ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق سەكتورى ەكونوميكانىڭ نەگىزگى سالالارىنىڭ ءبىرى سانالادى. ورنىقتى دامۋعا جانە جاھاندىق تومەن كومىرتەكتى دامۋ ۇلگىسىنە كوشۋگە بەت بۇرۋ جاعدايىندا قازاقستان سەنىمدى ەنەرگيا كوزىمەن جابدىقتاۋدى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان باستامالاردى بەلسەندى تۇردە ىسكە اسىرۋدا. ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتىڭ ارتۋىنا بايلانىستى ەلەكتر ەنەرگياسىن تۇتىنۋ وسۋدە، بۇل ءوندىرىس قۋاتىن كەڭەيتۋدى قاجەت ەتەدى. 2024 جىلى ۇكىمەت ءداستۇرلى جانە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن تەڭگەرىمدى دامىتۋ ءۇشىن ماڭىزدى قادامدار جاسادى. ەلىمىزدىڭ ەلەكتر ەنەرگەتيكالىق كاسىپورىندارى رەسپۋبليكانىڭ ونەركاسىپ جانە كوممۋنالدىق-تۇرمىستىق سەكتورىنىڭ قاجەتتىلىگى ءۇشىن جىلۋدى تۇراقتى جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتەدى. سالانى 2035 جىلعا دەيىن دامىتۋ بويىنشا كەم دەگەندە 26 گۆت جاڭا قۋاتتاردى ەنگىزۋدى كوزدەيتىن جوسپار بەكىتىلدى.
PrimeMinister.kz سايتىنىڭ رەداكسياسى قازاقستاننىڭ 2024 جىلعى دامۋ قورىتىندىلارى تۋرالى جاريالانىم توپتاماسىن جالعاستىرۋدا.
قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ەلەكتر جەلىسىن دامىتۋ
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاننىڭ ءبىرىڭعاي ەلەكتر ەنەرگەتيكالىق جۇيەسى شتاتتىق رەجيمدە جۇمىس ىستەپ تۇر. 2024 جىلعى 1 قاڭتارداعى جاعداي بويىنشا جالپى قولدا بار قۋات كولەمى 20،4 گۆت-تى، جۇمىس قۋاتى 15،4 گۆت-تى قۇرادى. اعىمداعى جىلىتۋ ماۋسىمىندا تۇتىنۋدىڭ ەڭ جوعارى دەڭگەيى 16،6 گۆت-قا جەتتى، ال ەڭ جوعارعى مولشەرلى گەنەراسيا – 15،1 گۆت.
قازاقستاندا 222 ەلەكتر ستانساسى جۇمىس ىستەيدى (كەس – 6 بىرلىك، جەو – 41 بىرلىك، گتەس – 14 بىرلىك، گپەس – 7 بىرلىك، سەس – 6 بىرلىك، جەك – 148 بىرلىك). ونىڭ ىشىندە 148 جەك نىساننىڭ (شاعىن سەس – 51 بىرلىك، جەس – 54 بىرلىك، كەس – 42 بىرلىك، بەق – 1 بىرلىك) جالپى قۋاتى 2،9 گۆت.
2024 جىلى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ «جىلۋ-ەلەكتر ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ» بيۋدجەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 14 جوبانى (6 جىلۋمەن جابدىقتاۋ، 8 ەلەكترمەن جابدىقتاۋ) ىسكە اسىرۋعا 58،3 ملرد تەڭگە ءبولىندى. جوبالاردىڭ ءبىرى، ورال قالاسىنىڭ «اقجايىق» ەتجق اۋدانىنداعى 110/10 كۆ قوسالقى ستانساسى پايدالانۋعا بەرىلدى.
سونىمەن قاتار قايتارىمدى ينۆەستيسيالاردىڭ جىلدىق ءليميتى 32 ملرد تەڭگەدەن 428 ملرد تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتىلدى. بۇل جۇمىس ىستەپ تۇرعان ەنەرگيا ءوندىرۋشى ۇيىمدار ءۇشىن نەگىزگى جابدىقتى جاڭعىرتۋ، كەڭەيتۋ جانە رەكونسترۋكسيالاۋ جونىندەگى جوبالار پۋلىن كەڭەيتۋگە مۇمكىندىك بەردى.
قازىرگى ۋاقىتتا جالپى قۋاتى 2،8 گۆت بولاتىن 22 ينۆەستيسيالىق كەلىسىم بار، ونىڭ ىشىندە ليميت ۇلعايعاننان كەيىن جالپى قۋاتى 1،36 گۆت بولاتىن 13 كەلىسىم جاسالدى.
