الماتىنىڭ 8 مۋزەيىندە 60 مىڭنان استام قۇندى ەكسپونات ساقتالعان
حالىقارالىق تۋريزم كۇنىنە وراي، الماتى قالاسىنىڭ مۋزەيلەر بىرلەستىگى قالانىڭ تۋريزم باسقارماسىمەن بىرلەسە وتىرىپ، مەگاپوليستەگى مۋزەيلەرگە باسپا ءسوز تۋرىن وتكىزدى. ماقسات – ەلىمىزدەگى تۋراگەنتتىكتەرمەن دە بايلانىس ورناتىپ، شاھاردىڭ رۋحاني مۇرالارىن دارىپتەۋ، سونىمەن قاتار، ءوز ىشىمىزدە دە مۋزەيلەردىڭ قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋ، ءيميدجىن كوتەرۋ.
رەسپۋبليكادا، ونىڭ ىشىندە الماتىدا تۋريزم سالاسى جىل ساناپ قارقىندى دامىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ ەلدى كورگىسى كەلەتىن شەتەلدىكتەر سانى ارتۋدا. بىزگە نەگىزىنەن رەسەي، ءۇندىستان، قحر، تۇركيا، گەرمانيا، اقش ازاماتتارى كەلەدى. ولاردىڭ اراسىندا مۋزەيلەرىمىزگە ارنايىلاپ ات باسىن بۇراتىندار دا از ەمەس.
ىقىلاس مۋزەيىنە دەگەن ىقىلاس جوعارى
قازاقستاندا e-Qonaq تۋريستەردى ەسەپكە الۋ جۇيەسى بويىنشا بيىلعى التى اي ىشىندە 557 مىڭ شەتەلدىك تىركەلگەن. سالىستىرمالى تۇردە الساق، وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىندە بىزگە باسقا مەملەكەتتەردەن 144 مىڭ تۋريست كەلگەن ەدى.
تۋريستەر اراسىندا ەڭ تانىمال دەستاناسيالاردىڭ ءبىرى – ءوزىمىزدىڭ الماتى. ىلە الاتاۋى باۋرايىندا ورنالاسقان قالا تۋريستەردى عاجايىپ، سۇلۋ تابيعاتىمەن، ءمولدىر تازالىعىمەن، جۇمساق كليماتىمەن جانە تاريحي مۇراسىمەن قىزىقتىراتىنداي. تۋريستەردىڭ جەتىسۋ ايماعى مەن الماتى تۋرالى تاريحي ءبىلىمنىڭ قاينار كوزىنە اينالعان، الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن قالالىق 8 مۋزەيگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى دا جوعارى.
باسپا ءسوز تۋرىن ىقىلاس اتىنداعى حالىق مۋزىكالىق اسپاپتار مۋزەيىنەن باستادىق. بۇل تاريحى تەرەڭنەن تارتقان، 1981 جىلى اشىلعان، ورتالىق ازياداعى جالعىز مۋزەي. وندا قازاق حالقىنىڭ كورنەكتى مادەنيەت قايراتكەرلەرىنىڭ جانە الەمدەگى 50-دەن استام حالىقتىڭ مۋزىكالىق اسپاپتارى قويىلعان.
2016 جىلى اشىلعان مۋلتيمەديالىق ءداستۇرلى مۋزىكا ورتالىعىندا دا اسپاپتار، ونىڭ ىشىندە دومبىرالار ساقتالعان. بۇل مۋزەيدىڭ ەرەكشەلىگى سول، قازىرگى زامانعى مۋلتيمەديالىق تەحنولوگيالار ارقىلى قازاقتىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىن كورسەتەتىن قازاقستانداعى جالعىز مۋزەي بولىپ سانالادى.
الماتى مۋزەيى دە بىرەگەيلىگىمەن ەرەكشە. ول 2002 جىلى قۇرىلعان، قولا داۋىرىنەن باستاپ، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن الماتى قالاسىنىڭ تاريحى ۇسىنىلعان ءىرى مادەني ورتالىق.
