ءماجىلىس دەپۋتاتى ايدوس سارىم پرەمەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى تامارا دۇيسەنوۆا كىتاپ وقيتىن ەل قالىپتاستىرۋ تۋرالى دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz.
ول بيىلعى قۇرىلتايدا پرەزيدەنت مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ بارلىق دەڭگەيىندە كەشەندى شارالار قابىلداۋ قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتكەنىن ايتىپ، كىتاپ وقيتىن ەل جوباسىن جاساۋ تاقىرىبىنا توقتالدى.
دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ وسى ماسەلەگە ەرەكشە نازار اۋدارۋىنىڭ سەبەبى – كىتاپ وقۋ ۇلتتىڭ دامۋى مەن باسەكەگە قابىلەتتىلىگىنىڭ نەگىزگى شارتى ەكەندىگىمەن بايلانىستى.
“بۇل رەتتە، وتاندىق اۆتورلار مەن باسپاگەرلەردى مەملەكەتتىك قولداۋدا باسىمدىقتىڭ وقۋلىقتار مەن ادەبيەتتەردى باسىپ شىعارۋعا تاپسىرىس بەرۋمەن عانا شەكتەلىپ وتىرعانى الاڭداتادى. بۇگىندە دۇكەندەردە كىتاپ سورەلەرىندە ۇلتتىق ادەبيەت پەن كىتاپتار سانى ارتقانىمەن، بۇل جۇمىس تىم باياۋ جۇرگىزىلۋدە. سوندىقتان مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاياۋدا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا وسىعان قاتىستى بەرگەن تاپسىرماسىن نەگىزگە الا وتىرىپ، قولدانىستاعى مەملەكەتتىك باعدارلامالار مەن جوبالارعا تۇزەتۋ ەنگىزۋ قاجەت دەپ سانايمىز”، – دەدى ايدوس سارىم.
دەپۋتات بۇل شارانى بىرنەشە باعىتقا قامتىپ كورسەتتى:
ءبىرىنشى. وتاندىق كىتاپ باسىپ شىعارۋ ءىسىن سۋبسيديالاۋ فورماتىن وزگەرتۋ.
“قولدانىستاعى فورماتتىڭ ءالسىز جاقتارى – سۋبەكتيۆتىلىك، فورمالدىلىق، ال كەيبىر تۇستارى سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ بار ەكەنىن كورسەتەدى. جاعدايدى وزگەرتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك تاپسىرىستى پرەزيدەنت ايتقان ناقتى قۇندىلىقتار بويىنشا شىعارمالار ازىرلەۋگە باعىتتاعان ءجون. ساپاسى جوعارى، سۇرانىسقا يە كونتەنت جاساي الاتىن اۆتورلارمەن ۇزاق مەرزىمدى كەلىسىمشارتتار قاجەت”، – دەدى ول.
ەكىنشى. كىتاپ يندۋسترياسى مەن كىتاپقۇمارلار قوعامىنىڭ ينفراقۇرىلىمىن قايتا قۇرۋ قاجەت ەكەنىن العا تارتتى.
“بۇل رەتتە، كىتاپ يندۋسترياسىنىڭ ءتيىستى تىزبەكتەرىن قۇرعان ءجون. ەرەسەكتەرگە ارنالعان مۇنداي تىزبەكتەر مىناداي بۋىننان تۇرۋعا ءتيىس: وقىرمان – سىنشى – ماركەتولوگ – باسپا – كىتاپ دۇكەندەرى مەن دۇڭگىرشەكتەر – وقىرمان”، – دەپ قوستى دەپۋتات.
ال ءۇشىنشى قالالار مەن اۋىلداردىڭ الەۋمەتتىك-مادەني ستاندارتتارىن وزگەرتىپ، وقىرماندار مەن تۇرعىنداردىڭ سانىنا شاققانداعى كىتاپ دۇكەندەرى مەن دۇڭگىرشەكتەردىڭ قاجەتتى كولەمىن انىقتاۋدىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن ايتتى.
“وكىنىشكە قاراي، قالالاردا كىتاپ دۇكەندەرى مەن گازەت دۇڭگىرشەكتەرى عايىپ بولىپ كەتتى. سوندىقتان باسپا ونىمدەرىن، گازەت-جۋرنالدار ساتاتىن ءبىرىڭعاي ۇلگىدەگى تۋريستىك دۇڭگىرشەكتەر جەلىسىن قۇرۋ كەرەك. مىسالى، ەۋروپادا، ازەربايجاندا، رەسەيدە جانە باسقا دا ەلدەردە وسىنداي جەلىلەر جۇمىس ىستەيدى”، – دەدى ايدوس سارىم.
دەپۋتتاتىڭ ايتۋىنشا ءتورتىنشى قاراپايىم قاعازدان باستاپ پوليگرافيالىق جابدىققا دەيىن يمپورتقا ءجۇز پايىز تاۋەلدى كىتاپ يندۋسترياسى سالاسىنا ەكونوميكالىق تۇرعىدان ىنتالاندىرۋ جۇيەلەرى قاجەت.
