قازاقتىڭ كۇنتىزبەلىك اتاۋىندا كۇنى بۇگىنگە دەيىن ورنىن تاپپاي اداسىپ جۇرگەن اي اتاۋلارى جوق ەمەس. جاراتىلىستى زەرتتەپ جۇرگەن عالىمدار مەن ەتنوگرافتار اراسىندا وسى ورايدا بۇرىننان قالىپتاسقان ەكى ءتۇرلى جاڭساق پىكىر قالماي كەلەدى.
اقپان ايىنىڭ قىستىڭ ءدال قاي ايىنا جاتاتىنىن ءدوپ باسىپ ايتا الماي كەلەمىز. ياعني اقپان ايى قازىرگى فيەۆرال ايى ما، الدە قازىرگى يانۆار ما، ناقتى ەشكىم بىلمەيدى نەمەسە بىلگىسى كەلمەيدى. ايتپەسە، شەشىمىن تابا الماي كەلە جاتقان وسى داۋ-داماي مەن قاراما-قايشىلىقتى شەشۋگە نەگىز جوق ەمەس..
ماسەلەن، عابيت مۇسىرەپوۆ: «قازاق قاڭتار-اقپان دەپ ەش ۋاقىتتا دا ايتپايدى، ول ءتىلىمىزدىڭ سويلەۋ ءداستۇرىن بۇزار ەدى. ءبىز ىلعي اقپان-قاڭتار دەپ سويلەيمىز. سوندىقتان مەن وسى ەكى ايدىڭ اتتارى اۋىسىپ تۇر ما دەيمىن» دەپ ايتىپتى ءبىر سوزىندە.
ال مۇحتار اۋەزوۆ شىعارمالارىندا «اقپان-قاڭتارداعى كۇيىنە كەلگەن بۋراداي» دەپ ءسوز قولدانادى. قوس كەمەڭگەردىڭ وسى پاراساتتى پايىمدارىنا ءمان بەرەتىن بولساق، يانۆار (اقپان)، فيەۆرال (قاڭتار) بولسا كەرەك.
ورايى كەلگەندە ايتا كەتەيىك، كوكەك ءوز ورنىن تاپپاي جۇرگەن اي. كەزىندە كومپارتيانىڭ كەجىر، سولاقاي ساياساتىنىڭ قۇربانى بولعان اتاۋ. لەنيننىڭ «اپرەل تەزيستەرىن» گازەتكە بەرگەندە «كوكەك تەزيستەرى دەسەك پرولەتارياتتار كوسەمىن مازاق ەتكەن بولامىز، تاقىرىپتى «ءساۋىر تەزيستەرى» دەپ وزگەرتىڭدەر» دەگەن ورتالىق كوميتەتتىڭ ماجبۇرلەۋىمەن جازىلعان.
ءقازىر لەنين دە، پارتيا دا، ونىڭ كەڭەس وكىمەتى دە كەلمەسكە كەتتى. تەزيستەر دە ءمانىن جوعالتتى. ال اي اتاۋى ءساۋىر بولىپ قالدى. كوكەككە ءوز مارتەبەسىن بەرەتىن كەز كەلدى. 30 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى تاۋەلسىز ەلمىز.
قوعامىمىز وزگەرىپ جاتىر. جاڭا قازاقستان قۇرۋ جولىندا قۇلشىنىس ۇستىندەمىز. وزگە وركەنيەتتى ەلدەر سياقتى وزىمىزگە عانا ءتان ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى قۇنتتاعانىمىز، بابالار جولىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون ەمەس پە؟