تۇلعالاردىڭ ءوزى مەن ءىزى
مەگاپوليستە ەلىمىزدىڭ دامۋىنا، كوركەم ادەبيەتىنە ۇلەس قوسقان تاريحي تۇلعالارعا ارنالعان مۋزەيلەرگە دەگەن قىزىعۋشىلىق تا جوعارى. ماسەلەن، 2002 جىلى قۇرىلعان د.ا.قونايەۆ مۋزەيى جانە اراعا ون جىل سالىپ 2012 جىلى اشىلعان مەموريالدىق پاتەر-مۋزەيى ساياسي قايراتكەردىڭ بۇكىل ءجۇرىپ ءومىر جولىنان سىر شەرتەدى.
ۇلى قازاق كومپوزيتورى نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ مەموريالدىق مۋزەيى ءوزى وتباسىمەن بىرگە تۇرعان، ءوزىنىڭ كەرەمەت مۋزىكالىق تۋىندىلارىن جازعان پاتەردە، 2014 جىلى اشىلدى.
بەلگىلى جازۋشىلار ءسابيت مۇقانوۆ پەن عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ وزدەرى تۇرعان پاتەرلەرىن مۋزەيلەندىرۋ ارقىلى 1999 جىلى س.مۇقانوۆ پەن ع.مۇسىرەپوۆتىڭ حالىقارالىق مۋزەيلەر كاتالوگىنا ەنگەن، ادەبي-مەموريالدىق مۋزەي كەشەنى قۇرىلدى.
ال ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ مۋزەي-ۇيى 1993 جىلى ۇيىمداستىرىلعان جانە حح عاسىرداعى ۇلى قازاق رەفورماتورىنىڭ مۇراسىن زەردەلەۋ جانە دارىپتەۋ ورتالىعىنا اينالعان.
قازاقستاننىڭ قاسيەتتى ورىندارى كارتاسىنا ەنگەن رايىمبەك باتىر مۋزەي-كەشەنى 1981 جىلى قۇرىلعان. ەلىمىزدىڭ ءار تۇكپىرىنەن ءتاۋ ەتىپ كەلەتىن قاسيەتتى بابا، قازاق حالقىنىڭ باتىل قولباسشىسىنىڭ جەرلەنگەن جەرى.
مادەنيەتتىڭ مايەگى
وسى مۋزەيلەردە جيناقتالعان قۇندى جادىگەرلەردىڭ سانى 60 مىڭنان اسىپ جىعىلادى. ولارعا شاڭ قوندىرماي، تازالاپ، ۇقىپتى ۇستاپ وتىرعان مۋزەي قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭبەگى ەرەن دەسەك، ارتىق بولماس. مادەنيەتتىڭ مايەگىن قالقىپ جۇرگەن ولاردىڭ ايلىق جالاقىسى دا ماردىمسىز بولعان ەدى. سوندىقتان جاس مامانداردىڭ بۇل سالادا تۇراقتاۋى قيىنداۋ. تەك تاريحتى، مادەنيەتتى، رۋحانياتتى رياسىز قادىرلەيتىن ناعىز ماماندار ءجۇر ءقازىر.
ءبىر قۋانتارلىعى، مۋزەي قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسى بيىل 30 پايىزعا ءوستى. ءبىراز جاس مامان جەڭىلدەتىلگەن پايىزبەن ءۇي الىپ، قونىس تويىن تويلادى. سونداي-اق، بۇگىندە مۋزەي قىزمەتكەرلەرىنىڭ شەتەلدەرگە ءجيى شىعىپ، الەمدەگى كورنەكتى مۋزەيلەردە بولىپ، تاجىريبەدەن وتۋىنە بارلىق جاعداي جاسالۋدا. ال بيىل ىرگەلى مۋزەيلەر بىرلەستىگى ۇجىمىنىڭ وكتۇستىك كورەيانىڭ سەۋل قالاسىنىڭ تاريحى مۋزەيىندە «ۇلى دالا مارجانى»، ال تۇركيانىڭ ستامبۋل قالاسىندا «دالا داۋىسى» كورمەسىن ابىرويمەن وتكىزىپ كەلگەنىنىڭ ءوزى ۇلكەن مارتەبە.
الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگىنە قارايتىن مۋزەيلەرى جۇمىستارىن ەكى، ءتىپتى ءۇش بىرىكتىرىلگەن باعىت بويىنشا قايتا قۇرۋدا، ياعني ولار ءبىر ۋاقىتتا اقپاراتتىق، ءبىلىم بەرۋ، عىلىمي، مادەني جانە دەمالىس ورتالىعىنا اينالا الادى. سوندىقتان ءبىرقاتار مۋزەي بۇگىنگى كۇنى كوپتەگەن ماماننىڭ، اتاپ ايتساق، مۋزەي كۋراتورلارىنىڭ، ديزاينەرلەردىڭ، سۋرەتشىلەردىڭ، ساۋلەتشىلەردىڭ، ونەرتانۋشىلاردىڭ، فوتوگرافتاردىڭ، تاريحشى-عالىمداردىڭ ديالوگ الاڭىنا اينالىپ تا ۇلگەردى.
قونايەۆتىڭ ۇيىندە قوناقتا
شىنى كەرەك، باسپا ءسوز تۋرى بارىسىندا د.ا.قونايەۆ مۋزەي-پاتەرىندە كوبىرەك ايالدادىق. سەبەبى، ونداعى اۋرا ەرەكشە اسەر ەتتى بىزگە. مۋزەيگە ەمەس، بەينە دىنمۇحامەد اتامىزدىڭ ۇيىندە جۇرگەندەي سەزىندىك ءوزىمىزدى.
مۇقان تولەبايەۆ كوشەسىندەگى بۇل ءۇي 1969 جىلى سالىنعان. دىنمۇحامەد قونايەۆ وسى ءۇيدىڭ 2-قاباتىنداعى پاتەردە 24 جىل تۇرعان. ءتورت بولمەلى پاتەردىڭ اۋماعى 230 شارشى مەتر، بيىكتىگى 3،20 مەتر. مۋزەيگە كەلگەن ادامدار بۇل ۇيدە ءالى دە ادامدار تۇراتىنداي سەزىمدى باستان كەشەتىنىن ءجيى ايتاتىن كورىنەدى. شىنىمەن دە، مۋزەيدەگى ساعاتتار ءتىلى ءالى ءجۇرىپ تۇر. ءتىپتى، جاپوندىق ءتۇرلى-تۇستى تەليەۆيزور مەن اسۇيدەگى توڭازىتقىش تا ءالى جۇمىس ىستەپ تۇر. ۇيدەگى ەسىك-تەرەزەلەر، جيھازداردىڭ ءبارى وزىمىزدە جاسالعان. دالىرەك ايتساق، الماتىداعى «مەرەي» فابريكاسىنان شىققان. 50 جىلدان اسسا دا، ءالى كۇنگە دەيىن ەسىكتەردىڭ دە، جيھازداردىڭ دا سىرى كەتپەگەن. دىنمۇحامەد قونايەۆ پەن زۋحرا ءشارىپ قىزىنىڭ كۇرىشتەن جاسالعان پورترەتى دە ەرەكشە شىققان. ونى قىزىلوردانىڭ كۇرىششىلەرى 200 ءتۇرلى سورتتان جاساپ، سىيعا بەرگەن ەكەن.
