
"ءقازىر تۇلەكتەر سۇرانىستاعى ماماندىقتارعا كوپ بەت بۇرادى. ولار قولىنان كەلە مە، قىزىعۋشىلىعى بار ما دەگەن نارسەگە الاڭدامايدى. ويتكەنى سۇرانىستاعى ماماندىقپەن بىردەن جۇمىس تاۋىپ كەتەمىن دەپ ويلايدى. ال كەز كەلگەن جۇمىس بەرۋشى كومپانيا سول سالادا جەتىستىككە جەتكەن، يكەمى بار، بولاشاقتا كومپانياعا پايدا اكەلەتىن كادرلاردى ىزدەيدى. وعان قوسا، كادر امبەباپ بوۋى كەرەك. ءقازىر كوپ دۇنيە اۆتوماتتانىپ جاتقان سوڭ، ءبىر كادر بىرنەشە نارسە ىستەي الادى. ال كاسىبي باعدار بەرۋشى رەتىندە ءبىز وقۋشىلاردى ءوز قابىلەتىنە، مىنەزىنە ساي ەتىپ، ەرتەڭ سۇارنىستا بولاتىن كاسىپكە باعىتتاۋعا تىرىسىپ جاتىرمىز"، - دەيدى جادىرا حانىم.
- جاستاردىڭ ماماندىق تاڭداۋدا ءجيى جىبەرەتىن قاتەلىكتەرى قانداي؟
"ماماندىق تاڭداۋدا قاتەلەسەتىن جاس كوپ. شىنى كەرەك، 20 جىل بۇرىنعى قاتەلىكتەر ءالى قايتالانىپ جاتىر. ءبىراق بيىلدان باستاپ پروفوريەنتولوگ دەگەن ماماندىقتار پايدا بولىپ، ءتۇرلى باعدارلامالار جاساقتالىپ جاتىر. ونىڭ ناتيجەسىندە بالانىڭ دا، اتا-انانىڭ دا كوزقاراسىن وزگەرتەمىز دەگەن نيەتتەمىز. سەبەبى بالا ماماندىق تاڭداعان كەزدە، وعان بىرنەشە فاكتور اسەر ەتەدى. ءبىرىنشىسى، اتا-اناسى، ودان سوڭ دوستارى. بالا دوسى قايدا بارسا، سوندا بارعىسى كەلەدى. ودان باسقا، شەتەلگە ءتۇسۋ وڭاي بولعان سوڭ، كوبى ەرتەڭ بۇل ماماندىقپەن جۇمىس ىستەي الاتىنىن ويلانباي ءتۇسىپ جاتادى"، - دەيدى مامان.
پروفوريەنتولوگ ماماندىق تاڭداعاندا قانداي فاكتوردى ەسكەرۋ قاجەتىن ايتتى.
بىرىنشىدەن، ادام الدىمەن ءوز يكەمى مەن قابىلەتىنە باعا بەرۋى كەرەك. پروفوريەنتاسيادا ونىڭ 8 ءتۇرلى قابىلەتى انىقتالادى. ونىڭ ىشىندە 3-ەۋى ۇزدىك بولادى. سودان وعان ساي ماماندىقتار تىزبەگى جاساقتالادى. ەكىنشىدەن، ادامنىڭ پسيحوپورترەتى بار. بۇل مىنەزىنە نەگىزدەلەدى، بۇل دا ماڭىزدى. ۇشىنشىدەن، بالا تاڭداعان ماماندىعىنا بايلانىستى اقپاراتتانۋى كەرەك، ونىڭ "تۋىسقان ماماندىقتارىنا" دا قاراۋ كەرەك. بۇدان باسقا، ول تۇرعان ايماقتا سۇرانىستا ما، بولاشاقتا قالاي وزگەرۋى مۇمكىن ەكەنىنە دە نازار اۋدارۋ كەرەك.
- ءار ادامعا كاسىبي باعدار تەستىن ءوتۋ قانشالىق ماڭىزدى؟
ماماننىڭ ايتۋىنشا، كاسىبي باعدار تەستىن تەك وقۋشى ەمەس، ەرەسەك تە ءوتۋى كەرەك. ارى قاراي قالاي داميمىن دەگەن سۇراق تۋعاندا بۇل تەستتەر تابىستى سالاعا اپاراتىن جولدىڭ ءبىرى بولماق.
ايتا كەتەيىك، بيىل ءار مەكتەپكە كاسىبي باعدار بەرۋشى ءۇشىن جەكە شتات ءبولۋ تۋرالى بۇيرىق قابىلداندى. بۇل — مەملەكەتتىڭ وسى سالاعا بەت بۇرىپ، ماماندار جۇمىسىنا ءمان بەرە باستاعانىنىڭ ناقتى بەلگىسى.
ءقازىر مەكتەپتەردە 1 159 پەداگوگ-پروفوريەنتولوگ قىزمەت ەتىپ جاتىر.