تاۋەلسىزدىك – ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز جانە ول بارىنەن قىمبات! ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – كەيىنگى ۇرپاققا كەمەل جانە قۋاتتى قازاقستاندى اماناتتاۋ.
قاسىم-جومارت توقايەۆ.
تاۋەلسىزدىگىن العانىنا نەبارى ون بەس كۇن عانا بولعان قازاق ەلى ءۇشىن جاڭا، 1992، جىل وتە اۋىر دا كۇردەلى كەزەڭ بولدى. دەگەنمەن، بۇل – ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ العىشارتتارى قالىپتاسقان بىرەگەي دە ماڭىزدى جىل ەدى.
كەڭەس وداعىنىڭ كۇيرەۋى وداقتاستار ساپىنداعى رەسپۋبليكانىڭ ونسىز دا شايقالىپ تۇرعان ەكونوميكاسى مەن الەۋمەتتىك جاعدايىن ودان ءارى قۇلدىراتىپ جىبەردى. وداقتىڭ جوسپارلى ەكونوميكالىق جۇيەسىنىڭ شيكىزاتتىق بازاسىنا اينالىپ كەلگەن قازاقستاندى اپ-ساتتە-اق جاپپاي جۇمىسسىزدىق، گيپەرينفلياسيا، داعدارىس جايلادى، حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى تومەندەپ كەتتى. بانكروتقا ۇشىراپ، جۇمىسىن توقتاتقان كاسىپورىندار، تولەمدەردىڭ تولەنبەۋى، دۇكەن سورەلەرىنىڭ قاڭتارىلىپ بوس تۇرۋى، كيىم-كەشەكتى بىلاي قويعاندا، ازىق-تۇلىك دۇكەندەرىندەگى تاۋار تاپشىلىعى ەلدە ادەتتەگى كورىنىسكە اينالدى. وسىنىڭ ءبارى جاس تاۋەلسىز مەملەكەت بيلىگىنىڭ الدىنا ەكونوميكانى شۇعىل تۇراقتاندىرىپ، تەز ارادا نارىقتىق قاتىناسقا كوشۋ مەن حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن كوتەرۋ مىندەتتەرىن قويدى. سوندىقتان دا 1992-1993 جىلدار داعدارىسقا قارسى باتىل شارالار قابىلداۋ كەزەڭى بولدى.تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ «الدىمەن – ەكونوميكا، سودان كەيىن – ساياسات» دەپ، ەكونوميكالىق باعدارعا باتىل بەت بۇرۋىنا دا وسى داعدارىستى كەزەڭنەن ەلدى امان الىپ شىعۋ ماقساتى سەبەپ بولدى. وسى رەتتە دۇنيەگە جاڭا قادام باسقان مەملەكەتتىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياسي ستراتەگياسىن جاساۋ، ونىڭ جاھاندىق گەوساياسي كەڭىستىكتەگى ورنىن ايقىنداۋ، ىرگەلەس جانە شەتتەگى مەملەكەتتەرمەن قارىم-قاتىناستىڭ ديپلوماتيالىق كوپۆەكتورلىق ساياساتىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، ۇلتتىق ماقسات-مۇددەنى ۇلىقتاۋ دا كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە رەتىندە قارالدى. ءبىرىنشى كەزەكتە ەلدە مەملەكەت يەلىگىنەن الۋ مەن جەكەشەلەندىرۋدىڭ ۇلتتىق باعدارلاماسى ازىرلەنىپ، كەڭەستىك وداقتان قالعان ترانزيتتىك پروبلەمالاردى شەشۋ قولعا الىندى، ءتۇرلى زاڭدار قابىلدانىپ، قۇجاتتار بەكىتىلدى، قارجى جانە بانك جۇيەلەرىن قايتا جاڭعىرتۋ-قۇرىلىمداۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى.