2023 جىلعى قاراشادا «قازاقستان بەج باتىس ايماعىنىڭ ەلەكتر جەلىسىن كۇشەيتۋ» جوباسى ءساتتى ىسكە اسىرىلدى، ونىڭ شەڭبەرىندە «باتىس قازاقستان ەنەرگيا تورابى – اتىراۋ – ماڭعىستاۋ» باعىتى بويىنشا ۇزىندىعى 780 كم بولاتىن 220 كۆ ەلەكتر بەرۋ جەلىسى (ەبج) سالىندى. بۇل قادام ەلەكتر قۋاتىنىڭ وتكىزۋ مۇمكىندىگى مەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان.
كەلەسى قادام رەتىندە 2028 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن باتىس ايماقتىڭ ەلەكتر جەلىلەرىن ءبىرىڭعاي ەلەكتر ەنەرگەتيكالىق جۇيەمەن بىرىكتىرۋ جوباسى ىسكە اسىرىلاتىن بولادى، ول ءۇشىن اقتوبە جانە اتىراۋ وبلىستارىن جالعايتىن ۇزىندىعى 604 كم بولاتىن 500 كۆ ەبج سالىنادى. بۇل سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك ايماقتاردىڭ ەلەكتر ەنەرگياسى مەن قۋاتىنىڭ تەڭگەرىمسىزدىگىن وتەۋ ءۇشىن باتىس ايماقتىڭ مانيەۆرلى گاز ەنەرگيا كوزدەرىن پايدالانۋدى قامتاماسىز ەتەدى. قازىرگى ۋاقىتتا جوبالاۋ-سمەتالىق قۇجاتتاما ازىرلەنۋدە، قۇرىلىس-مونتاجداۋ جۇمىستارىنا 2025 جىلى كىرىسەدى.
وڭتۇستىك وڭىرلەردىڭ تۇتىنۋشىلارىن ەنەرگيامەن جابدىقتاۋ سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ ەنەرگيا جۇيەلەرىنىڭ جۇمىس رەجيمدەرىمەن بايلانىستى اپاتتىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ تۋىنداۋ تاۋەكەلدەرىن ازايتۋ وڭتۇستىك ايماقتىڭ (شۋ–جامبىل–شىمكەنت) ەلەكتر جەلىلەرىن كۇشەيتۋدى تالاپ ەتەدى. قازىرگى ۋاقىتتا «KEGOC» اق اتالعان جوبانى ىسكە اسىرۋدى باستادى، ونىڭ 1-كەزەڭى 2027 جىلى اياقتالادى، ونىڭ شەڭبەرىندە شۋ–جامبىل–شىمكەنت باعىتى بويىنشا ۇزىندىعى 475 كم 500 كۆ ءاج سالىنادى. قازىرگى ۋاقىتتا جسق ازىرلەۋ ءجۇرىپ جاتىر.
ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك وڭىرلەرى اراسىنداعى بايلانىستى ودان ءارى كۇشەيتۋ، سونداي-اق ترانزيتتىك الەۋەتتى ارتتىرۋ ءۇشىن كەرنەۋى +/-500 كۆ «سولتۇستىك-وڭتۇستىك» تۇراقتى توك جەلىلەرىن سالۋ جوسپارلانۋدا. وتكىزۋ مۇمكىندىگى 2000 مۆت-قا ارتادى.
قازاقستاننىڭ بۇكىل ءبىرتۇتاس ەلەكتر ەنەرگەتيكالىق جۇيەسىن اينالىپ وتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ەلىمىزدىڭ باتىس جانە وڭتۇستىك ايماعىن جالعايتىن تۇراقتى توك جەلىسىن سالۋدىڭ ورىندىلىعىن زەردەلەۋ جۇرگىزىلۋدە.
بۇل جوبالاردى ىسكە اسىرۋ تۇراقتى ءارى سەنىمدى ەلەكترمەن جابدىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، سونداي-اق ۇزاق مەرزىمدى ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا ىقپال ەتەدى.
جىلۋ گەنەراسياسى
بيىل ەكىباستۇز 1-گرەس-تە قۋاتى 500 مۆت جاڭا گەنەراسيالاناتىن ءبىرىنشى ەنەرگوبلوك جەلىگە قوسىلدى، جىل سوڭىنا دەيىن اتىراۋ جەو-دا تاعى 65 مۆت، سونداي-اق 2025 جىلى توپار گرەس-تە 130 مۆت ىسكە قوسىلادى دەپ كۇتىلۋدە.