“سالىق رەفورماسى اياسىندا كىتاپ شىعارۋشىلاردى 10 جىل مەرزىمگە سالىقتان بوساتۋ كەرەك. ماسەلەن، قوسىلعان قۇن سالىعىنىڭ نولدىك مولشەرلەمەسى ۇلتتىق كىتاپ شىعارۋدى قولداۋدىڭ پارمەندى شاراسى رەتىندە 39 ەلدە – ۇلىبريتانيادا، ءۇندىستاندا، برازيليادا، مەكسيكادا جانە باسقا دا ەلدەردە قولدانىلادى”، – دەپ قوستى ول.
بەسىنشى اۆتورلىق سىياقى تولەۋ قاعيدالارىن، ونىڭ مولشەرى مەن تولەۋ ءتارتىبىن ازىرلەۋ جانە بەكىتۋ قاجەت ەكەن.
“لايىقتى سىياقى الۋ ءۇشىن جاعداي جاساۋ وتاندىق اۆتورلاردىڭ شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، ولاردى باسپاعا تاۋەلدىلىكتەن قۇتقارادى. سونىمەن قاتار، كىتاپ-باسپا ينفراقۇرىلىمىنىڭ وكىلدەرىمەن بىرلەسىپ، اۆتورلىق جانە ساباقتاس قۇقىقتار تۋرالى زاڭنامانى رەتكە كەلتىرۋ كەرەك”، – دەپ قوستى دەپۋتات.
ايدوس سارىم التىنشى كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىق وتباسىندا قالىپتاسۋى ءتيىس ەكەنىن العا تارتتى.
“بۇل رەتتە، بالاسىنا اتا-اناسى ۇلگى كورسەتۋى كەرەك. بىزدىڭشە، بالانىڭ رۋحاني الەمىن بايىتاتىن قۇرال – ەلەكتروندىق ويىندار ەمەس، كىتاپتار. بالالارعا ارنالعان دايدجەستتەر، عىلىمي-تانىمال جۋرنالدار مەن سايتتار، ەڭ الدىمەن قازاق تىلىندە شىعارىلۋى كەرەك”، – دەدى ول.
دەپۋتات جەتىنشى كىتاپ وقۋ ادەتىن مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاپ دامىتۋ كەرەك دەسە سەگىزىنشى مەكتەپ – كىتاپحانا جەلىسى بويىنشا جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزىلۋگە ءتيىس ەكەنىن جەتكىزدى.
“نەگىزگى ادەبي شىعارمالاردى وقۋ، ولار بويىنشا تۇسىنگەنىن ايتۋ، ولار بويىنشا ەسسە جازۋ مەكتەپ باعدارلاماسىنا قايتارىلۋى كەرەك. كىتاپ جانە كىتاپ وقۋ كۇندەرىن وتكىزۋ قاجەت. بۇل اتا-انا مەن بالا اراسىنداعى سەنىمدى، تۇسىنىستىكتى ارتتىرادى، بۇل ءوز كەزەگىندە ءۇي ىشىندەگى دۇربىلجەڭدى، اجىراسۋدى، وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىقتى تەجەۋى ىقتيمال.
سونىمەن قاتار بارلىق وقۋشىلار جەرگىلىكتى كىتاپحانالارعا جازىلىپ، وقىرماندار قاتارىنا قوسىلۋلارى كەرەك. ولارعا ارنالعان كورمەلەر، كەزدەسۋلەر، كونكۋرستار، ادەبي ءىس-شارالار وتكىزىلۋگە ءتيىس”، – دەدى ايدوس سارىم.
دەپۋتات بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندار وسىنى قاپەرلەرىنە الۋلارى قاجەت ەكەنىن جەتكىزدى.
“سوۆەت زامانىندا، قازاق جازۋشىلارىنىڭ تۋىندىلارى جۇزدەگەن مىڭ تيراجبەن، ال ەڭ تانىمال قازاق گازەت-جورنالدارى 500-600 مىڭ تيراجبەن تارايتىن كەزەڭدى دە كوردىك. ەلىمىز تاۋەلسىزدىگىن الىپ، حالىق سانى ەسەلەپ ارتقان زاماندا بۇنداي جاعداي قايتالانبايدى دەگەننىڭ ءوزى اسقان قاتەلىك! بۇعان تەك جۇيەلى، تاباندى جۇمىس اتقارۋىمىز شارت!
جالپى العاندا، فراكسيامىزدىڭ دەپۋتاتتارى ءوز تاراپىنان قاجەتتى زاڭنامالىق شارالار ارقىلى وتاندىق كىتاپ شىعارۋدى ينستيتۋسيونالدىق تۇرعىدان نىعايتۋ ءۇشىن ۇكىمەتكە جاردەم كورسەتۋگە دايىن. وسىلايشا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى تولىققاندى ىسكە اسىرىلۋى كەرەك”، – دەپ قورىتتى ول.