1992 جىلى پرەزيدەنت ءوزىنىڭ «قازاقستاننىڭ ەگەمەن مەملەكەت رەتىندە قالىپتاسۋ جانە دامۋ ستراتەگياسى» اتتى ەڭبەگىن جاريالاپ، الەم جۇرتشىلىعىنا قازاق ەلىنىڭ سىرتقى ساياساتتاعى بەيبىتشىل نيەتىن حاباردار ەتتى. قازاقستان الەمدىك قوعامداستىقتىڭ ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىگىن قۇرۋعا ۇمتىلادى دەپ مالىمدەدى: «كەز كەلگەن اسكەري جانجال اپاتتى سالدارلارعا اكەپ سوعاتىنىن تۇسىنە جانە ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنە وتىرىپ، بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ باسىمدىقتى ماقساتى دەپ تانيمىز؛ ساياسي، ەكونوميكالىق جانە باسقا دا ماقساتتارعا قول جەتكىزۋدىڭ قۇرالى رەتىندە سوعىسقا نەمەسە اسكەري كۇشتەر قاۋپىنە جول بەرمەيمىز؛ يادروسىز مەملەكەت مارتەبەسىن الۋعا جانە يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ شارتىنا قوسىلۋعا ۇمتىلامىز؛ جاپپاي قىرىپ-جوياتىن قارۋلاردى ءبىرىنشى بولىپ قولدانباۋ ۇستانىمىن قۋاتتايمىز جانە وسى مىندەتتەمەلەردى بارلىق الەمدىك قوعامداستىق مەملەكەتتەرى قابىلداۋىن جاقتايمىز؛ بەلگىلەنگەن شەكارالاردىڭ مىزعىماستىعى ۇستانىمدارىن، باسقا مەملەكەتتەردىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسپاۋدى قولدايمىز». بۇل - تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياسي باعىتىنىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارى ەدى. نازاربايەۆ «قازاقستاننىڭ بولاشاعى - ازيادا، ەۋروپادا، شىعىستا جانە باتىستا» ەكەندىگىن، سوندىقتان دا «ناق وسىنداي ساياساتتى جۇرگىزە وتىرىپ، قازاقستاننىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قانداي دا بولماسىن قاتەرلەردىڭ پايدا بولۋىنا جول بەرىلمەيتىنىن» شەگەلەپ ايتتى.
1992. تاۋەلسىزدىك شەجىرەسى. جىلدىڭ باستى وقيعالارى
- قازاق ەلىنىڭ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا مۇشەلىككە قابىلدانۋى؛
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۇرىلۋى؛
- قازاق ەلىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىن بەكىتۋ؛
- دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ ءبىرىنشى قۇرىلتايى.
«الماتىڭدا نە جاڭالىق؟»
(«جاس الاش» گازەتى، 1992 جىل، 1 قاڭتار)
«1992 جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ ازىق-تۇلىك جانە تاعى دا باسقا تۇتىنۋ تاۋارلارى استانادا (الماتىدا – ت.د.) تۇراتىن وتباسىلاردىڭ ءار مۇشەسىنىڭ قاجەتىنە ساي بەلگىلەنگەن نورما بويىنشا ارنايى شاقىرۋ قاعازدارى ارقىلى ساتىلاتىن بولادى. ياعني، تۇتىنۋشىلار وزىنە قاجەتتى زاتتاردى ارنايى بەكىتىلگەن دۇكەندەردەن ايىنا ءبىر رەت كارتوچكالاردا كورسەتىلگەن مولشەردە ساتىپ الادى. مۇنداي قادامنىڭ نە ءۇشىن جاسالىپ وتىرعانى جونىندە تۇسىنىكتەمە بەرۋ ارتىق بولار. استانا دۇكەندەرىندەگى ازىق-تۇلىكتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى كۇننەن-كۇنگە ۇدەپ كەلەدى. قاڭتاردان باستاپ جۇرگىزىلەتىن شارا استانا دۇكەندەرىندە ازىق-تۇلىكتىڭ ءبىرقالىپتى ساتىلىپ، تۇتىنۋشىلاردىڭ ءوز ۇلەسىن ۋاقىتىلى الىپ وتىرۋىنا جاعداي تۋعىزادى دەگەن سەنىم ۇيالاتادى».