قولدانىستاعى ەلەكتر ستانسالارىن رەكونسترۋكسيالاۋ جانە كەڭەيتۋ ەسەبىنەن قوسىمشا 5،6 گۆت ىسكە قوسۋ قامتاماسىز ەتىلەتىن بولادى، ونىڭ ىشىندە 2024 جىلى مينيسترلىك ەنەرگيا ءوندىرۋشى ۇيىمدارمەن جالپى قۋاتى 1،4 گۆت بولاتىن 13 ينۆەستيسيالىق كەلىسىم جاساستى. مۇنداي جوبالار قاتارىندا اقسۋ گرەس-تەگى قۋاتى 325 مۆت №7 بلوكتىڭ قۇرىلىسى، قاراعاندى جەو-3-تە قازاندىق اگرەگاتىنىڭ قۇرىلىسى مەن تۋربينانى اۋىستىرۋ جانە «Karabatan Utility Solution» ءجشس-نىڭ بۋ-گاز قوندىرعىسىن 310 مۆت-تان 620 مۆت-قا دەيىن كەڭەيتۋ ءىسى بار.
وتكەن جىلى جالپى قۋاتى شامامەن 9 گۆت جاڭا گەنەراسيا سالۋ جوسپارلارى انىقتالدى. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل جوبالار ىسكە اسىرۋدىڭ ءارتۇرلى كەزەڭدەرىندە.
اۋكسيوندىق ساۋدا-ساتتىق شەڭبەرىندە مانيەۆرلىك گەنەراسيانى ىرىكتەۋ بويىنشا 2،5 گۆت جاڭا قۋاتتاردى ىسكە قوسۋ جوسپارلانۋدا.
بۇگىنگى تاڭدا تۇركىستان، قىزىلوردا وبلىستارىندا، ۇلىتاۋ وبلىسى مەن الماتىدا ىسكە اسىرىلاتىن جالپى قۋاتى شامامەن 1،8 گۆت بولاتىن بۋ-گاز قوندىرعىلارىنىڭ ءتورت ءىرى جوباسى بويىنشا قۇرىلىس جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە، ولاردىڭ اياقتالۋ مەرزىمى 2026 جىلعا جوسپارلانعان. سونىمەن قاتار 2024 جىلدىڭ تامىزىندا قازاقستاندا جالپى قۋاتى 700 مۆت بولاتىن كەزەكتى اۋكسيوندىق ساۋدا-ساتتىق ءوتتى، ونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جامبىل، اقتوبە جانە اتىراۋ وبلىستارىندا بۋ-گاز قوندىرعىلارىن ساتۋ قۇقىعىنا ءتورت جەڭىمپاز انىقتالدى. قازىرگى ۋاقىتتا اياقتاۋ مەرزىمى 2028 جىلعا جوسپارلانعان جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا كىرىستى. 2029 جىلعا دەيىن ينۆەستيسيالاردىڭ كۇتىلەتىن كولەمى 8 ترلن تەڭگەدەن استام سومانى قۇرايدى.
ۇكىمەتارالىق كەلىسىم شەڭبەرىندە ستراتەگيالىق ينۆەستورلاردىڭ قاتىسۋىمەن قۋاتى 2 گۆت اۋقىمدى جوبالاردى پىسىقتاۋ جۇرگىزىلۋدە.
مىسالى، قاتارمەن قول قويىلعان ۇكىمەتارالىق كەلىسىم شەڭبەرىندە قىزىلوردا وبلىسىندا قۋاتى 1100 مۆت بۋ-گاز قوندىرعىسىن (بگق) سالۋ جوسپارلانىپ وتىر، ونىڭ اياقتالۋ مەرزىمى – 2029 جىل.
تاعى ءبىر ۇكىمەتارالىق كەلىسىم – رەسەيمەن كوكشەتاۋ، سەمەي جانە وسكەمەن قالالارىندا كومىر گەنەراسياسى بازاسىندا جاڭا جىلۋ ەلەكتر ورتالىقتارىن (جەو) سالۋعا باعىتتالعان (كوكشەتاۋ جەو — 240 مۆت، سەمەي — 360 مۆت، وسكەمەن — 360 مۆت)، پايدالانۋعا بەرۋدىڭ جوسپارلانعان مەرزىمى – 2028-2030 جىلدار. بۇل جوبالار «تازا» كومىر تەحنولوگيالارىن پايدالانا وتىرىپ ىسكە اسىرىلاتىن بولادى جانە ۇزاق جىلىتۋ كەزەڭىمەن ءارى گاز تاسىمالداۋ ينفراقۇرىلىمىنىڭ بولماۋىمەن ەرەكشەلەنەتىن قازاقستاننىڭ سولتۇستىك وڭىرلەرىندەگى قولدانىستاعى كومىر پاركىن الماستىرۋعا باعىتتالعان.