– دىنمۇحامەد قونايەۆ كوزى تىرىسىندە وتتىق جيناعان. ونىڭ ىشىندە ءوزى العانى دا، سىيلىققا كەلگەنى دە بار. باس-اياعى 400-گە جۋىق وتتىق تۇر ءقازىر. ونىڭ ىشىندە دجون كەننەديدىڭ وتباسى، جاپونيانىڭ سول كەزدەگى پرەمەر-مينيسترى ياسۋحيرو ناكاسونە بەرگەن، لەونيد برەجنيەۆ، ساددام حۋسەين سىيلاعان وتتىقتاردى دا كورە الاسىزدار. وتتىقتارمەن بىرگە كولەمى كىشكەنتاي عانا، ياعني قالتاعا سىيىپ كەتەتىن كىتاپتار دا كوز تارتادى. ولاردىڭ اراسىنداعى كولەمى جاعىنان ەڭ كىشكەنتايى ساكەن سەيفۋلليننىڭ «سىر ساندىعى». ونىڭ كولەمى ءبىر سانتيمەتر عانا. قونايەۆ اتامىز ۇيدەگى ۋاقىتىنىڭ كوپ بولىگىن ءوزىنىڭ كابينەتىندە وتكىزگەن. مىناۋ تۇرعان بيىك-بيىك كىتاپ سورەلەرىندە 5 مىڭعا جۋىق كىتاپ بار. ءۇي يەسى بۇل كىتاپتىڭ بارلىعىن وقىعان. ءتىپتى كەيبىرىن قايتالاپ وقىپ شىققان كورىنەدى. سونىمەن قاتار، كىتاپ سورەلەرىندە قايراتكەردىڭ زايىبى زۋحرا ءشارىپ قىزى جيناعان 29 قۇران كىتابى بار. ولاردىڭ ءبىرازى مۇسىلمان ەلدەرىنەن اكەلىنگەن، – دەيدى د.ا.قونايەۆ مۋزەيىنىڭ عىلىم ءبولىمىنىڭ جەتەكشىسى نۇريلا جۇسىپبايەۆا.
تاقىرىپقا وراي
ءلاززات ساعىندىقوۆا، الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگىنىڭ ديرەكتورى:
مۋزەيلەر دە سيفرلىق داۋىرگە جەتتى
الماتىداعى مۋزەيلەر سانىن ءالى دە كوبەيتۋ ماقساتىندا ءبىرشاما جۇمىستار اتقارىلۋدا. «بورالداي ساق قورعاندارى» ارحەولوگيالىق پاركىنىڭ نەگىزىندە قۇرىلاتىن ساق مادەنيەتى ورتالىعىنىڭ جانە رايىمبەك باتىر مەموريالدىق كەشەنى جانىنداعى «قازاق باتىرلارى مۋزەيىنىڭ» جوبالاۋ-سمەتالىق قۇجاتتاما جاساۋ جۇمىستارى اياقتالۋدا. جاڭا مۋزەيلەردىڭ ىسكە قوسىلۋى ءبىزدىڭ بىرلەستىكتىڭ قىزمەت اياسىن ەداۋىر كەڭەيتەدى دەپ وتىرمىز، ياعني جاڭا مۋزەيلەر ءىشى زاماناۋي ۇلگىدە جابدىقتالىپ، جاراقتالىپ، ولاردىڭ ىشىنەن قالپىنا كەلتىرۋ ورتالىعى، وقۋشىلارعا ارنالعان جاڭا ۇيىرمەلەر، تاريحقا قىزىعاتىندارعا ارنالعان كلۋبتار پايدا بولادى.
قازىرگى ۋاقىتتا مۋزەي جادىگەرلەرىن سيفرلاندىرۋ جۇيەسى ءجۇرىپ جاتىر. ويتكەنى، سيفرلىق ءداۋىر مۋزەيى – بۇل ەسكەرتكىشتەردىڭ شىنايى كەڭىستىگى مەن ەكسپوناتتاردىڭ اقپاراتتىق الەۋەتىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جاڭا مەديا قوندىرمانىڭ سينتەزى. جاقىن ارادا الماتى مۋزەيلەرىنىڭ سيفرلاندىرىلعان ەكسپوزيسيالارىن الەمنىڭ كەز كەلگەن جەردەن ونلاين «كورۋگە» بولادى، بۇگىندە الەمگە ايگىلى izi-travel پلاتفورماسىندا ونلاين-ەكسكۋرسيالار قولجەتىمدى.