1992 جىل، 3 قاڭتار
مەملەكەت باسشىسى «باعانى ىرىقتاندىرۋ جونىندەگى شارالار تۋرالى» №569 جارلىققا قول قويدى. كورشىلەس رەسەيدىڭ باعانى بەتىمەن جىبەرۋى وسى كەزگە دەيىن رۋبل اۋماعىندا وتىرعان قازاقستاندى دا وسىعان ماجبۇرلەدى. وسىعان سايكەس، حالىققا الەۋمەتتىك قولداۋ كورسەتۋ ماقساتىندا 12 قاڭتاردا پرەزيدەنت «باعانى ىرىقتاندىرۋ جاعدايىندا تۇرعىنداردى الەۋمەتتىك قورعاۋ جونىندەگى قوسىمشا شارالار تۋرالى» №577 جارلىق شىعاردى. ساۋدا-ساتتىق سالاسى ەركىن نارىققا جىبەرىلدى.
1992 جىل، 10 قاڭتار
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ىشكى اسكەرلەرى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعى شىقتى. مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ەلىمىزدىڭ ىشكى ىستەر اسكەرى قۇرىلدى.
«ەندى مەنشىكتى ءوز التىنىمىز بار!»
(«جاس الاش» گازەتى، 1992 جىل، 10 قاڭتار)
«الماتىدا قاڭتاردىڭ 7-سىندە كەشكە قازاقتىڭ ۇلتتىق بانكىندە ەرەكشە جانتەبىرەنتەرلىك وقيعا بولدى. رەسپۋبليكانىڭ تاريحىندا تۇڭعىش رەت قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگىنە جانە پرەزيدەنتتىڭ رەسپۋبليكانىڭ التىن قورى مەن الماس قورىن قۇرۋ تۋرالى جارلىعىنا سايكەس، ونىڭ جەر قويناۋىنان الىنعان اسىل مەتاللدار ونىڭ ءوزىنىڭ يگىلىگىنە اينالادى. «قاززولوتو» ءوندىرىستىك بىرلەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى م.ا.مۇرتازايەۆ پرەزيدەنت ن.ءا.نازاربايەۆقا قازاقستان كەنىنەن بالقىتىلعان التىن مەن كۇمىستىڭ تۇڭعىش كەسەگىن تابىس ەتتى، وسى اسىل مەتالداردىڭ قۇيماسى ماسكەۋ تۇبىندەگى زاۋىتتاردا وڭدەلگەن سوڭ رەسپۋبليكاعا قايتىپ ورالىپ وتىر. بۇدان بىلاي قاراي رەسپۋبليكادا وندىرىلەتىن بارلىق اسىل مەتالل (بۇرىن ونى تولىق تۇردە ورتالىق الىپ وتىراتىن)، ەندى ونىڭ حالقىنىڭ ءوزىنىڭ يگىلىگىنە اينالادى».
1992 جىل، 14-15 قاڭتار
باعانىڭ ىرىقتاندىرىلۋىنا بايلانىستى مەملەكەت باسشىسى قازاقستان حالقىنا ۇندەۋ جولدادى. پرەزيدەنت سونداي-اق «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك اۋىلشارۋاشىلىق كاسىپورىندارىنىڭ مۇلكىن جەكەشەلەندىرۋ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى»، «ءدىني سەنىم بوستاندىعى جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا قول قويدى.
1992 جىل، 25 قاڭتار
بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى ب.بۋتروس-گالي نۇرسۇلتان نازاربايەۆقا جەدەلحات جولدادى.
وندا بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى ءوز ماجىلىسىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىن بۇۇ مۇشەلىككە قابىلداۋ تۋرالى باس اسسامبلەياعا ۇسىنىلعان رەزوليۋسيا داۋىس بەرۋسىز-اق ماقۇلدانعانى ايتىلعان. قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ شەشىمى مالىمدەمەدە تاريحي وقيعا رەتىندە باعالانعان، قازاقستان بەيبىت ومىرگە ۇمتىلعان، بۇۇ جارعىسىندا كورسەتىلگەن مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋعا قابىلەتتى ءارى ىنتىق مەملەكەت رەتىندە، جارعىنىڭ ماقساتتارى مەن پرينسيپتەرىن قاتاڭ ساقتاي وتىرىپ، بۇل حالىقارالىق ۇيىم قىزمەتىنىڭ بارلىق سالالارىنا بەلسەندى جانە سىندارلى ۇلەس قوساتىنىنا سەنىم بىلدىرىلگەن.