شەكتى تاريفتەردى تۇزەتۋ جانە ەنەرگيا بلوكتارىن جوندەۋ
2024 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى بەرىلگەن وتىنىمدەرگە سايكەس 49 ەنەرگيا ءوندىرۋشى ۇيىمنىڭ 24ء-ى ءۇشىن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ شەكتى تاريفتەرىن وزگەرتتى.
جۇيەلىك وپەراتوردىڭ جوندەۋ كەستەسىنە سايكەس ەلەكتر ستانسالارىندا 2024 جىلى 10 ەنەرگيا بلوكتى، 55 قازاندىقتى جانە 45 تۋربينانى كۇردەلى جوندەۋ جوسپارلانعان. قازىرگى ساتتە 9 ەنەرگيا بلوكتا، 53 قازاندىقتا جانە 40 تۋربينادا جوندەۋ جۇمىسى اياقتالدى. 1 ەنەرگيا بلوكتا، 2 قازاندىقتا جانە 5 تۋربينادا جوندەۋ جۇمىسىنىڭ سوڭعى كەزەڭى جۇرگىزىلۋدە.
وەك ەلەكتر جەلىلەرىندە 20،7 كم ەلەكتر بەرۋ جەلىلەرى، 422 قوسالقى ستانسا جانە 4 مىڭ ترانسفورماتورلىق قوسالقى ستانسا جوندەلدى.
جىلۋمەن جابدىقتاۋ جەلىلەرىندە بيىلعا جوسپارلانعان 542 كم-دى جوندەۋ جانە رەكونسترۋكسيالاۋ تولىق كولەمدە ورىندالدى. ۋاقىتىلى جۇرگىزىلگەن جۇمىستىڭ ارقاسىندا جىلىتۋ كەزەڭىن تۇتاستاي جۇمىلا باستاۋعا جانە ونى ءىرى تەحنولوگيالىق بۇزۋشىلىقتارسىز جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك تۋدى.
مۇناي ءوندىرۋ جانە وڭدەۋ
2024 جىلعا ارنالعان مۇناي ءوندىرۋ جوسپارى 90،3 ملن توننانى قۇرايدى (2023 جىلعى دەڭگەيگە 100،4%). وسى جىلدىڭ 11 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مۇناي ءوندىرۋ 80،5 ملن توننانى قۇرادى، بۇل جوسپاردان 1،8 ملن تونناعا از (82،3 ملن تونناعا بەلگىلەنگەن ماقساتتان 97،8%).
2024 جىلعى قاڭتار-قاراشادا قازاقستاندا مۇناي وڭدەۋ كولەمى 16،7 ملن توننانى قۇرادى، بۇل جوسپاردىڭ 102%-ىن قۇرايدى (جوسپار – 16،4 ملن توننا). 2024 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مۇناي وڭدەۋ كولەمى 17،9 ملن تونناعا دەيىن ۇلعايادى دەپ كۇتىلۋدە، بۇل 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا 1،1%-عا ارتىق. مۇناي ونىمدەرىن (بەنزين، ديزەل وتىنى، مازۋت، اۆياكەروسين، بيتۋم) ءوندىرۋ 2024 جىلعى قاڭتار-قاراشادا 13،1 ملن توننانى نەمەسە جوسپارلى كورسەتكىشتىڭ 100%-ىن قۇرادى.
ەلىمىزدە مۇناي وڭدەۋ سالاسىن دامىتۋ 2024-2040 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمدامانى بەكىتۋ ارقىلى قولداۋ تاتپى، بۇل اتالعان سالانىڭ قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق ءوسۋى ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزىن اتاپ كورسەتەدى.
كومىرسۋتەكتەر سالاسىندا جاسالعان كەلىسىمشارتتار جانە ولارداعى قازاقستاندىق قامتۋ ۇلەسى
قازىرگى ۋاقىتتا كومىرسۋتەكتەر بويىنشا 315 كەلىسىمشارت جاسالدى، ونىڭ ىشىندە:
9 – ءونىمدى ءبولۋ تۋرالى كەلىسىمدەر (وبك)؛
122 – وندىرۋگە؛
173 – بارلاۋ مەن وندىرۋگە؛
11 – بارلاۋ ءۇشىن.