1992 جىل، 27 قاڭتار
ەلىمىزدە سىناماسى ەڭ جوعارى، سالماعى 10،5 كەلىلىك العاشقى التىن كەسەگى ءوندىرىلدى.
1992 جىل، 30 قاڭتار
قازاقستان ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك پەن ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا (ەقىۇ) مۇشە بولدى.
1992 جىل، 3 اقپان
الماتى قالاسىندا امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ەلشىلىگىنىڭ اشىلۋ سالتاناتى بولدى. بۇل – شەت مەملەكەتتەردىڭ قازاقستاندا اشىلعان تۇڭعىش ەلشىلىگى.
1992 جىل، 2 ناۋرىز
قازاقستان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا مۇشەلىككە قابىلداندى. وسىلايشا حالىقارالىق قاتىناستار جۇيەسىندە دەربەس سۋبەكت رەتىندە ەلىمىزدىڭ الەم مەملەكەتتەرىمەن ىقپالداسۋى باستالدى.
بۇۇ - ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس اياقتالعاننان كەيىن، 1945 جىلى قازان ايىنىڭ 24-ىندە ، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن قۇرىلعان الەمدەگى ەڭ بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىم. بۇۇ–نىڭ باس ورگانى - باس اسسامبلەيا بولىپ تابىلادى.
1992 جىل، 16 ناۋرىز
مەملەكەت باسشىسىنىڭ №673 جارلىعىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ رەسپۋبليكالىق ۇلانى قۇرىلدى.
1992 جىل، 29 ءساۋىر
مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پەن تۇركيانىڭ پرەمەر-مينيسترى سۇلەيمەن دەميرەل الماتىدا تۇركيانىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگىنىڭ سالتاناتتى اشىلۋىنا قاتىستى.
1992 جىل، 7 مامىر
قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعانىس مينيسترلىگى ەتىپ قايتا قۇرۋ تۋرالى" جانە "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرىن قۇرۋ تۋرالى" جارلىقتارى جاريالاندى. ءدال وسى كۇنى گەنەرال-لەيتەنانت ساعادات قوجاحمەت ۇلى نۇرماعامبەتوۆكە «گەنەرال-پولكوۆنيك» شەنى بەرىلىپ، ول رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇڭعىش قورعانىس ءمينيسترى بولىپ تاعايىندالدى.
كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش قورعانىس ءمينيسترى، حالىق قاھارمانى، ارميا گەنەرالى ساعادات نۇرماعامبەتوۆ.
1992 جىل، 15 مامىر
قازاقستان، رەسەي، ارمەنيا، قىرعىزستان، تاجىكستان، وزبەكستان ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارتقا قول قويدى.
1992 جىل، 22 مامىر
ەلىمىز حالىقارالىق ۇيىم - يۋنەسكو-عا مۇشەلىككە قابىلداندى. ءدال وسى كۇنى قازاقستان پرەزيدەنتى جانە ءبىرقاتار مەملەكەتتەر باسشىلارى ستراتەگيالىق شابۋىل قارۋ-جاراعى (سشق-1) تۋرالى زىمىراندىق-يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ، بىرتە-بىرتە بولشەكتەپ، شىعارىپ تاستاۋ تۋرالى ليسسابون حاتتاماسىن قولداپ، يادرولىق قارۋدان ارىلۋ مىندەتتەمەسىن الدى. ەلىمىز ءوز اۋماعىن يادرولىق قارۋسىز ايماق دەپ جاريالادى.
مەملەكەتتىك رامىزدەر قابىلدانعان كۇن
(1992 جىل، 4 ماۋسىم)
قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى كەڭەسى ءۇىىى سەسسياسىنىڭ پلەنارلىق ماجىلىسىنە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى – مەملەكەتتىك تۋ مەن مەملەكەتتىك ەلتاڭبا قارالىپ، بەكىتىلدى. مەملەكەت باسشىسى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋى تۋرالى» جانە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسى تۋرالى» №1372-XII، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانىنىڭ مۋزىكالىق رەداكسياسى تۋرالى» №1376-XII زاڭدارىنا قول قويدى.