2024 جىلدىڭ 9 ايىندا كومىرسۋتەك سەكتورى سالاسىنا ينۆەستيسيالار 2،8 ترلن تەڭگەنى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە: بارلاۋ شىعىندارى — 125،9 ملرد تەڭگە، ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا اۋدارىمدار (واەد) — 46،5 ملرد تەڭگە، وقىتۋ شىعىندارى — 12،483 ملرد تەڭگە، عزتكج شىعىندارى — 7،03 ملرد تەڭگە.
ەنەرگەتيكالىق سەكتوردىڭ جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلارىنىڭ تجق (تاۋارلارىن، جۇمىستارى مەن قىزمەتتەرىن) ساتىپ الۋلارىنىڭ جالپى كولەمى 9 ايدا 4،3 ترلن تەڭگەنى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە قازاقستاندىق ءونىم بەرۋشىلەردىڭ ەلىشىلىك قۇندىلىق (ەق) ۇلەسى 61،4%-دى قۇرادى، بۇل 2،7 ترلن تەڭگەگە بالاما:
783،5 ملرد تەڭگەگە تاۋارلار ساتىپ الىندى، ەق ۇلەسى – 36،5%، بۇل 285،7 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى؛
جۇمىستار 1،6 ترلن تەڭگەگە ورىندالدى، ەق ۇلەسى – 79،6%، بۇل 1،3 ترلن تەڭگەنى قۇرايدى؛
1،9 ترلن تەڭگەگە قىزمەت كورسەتىلدى، ەق ۇلەسى – 56،3 %، بۇل 1،1 ترلن تەڭگەنى قۇرايدى.
2024 جىلدىڭ 3 توقسانىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەنەرگەتيكالىق سەكتوردىڭ جەر قويناۋىن پايدالانۋشى كومپانيالارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالپى شتات سانى 81 191 ادامدى قۇرادى، ونىڭ 80 033ء-ى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى سانالادى (98،57 %).
2020 جىلدان 2024 جىلدىڭ شىلدەسىنە دەيىن ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى كومىرسۋتەكتەر بويىنشا جەر قويناۋىن پايدالانۋ قۇقىعىن بەرۋگە 10 ەلەكتروندىق اۋكسيون وتكىزدى، ناتيجەسىندە 116 جەر قويناۋى ۋچاسكەسى ساتىلدى (بارلاۋ مەن وندىرۋگە 97، وندىرۋگە 19).
بيۋدجەتكە تولەنگەن قورىتىندى قول قويۋ بونۋسى شامامەن 54،1 ملرد تەڭگەنى قۇرادى، ال گەولوگيالىق بارلاۋعا جاريالانعان ينۆەستيسيالار – $479،8 ملن-نان استام.
قازاقستاندىق ءونىم بەرۋشىلەردىڭ (ەق) 2024 جىلعا ارنالعان تاۋارلاردى، جۇمىستاردى جانە كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردى ساتىپ الۋىنىڭ بولجامدى كولەمى ەنەرگەتيكا سەكتورىنداعى ساتىپ الۋلاردىڭ جالپى كولەمىنىڭ 61،8% دەڭگەيىندە كۇتىلەدى (2023 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بۇل كورسەتكىش 4،1 ترلن تەڭگە سوماسىنا 61%-دى قۇرادى).
گاز سالاسىن دامىتۋ پەرسپەكتيۆالارى
قازاقستاننىڭ گاز سەكتورى ىشكى نارىقتى تابيعي گازبەن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ بەلسەندى دامۋىن جالعاستىرۋدا ءارى ءوندىرۋ كولەمىن ۇلعايتۋعا ۇمتىلۋدا. قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدە تابيعي گاز ءوندىرۋ دەڭگەيى جىلىنا 55 ملرد م3 استام قۇرايدى. 2030 جىلعا قاراي گاز ءوندىرۋ دەڭگەيى 86،5 ملرد م3 جەتەدى دەپ بولجانۋدا.
قازاقستانداعى نەگىزگى گاز كەن ورىندارى – تەڭىز، قاشاعان جانە قاراشىعاناق. سونداي-اق گازدىڭ رەسۋرستىق بازاسىن ۇلعايتۋ ماقساتىندا اناباي جانە شىعىس ورىكتاۋ، روجكوۆسكوە سياقتى جاڭا كەن ورىندارى بەلسەندى دامىپ كەلەدى. تاياۋ كەلەشەكتە باتىس پرورۆا، ورتالىق ورىكتاۋ، بارحاننايا (2025-2026 جىلدار كەزەڭىندە) كەن ورىندارىن ىسكە قوسۋ كۇتىلۋدە، ولاردىڭ جيىنتىق الىناتىن قورلارى 50 ملرد م3-تەن اسادى.
گاز سالاسىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدى باعىتتارى ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ، جاڭا كەن ورىندارىن دامىتۋ، سونداي-اق جاڭا گاز وڭدەۋ قۋاتتارىن پايدالانۋعا بەرۋ ارقىلى تاۋارلىق گازدىڭ رەسۋرستىق بازاسىن ارتتىرۋ بولىپ قالا بەرەدى.
نەگىزگى باعىتتاردىڭ ءبىرى – ىلەسپە گازدى ۋتيليزاسيالاۋ، بۇل قالدىقتاردى ايتارلىقتاي ازايتادى جانە ەلىمىزدەگى ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتۋعا ىقپال ەتەدى. سوڭعى جىلدارى اۋادا جانىپ كەتەتىن گاز كولەمى جىلىنا 3،1 ملرد م3-تەن 0،3 ملرد م3-كە دەيىن قىسقاردى، بۇل رەتتە گاز ءوندىرۋ دەڭگەيى 27 ملرد م3-تەن 59،1 ملرد م3-كە دەيىن ۇلعايدى.
رەسپۋبليكادا تاۋارلىق گازدىڭ رەسۋرستىق بازاسىن ۇلعايتۋ ماقساتىندا گاز سالاسىن دامىتۋدى جالعاستىرۋ جوسپارلانۋدا. اتاپ ايتقاندا، اتىراۋ وبلىسىندا قۋاتى جىلىنا 1 ملرد م3 گاز وڭدەيتىن زاۋىت سالىنۋدا، ول قاشاعان كەن ورنىنىڭ شيكىزاتىندا جۇمىس ىستەيتىن بولادى. بۇدان باسقا، 2030 جىلعا قاراي قاشاعان كەن ورنىن يگەرۋ شەڭبەرىندە قۋاتى جىلىنا 2،5 ملرد م3 گاز وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ قۇرىلىسى جوباسىن ىسكە اسىرۋ جوسپارلانۋدا. بۇل جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قاتارلىق ينۆەستور — UCC Holding تارتىلدى.
ماڭعىستاۋ وبلىسىندا، جاڭاوزەن قالاسىندا ەسكى قازاق گاز وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ بازاسىندا قۋاتى جىلىنا 900 ملن م3 جاڭا زاۋىت سالىنۋدا. قاراشىعاناق كەن ورنىندا قۋاتى جىلىنا 4 ملرد م3 گاز وڭدەۋ زاۋىتىن سالۋ بويىنشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلۋدە، ول 2030 جىلدان كەشىكتىرىلمەي پايدالانۋعا بەرىلۋى ءتيىس. وسى جوبالاردىڭ بارلىعىن ىسكە اسىرۋ 2030 جىلعا قاراي تاۋارلىق گاز ءوندىرىسىن اعىمداعى 23 ملرد م3-تەن جىلىنا 31 ملرد م3-كە دەيىن ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
قىزىلوردا وبلىسىندا وڭتۇستىك قايىركەلدى سەكىلدى جاڭا كەن ورىندارىن پايدالانۋعا بەرۋ جوسپارلانۋدا (ءوندىرۋ كولەمى جىلىنا 35 ملن م3).
قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسى دەپۋتاتتارىنىڭ باستاماسى بويىنشا گازدى تۇپكىلىكتى تۇتىنۋشىلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان تۇزەتۋلەردى قامتيتىن زاڭ جوباسى ۇسىنىلادى. اتاپ ايتقاندا، گازدى ەسەپكە الۋدى سيفرلاندىرۋ جانە بەلگىلەنگەن تۇتىنۋ نورمالارىنان اسىپ كەتكەنى ءۇشىن نورماتيۆتەن تىس كوەففيسيەنتتەردى قولدانۋ سياقتى ۇقىپتى تۇتىنۋ تەتىكتەرى ەنگىزىلۋدە.
بۇدان باسقا، زاڭ جوباسىندا ەلدى گازداندىرۋعا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن بولىنەتىن قاراجات شەڭبەرىندە سالىنىپ جاتقان وبەكتىلەردىڭ ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان نورمالار كوزدەلگەن.