ءبىزدىڭ دايەكتەمە: مەملەكەتتىك تۋ اۆتورى – قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى شاكەن نيازبەكوۆ، ەلتاڭبا اۆتورلارى: بەلگىلى ساۋلەتشىلەر جانداربەك مالىبەكوۆ پەن شوت-امان ءۋاليحانوۆ، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ العاشقى ءانۇرانىنىڭ ءسوزىن بەلگىلى اقىندار مۇزافار الىمبايەۆ، قادىر مىرزا ءالى، تۇمانباي مولداعالييەۆ جانە جادىرا دارىبايەۆا جازدى. العاشقى ءانۇران مۋزىكاسىنىڭ اۆتورلارى – مۇقان تولەبايەۆ، ەۆگەنيي برۋسيلوۆسكيي جانە لاتيف حاميدي.
"ءاربىر ازامات قازاقستاننىڭ تۋىن، ەلتاڭباسىن، ءانۇرانىن تۇمارداي قاسيەت تۇتۋى قاجەت"
«ءبىز بۇگىن اسا ماڭىزدى تاريحي وقيعانى باستان كەشىپ وتىرمىز. ءبارىمىز اسىعا، سارعايا كۇتكەن كۇن ەندى تاريح جىلناماسىنا ەنەتىن بولادى....مىنە، جاڭارعان جالاۋى، ەلتاڭباسى، ءانۇرانى بار ەل بولدىق. ءبىز تاۋەلسىزدىككە اڭساپ، زارىعىپ جەتتىك. ەندى سول تاۋەلسىزدىكتىڭ قاسيەتتى بەلگىلەرىن دە ەرەكشە قادىرلەۋىمىز، قاستەرلەۋىمىز كەرەك. ءاربىر ازامات قازاقستاننىڭ تۋىن، ەلتاڭباسىن، ءانۇرانىن تۇمارداي قاسيەت تۇتۋى قاجەت. ەلدىگىمىزدىڭ سىنالاتىن ءبىر تۇسى وسى. قۋانىشىمىز قۇتتى بولسىن! ۇزاعىنان ءسۇيىندىرسىن! جوعارعى كەڭەستىڭ قازاقستاننىڭ جاڭا مەملەكەتتىك رامىزدەرىن قابىلداۋ اكتىسى قازاق حالقى مەن رەسپۋبليكادا تۇرىپ جاتقان باسقا حالىقتار وكىلدەرى ءۇشىن تاپتىق،توتاليتارلىق قوعامنىڭ بۇرىنعى، ەسكى اتريبۋتتارىن ءجاي ايىرباستاي سالۋ ەمەس. بۇل رەسپۋبليكانىڭ جاڭا دەموكراتيالىق جانە قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرۋعا، ادامنىڭ بوستاندىعى مەن ونىڭ ەتنيكالىق كوپ ءتۇرلى حالقىنىڭ بىرلىگى پرينسيپتەرىنە نەگىزدەلگەن جاڭا قوعام قۇرۋعا ۇمتىلىسىنىڭ بەلگىسى».
(ق ر تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى كەڭەسى ءۇىىى سەسسياسىنىڭ پلەنارلىق ماجىلىسىندە سويلەگەن سوزىنەن).
1992 جىل، 20 ماۋسىم
ەكىنشى الماتى تەمىر جول ستانساسىندا تۇراقتى تۇردە جوسپارلانعان تۇڭعىش «الماتى – ءۇرىمجى» حالىقارالىق جولاۋشىلار قاتىناسى اشىلدى.
1992 جىل، 6 شىلدە
قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى كەڭەسى ەلدىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق بولىنىسىنە سايكەس قاۋلى قابىلدادى. وعان سايكەس ورال وبلىسى – باتىس قازاقستان وبلىسى، سەلينوگراد وبلىسى – اقمولا وبلىسى، شىمكەنت وبلىسى – وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، سەلينوگراد قالاسى – اقمولا قالاسى بولىپ وزگەرتىلدى.
1992 جىل، 19 تامىز
قازاقستان رەسپۋبليكاسى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنا مۇشەلىككە ءوتتى.