تابيعي گازدى موتور وتىنى رەتىندە پايدالانۋدى كەڭەيتۋ شارالارى جاڭا اۆتوكولىك گاز تولتىرۋ كومپرەسسورلىق ستانسا (اگتكس) سالۋدى جانە تابيعي گازعا ارنالعان مارشرۋتتىق اۆتوبۋستاردى جاڭارتۋدى كوزدەيتىن 2024-2027 جىلدارعا ارنالعان جول كارتاسىن جاساۋدى قامتيدى. 2025 جىلى 1567 جاڭا اۆتوبۋس ساتىپ الۋ، سونداي-اق 5 جاڭا اگتكس سالۋ جوسپارلانىپ وتىر، بۇل تابيعي گازدىڭ موتور وتىنى رەتىندە قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرادى.
بۇدان باسقا، ءوز ماشينالارىن سۇيىتىلعان تابيعي گازعا (ستگ) اۋىستىرعىسى كەلەتىن اۆتوكولىك جۇرگىزۋشىلەرى ءۇشىن ىنتالاندىرۋ تەتىكتەرىن ەنگىزۋ جوسپارلانۋدا.
سونداي-اق شىمكەنت پەن باتىس قازاقستان وبلىسىندا اتاۋلى الەۋمەتتىك جانە تۇرعىن ءۇي كومەگىن الۋشىلار ءۇشىن تاۋارلىق گازعا جەڭىلدىكتەر بەرۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن «الەۋمەتتىك ءاميان» پيلوتتىق جوباسى ىسكە قوسىلدى. بۇل جوبا گازعا جەڭىلدىكتەر بەرۋ جۇيەسىن كەڭەيتۋگە جانە اۆتوماتتاندىرۋعا، سونداي-اق مۇقتاجدار ءۇشىن وتىننىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جەك دامىتۋ
بۇگىنگى تاڭدا بەلگىلەنگەن قۋاتى 2 903،7 مۆت بولاتىن 148 جەك نىسانى (100 كۆت-تان جوعارى) ىسكە قوسىلدى. اتاپ ايتقاندا:
– قۋاتى – 1 409،55 مۆت جەل ەلەكتر ستانسالارىنىڭ 59 نىسانى؛
– قۋاتى – 1 222،61 مۆت كۇن ەلەكتر ستانسالارىنىڭ 46 نىسانى؛
– قۋاتى 269،785 مۆت بولاتىن سۋ ەلەكتر ستانسالارىنىڭ 40 نىسانى؛
– قۋاتى 1،77 مۆت بولاتىن بيوگاز ەلەكتر ستانسالارىنىڭ 3 نىسانى جۇمىس ىستەيدى.
وتكىزىلگەن اۋكسيوندىق ساۋدا-ساتتىقتىڭ جانە «جەك قولداۋ بويىنشا ەسەپ ايىرىسۋ-قارجى ورتالىعى» جشس-مەن جاسالعان شارتتاردىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تارتىلعان ينۆەستيسيا كولەمى شامامەن 720 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن، جيىنتىق قۋاتى 1 682،4 مۆت بولاتىن 66 جەك جوباسىن:
- قۋاتى 311،11 مۆت بولاتىن 34 سۋ ەلەكتر ستانسالارىنىڭ 34 نىسانى:
- قۋاتى 1 110 مۆت جەل ەلەكتر ستانسالارىنىڭ 20 نىسانى؛
- كۇن ەلەكتر ستانسالارىنىڭ 9 نىسانى 250 مۆت؛
- قۋاتى 11،35 مۆت بيوگاز ەلەكتر ستانسالارىنىڭ 3 نىسانىن پايدالانۋعا بەرۋ جوسپارلانىپ وتىر.
جىل سوڭىنا دەيىن جالپى قۋاتى 163،35 مۆت بولاتىن سەگىز جاڭا جەك جوباسىن ىسكە اسىرۋ كوزدەلگەن. اقمولا وبلىسىندا «Jasil jel» ج ش س 4،95 جانە 10 مۆت-قا ەكى جەل ەلەكتر ستانساسى سالىندى؛ جامبىل وبلىسىندا «HEVEL KAZAKHSTAN» ج ش س 20 مۆت-قا كۇن ەلەكتر ستانساسى سالىندى؛ الماتى وبلىسىندا ىسكە اسىرۋ ساتىسىندا قۋاتى 3 مۆت «جەس تولقىن» ج ش س سۋ ەلەكتر ستانساسى تۇر؛ جەتىسۋ وبلىسىندا «Baskan Power» ج ش س14،9 مۆت-قا سۋ ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسى ىسكە اسىرىلۋدا؛ اقتوبە وبلىسىندا «ERG Capital Project» ج ش س 12،5 مۆت جەل ەلەكتر ستانسياسىن ىسكە اسىرۋ ساتىسىندا؛ ماڭعىستاۋ وبلىسىندا «Sarkylmas Kuat»ج ش س 50 مۆت جەل ەلەكتر ستانسياسىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە؛ اتىراۋ وبلىسىندا «ديۆيتەل» ج ش س 48 مۆت جەل ەلەكتر ستانساسى ىسكە اسىرۋ ساتىسىندا.
2027 جىلعا دەيىن ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى جەك جوبالارىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا جالپى بەلگىلەنگەن قۋاتى 4 500 مۆت-تان استام جەك گەنەراسياسىنىڭ ارتۇرىنە اۋكسيوندىق ساۋدا-ساتتىق وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىر.
ۇكىمەتارالىق ۋاعدالاستىقتار شەڭبەرىندە ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى «سامۇرىق-قازىنا» ءۇاق» اق-مەن بىرلەسىپ جەك جوبالارىن ىسكە اسىرۋعا كىرىستى: جامبىل وبلىسىندا Total Energies جەس 1 گۆت؛ جامبىل وبلىسىندا Masdar جەس 1 گۆت؛ يۋنيگرين ەنەردجي 1 گۆت؛ جەتىسۋ وبلىسىندا جەس 1 گۆت جوباسى.
جوعارىدا اتالعان جوبالار شەڭبەرىندە وتاندىق ءوندىرىس جابدىقتارىن كەمىندە 30% قولدانۋ كۇتىلۋدە. اۋقىمدى جوبالار 2025 جىلى قۇرىلىس-مونتاج جۇمىستارىن باستايدى.
جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىمەن جەك سالاسىنداعى جوبالاردى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى ۇكىمەتارالىق كەلىسىمگە قول قويىلدى، ونىڭ شەڭبەرىندە جالپى قۋاتى 1،8 گۆت جەك وبەكتىلەرىن سالۋ جوسپارلانۋدا. وسى كەلىسىمگە سايكەس ۇكىمەتارالىق كەلىسىمنىڭ جوباسىنا قوسىمشا جەك جوبالارىن ەنگىزۋ مۇمكىندىگى بار.
اەس
اتوم گەنەراسياسىن قۇرۋ جوسپارلارىن ىسكە اسىرۋ جانە 2060 جىلعا قاراي كومىرتەگى بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ مىندەتى تۇرعىسىندا 2024 جىلعى 6 قازاندا رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم وتكىزىلدى، وندا ازاماتتاردىڭ كوپشىلىگى اەس سالۋ يدەياسىن قولدادى. قازىرگى ۋاقىتتا الماتى وبلىسى جامبىل اۋدانىنداعى ۇلكەن اۋىلىنىڭ ماڭىندا 2-دەن 2،8 گۆت-قا دەيىنگى اتوم ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسى قارالۋدا، سونداي-اق يادرولىق تەحنولوگيانىڭ الەۋەتتى جەتكىزۋشىلەرىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلۋدە، ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا قۇرىلدى، ول بارلىق ۆەندورلاردىڭ ۇسىنىستارىن باسەكەلەستىك نەگىزدە قارايدى. جاڭارتىلاتىن، بالامالى ەنەرگيا كوزدەرىن جانە گاز گەنەراسياسىن ەنگىزۋ ەلەكتر ەنەرگياسىن تۇتىنۋ كولەمىندەگى كومىر گەنەراسياسىنىڭ ۇلەسىن ايتارلىقتاي تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. وسىلايشا، 2035 جىلعا قاراي كومىرتەكتى وفسەتكە جىلىنا 44 ملن توننا سو2 دەڭگەيىنە قول جەتكىزۋ جوسپارلانۋدا.
ەنەرگيا كوزدەرى شتاتتىق رەجيمدە جۇمىس ىستەپ تۇر، جىلىتۋ ماۋسىمى تۇراقتى. ىسكە اسىرىلىپ جاتقان جوبالار باستاپقى رەسۋرستارمەن جەتكىلىكتى كولەمدە قامتاماسىز ەتىلگەن.