1992 جىل، 28 قىركۇيەك – 4 قازان
بۇل كۇندەرى الماتىدا وتكەن قازاقتاردىڭ تۇڭعىش، ءى دۇنيەجۇزىلىك قۇرىلتايى رەسەي، وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇركيا، فرانسيا،موڭعوليا،گەرمانيا،شۆەسيا جانە تاعى باسقا دا 33 ەلدەردەن كەلگەن 900-گە جۋىق دەلەگاتتاردىڭ باسىن قوستى. القالى جيىننىڭ كۇن تارتىبىنە سايكەس دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى قۇرىلدى. قاۋىمداستىق ءتوراعاسى بولىپ نۇرسۇلتان نازاربايەۆ سايلاندى.
ءبىزدىڭ دايەكتەمە: نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ تۇركيا ەلىنە ساپارى بارىسىندا قازاقتاردىڭ الەمدىك كونگرەسىن ۇيىمداستىرۋ ، دۇنيە جۇزىندە شاشىراپ جۇرگەن قانداستاردىڭ باسىن قوسۋ يدەياسى تۇڭعىش رەت قوزعالعان ەدى. الەمنىڭ قىرىققا جۋىق ەلدەرىندە تۇراتىن قازاقتاردىڭ مۇددەسىن قورعاپ،قامقورلىققا الۋ – تاۋەلسىزدىگىن ەنشىلەگەن جاس مەملەكەتتىڭ باستى باسىمدىعىنىڭ ءبىرى سانالدى. وسىعان وراي ارنايى ۇكىمەتتىك قاۋلى قابىلداندى. الماتىداعى رەسپۋبليكا سارايىندا 30 قىركۇيەكتە وتكەن سالتاناتتا پرەزيدەنت ءسوز سويلەپ،قاي ەلدە تۇراتىنا قاراماستان، دۇنيە جۇزىندە شاشىراپ جۇرگەن 4،5 ميلليونداي قازاقتىڭ ءارقايسىسى ءوزىن قازاق مەملەكەتىنىڭ تەڭ قۇقىلى وكىلى رەتىندە سەزىنەتىندەي جاعداي جاساۋ قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتتى.قۇرىلتايعا قاتىسۋشىلار قازاق حالقىنا ۇندەۋ قابىلداپ، الەمنىڭ ءار قيىرىندا جۇرگەن وتانداستارىمىزدى قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا، رۋحاني-مادەني، ينتەللەكتۋالدىق قۋاتىن بايىتۋعا، تۋعان ەل يگىلىگىنە قىزمەت ەتۋگە شاقىردى. 30 قىركۇيەك – ۇلتتىق بىرلىك كۇنى دەپ جاريالاندى. سودان بەرگى جىلداردا قاۋىمداستىق بىرنەشە قۇرىلتايىن وتكىزدى. قازاق بىرلىگى يدەياسىن تۋ ەتكەن قاۋىمداستىق قۇرىلتايلارى قازاق ەلىنىڭ اسا ءىرى ماڭىزدى عاسىرلىق جەتىستىگى دەپ باعالانۋى ءتيىس.
«تۋعان جەرگە قوش كەلدىڭىزدەر!»
«...بۇگىنگى كۇن ەرەكشە كۇن. ورتا تولدى دەگەن وسى. ءدال وسىناۋ ساتتە ءوزىن قازاقپىن دەپ سەزىنەتىن ءاربىر ادام جۇرەگى لۇپىلدەپ، اتامەكەنىنە، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ استاناسى الماتىعا كوز تىگۋدە. ويتكەنى مۇندا دۇنيە ءجۇزىنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى ءيسى قازاق اتاۋلىنىڭ وكىلدەرى تۇڭعىش رەت باستارىن قوسىپ، القالى جيىن، سالتاناتتى ءماجىلىس – قۇرىلتايعا جيىلىپ وتىر. كۇنى كەشە عانا مۇنداي بولادى دەگەن وي كوبىمىزدىڭ قيالىمىزعا دا كىرمەگەن شىعار. ەندى مىنە اڭساعان ارماننىڭ تاعى بىرىنە قول جەتكىزدىك. سان عاسىرعا سوزىلعان وتارشىلدىقتىڭ بۇعاۋىنان بوسانىپ، تاياۋدا عانا تاۋەلسىزدىك السا دا، قىسقا مەرزىم ىشىندە بۇكىل ايداي الەم تۇگەل مويىنداپ، ابىرويى اسىپ ۇلگەرگەن قازاقستان جۇرتشىلىعى سىزدەردى، ارداقتى اعايىن، تۋعان جەردە قۇشاق جايا قارسى الىپ جاتقانىن وزدەرىڭىز كورىپ وتىرسىزدار. مەن رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى رەتىندە ءبارىڭىزدى دۇنيەءجۇزى قازاقتارى قۇرلىتايىنىڭ سالتاناتتى اشىلۋىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن! بارشاڭىزعا «تۋعان جەرگە قوش كەلدىڭىزدەر!»، - دەيمىن».
(نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ تۇڭعىش قۇرىلتايىنىڭ سالتاناتتى ماجىلىسىندە سويلەگەن سوزىنەن).
1992 جىل، 2 قازان
الماتىدا تمد بويىنشا تۇڭعىش جاڭا جوعارى وقۋ ورنى – قازاقستان مەنەدجمەنت،ەكونوميكا جانە بولجاۋ ينستيتۋتى اشىلدى.
1992 جىل، 5 قازان
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازاربايەۆ اقش-تىڭ نيۋ-يورك قالاسىندا وتكەن بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 47ء-شى سەسسياسىنا قاتىستى.
1992 جىل، 17 قازان
الماتىدا ءى بۇكىلالەمدىك رۋحاني كەلىسىم كونگرەسى ءوتتى.
1992 جىل، 28 قازان
تۇركيا ەلىندە قازاقستان ەلشىلىگى اشىلدى. بۇل - رەسپۋبليكانىڭ شەتەلدەردەگى تۇڭعىش ديپلوماتيالىق وكىلدىگى.
1992 جىل، 11 جەلتوقسان
رەسپۋبليكا جوعارعى كەڭەسىنىڭ قاۋلىسىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانىنىڭ ءماتىنى قابىلداندى.
1992 جىل، 13 -14 جەلتوقسان
الماتىدا تۇڭعىش رەت قازاقستان حالىقتارىنىڭ فورۋمى وتكەن كۇن.وعان تۇڭعىش پرەزيدەنت قاتىسىپ،ءسوز سويلەدى، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن قۇرۋ يدەياسىن العاش رەت جاريالادى. مۇنداي ينستيتۋتتى قۇرۋ قاجەتتىلىگى ساياسي تۇرعىدان، سونداي-اق جاڭادان قۇرىلعان، تاۋەلسىز، پوليەتنوستى، پوليكونفەسسيالىق مەملەكەتتىڭ تۇراقتى دامۋى تۇرعىسىنان تۋىنداعان ەدى. اتالعان باستاما مادەنيەتارالىق ديالوگتى نىعايتۋدىڭ جاڭا كەزەڭىنىڭ نەگىزىن قالاپ، ەتنوسارالىق قاتىناستاردى دامىتۋ ماسەلەلەرىن جوعارى دەڭگەيدە شەشۋگە مۇمكىندىك جاسايتىن الەمدىك تاجىريبەدەگى تىڭ باعىت بولىپ تابىلاتىنى تۇجىرىمدالدى.
جىل ءتۇيىنى: 1992 جىل ەلىمىزدىڭ ومىرىندەگى وسىنداي قابىرعالى وقيعالارمەن تاريح جىلناماسىنا ەندى. جالپى، ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، بۇل جىلى تۇڭعىش پرەزيدەنت رەسپۋبليكا وڭىرلەرىنە 12 رەت، شەت ەلدەرگە 25 رەت ساپارعا شىققان ەكەن.ءتۇرلى رەسمي 19 جيىندارعا قاتىسىپ، ءسوز سويلەگەن. وسى ءبىر جىل ىشىندە بارلىعى 90 زاڭ قابىلدانىپ، 296 جارلىققا قول قول قويىلدى. ءاربىر القالى جيىن، ءاربىر ءىرىلى-ۇساقتى وقيعالار ەل تاۋەلسىزدىگىن تۇعىرلاتۋدىڭ، ۇلتتىق مۇددەنى ۇلىقتاۋدىڭ ماڭىزدى شارالارىمەن نەگىزدەلىپ جاتتى...