قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى: 2024 جىلعى ءوسۋ ديناميكاسى جانە وڭىرلىك تەپە-تەڭدىك
اۋىل شارۋاشىلىعى - ەلدىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى مەن ەكسپورتتىق الەۋەتىن انىقتايتىن نەگىزگى سالالاردىڭ ءبىرى. 2024 جىلعى كورسەتكىشتەرگە قاراپ، بۇل سالانىڭ دامۋ سەرپىنى مەن وڭىرلىك ەرەكشەلىكتەرىن باعامداۋعا بولادى.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ءونىم كولەمىنىڭ ءوسۋى اگروتەحنولوگيالاردىڭ جەتىلۋى مەن اۋا رايى فاكتورلارىمەن قاتار، مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىمەن دە تىعىز بايلانىستى. الداعى جىلدارى قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ەكسپورتتىق باعىتتارعا دەن قويىپ، قايتا وڭدەۋ سالاسىن كۇشەيتۋگە بەت الۋى ىقتيمال.
2024 جىلى قازاقستان اۋىل شارۋاشىلىعى ايتارلىقتاي سەرپىنمەن دامىدى. اسىرەسە وسىمدىك شارۋاشىلىعىنداعى ءونىم كولەمىنىڭ كۇرت ارتۋى ەلدىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى مەن ەكسپورتتىق الەۋەتىن نىعايتۋدا ماڭىزدى ءرول اتقاردى. سالا ىشىندەگى قۇرىلىمدىق تەڭگەرىم، وڭىرلىك ماماندانۋ جانە ونىمدىلىك كورسەتكىشتەرى ەل اگروسەكتورىنىڭ بولاشاعىنا باعدار بەرەدى.
سۋرەت: Egemen.kz
جالپى كورسەتكىش: 13،6% ءوسىم.
ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، 2024 جىلى اۋىل، ورمان جانە بالىق شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ جالپى كولەمى 8 363،6 ملرد تەڭگەگە جەتىپ، ناقتى ءوسىم 13،6%-دى قۇرادى. بۇل سوڭعى ونجىلدىقتاعى ەڭ جوعارى جىلدىق وسىمدەردىڭ ءبىرى سانالادى.
• وسىمدىك شارۋاشىلىعى – +20،8%
• مال شارۋاشىلىعى – +3،7%
ءوسىمنىڭ ايتارلىقتاي جوعارى بولۋىنا نە اسەر ەتتى؟
نەگىزگى سەبەپ – ءداندى جانە بۇرشاقتى داقىلداردىڭ جوعارى ونىمدىلىگى. اۋا رايىنىڭ قولايلى بولۋى، تۇقىم مەن تەحنولوگيا سالاسىنا سالىنعان ينۆەستيسيالار جانە وڭدەۋدىڭ ساپالىق ارتۋى ناتيجەسىندە:
• ءداندى داقىلداردىڭ جالپى جينالىمى – 25،2 ملن توننا
• ونىڭ ىشىندە بيداي – 18،6 ملن توننا
• ونىمدىلىك – بيدايدا 14،2 س/گا، بۇل الدىڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا ايتارلىقتاي جوعارى.
قاي وڭىرلەر نەگىزگى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وندىرەدى؟
ەلىمىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا 2024 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا كەلەسى وڭىرلەر ۇلكەن ۇلەس قوستى:
• تۇركىستان وبلىسى – 12،2%؛
• اقمولا وبلىسى – 11،7%؛
• سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى – 11،3%؛
• قوستاناي وبلىسى – 9،0%؛
• الماتى وبلىسى – 8،1%.
وڭتۇستىك وڭىرلەر (تۇركىستان، جامبىل، الماتى وبلىستارى) كوكونىس، باقشا جانە تامىر داقىلدارىن وسىرۋگە ماماندانعان. تۇركىستان وبلىسى ەل بويىنشا كوكونىستەردىڭ جالپى جينالۋىنىڭ 32،5% قامتاماسىز ەتەدى.
سولتۇستىك وڭىرلەر (اقمولا، قوستاناي، سولتۇستىك قازاقستان وبلىستارى) ءداستۇرلى تۇردە ءداندى داقىلداردى، اسىرەسە بيدايدى وسىرۋمەن اينالىسادى. مىسالى، بۇل ايماقتارداعى بيدايدىڭ ۇلەس سالماعى رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدىڭ 23% - دان 26% - نا دەيىن ۇلەسىن قۇرايدى.
قازاقستاندا قانداي داقىلدار مەن مال تۇرلەرى باسىم وسىرىلەدى؟
قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى جالپى ءونىم شىعارۋ قۇرىلىمى بويىنشا وسىمدىك شارۋاشىلىعىنىڭ (60،2%) مال شارۋاشىلىعىنا (39،6%) ۇستەمدىگىمەن سيپاتتالادى.
وسىمدىك شارۋاشىلىعى:
• ءداندى داقىلدار – اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ نەمەسە وسىمدىك شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى شىعارىلىمىندا 24،2% (ونىڭ ىشىندە بيداي – 19،0%، ارپا – 2،6%)؛
• مايلى داقىلدار – 6،1% (ونىڭ ىشىندە كۇنباعىس تۇقىمدارى – 3،0%)؛
• كوكونىستەر مەن باقشا داقىلدارى، تۇينەك جانە تامىر داقىلدارى – 16،4% (كارتوپ – 4،4%، قىزاناق – 2،3%، باقشا داقىلدارى – 2،1%).
مال شارۋاشىلىعى:
• شارۋاشىلىقتا سويىلعان نەمەسە سويۋعا وتكىزىلگەن مالدىڭ بارلىق ءتۇرىنىڭ ەتى – 23،1%، ونىڭ ىشىندە ءىقم – 9،7%، قۇستار – 4،6%
* ءسۇت ءوندىرىسى – 13،8%؛
* جۇمىرتقا ءوندىرىسى – 2،2%.
2025 جىلعى 1 قاڭتارداعى جاعداي بويىنشا اۋىل شارۋاشىلىعى جانۋارلارىنىڭ سانى:
• ءىرى قارا مال (ءىقم) – 8،0 ملن باس؛
• قوي مەن ەشكى – 20،2 ملن باس؛
• جىلقى – 4،4 ملن باس؛
• تۇيەلەر – 0،3 ملن باس؛
• قۇس ەتى – 45،7 ميلليون باس.
اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ بولاشاعى قانداي؟
2024 جىلعى سەرپىندى ءوسۋ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ الەۋەتىن ايقىن كورسەتىپ وتىر. ءبىراق بۇل مۇمكىندىكتەردى تۇراقتى تابىس كوزىنە اينالدىرۋ ءۇشىن بىرنەشە ستراتەگيالىق باعىت قاجەت:
1. قايتا وڭدەۋ سەكتورىن كۇشەيتۋ – شيكىزاتتى تولىق پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
2. ەكسپورتتىق نارىقتارعا بەيىمدەلۋ – ءونىم ساپاسىن حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي ەتۋ.
3. اگرارلىق سالاداعى ءبىلىم مەن تەحنولوگيانى كەڭەيتۋ – ونىمدىلىك پەن تيىمدىلىكتى ارتتىرۋ.
4. كليماتتىق تۇراقتىلىققا بەيىمدەلۋ – سۋدى ۇنەمدى پايدالانۋ، جاڭا ەگىس تەحنولوگيالارى.
2024 جىلى قازاقستان اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسى جاعىنان العا جىلجىپ، جاڭا ساپالى كەزەڭگە ءوتتى. وسىمدىك شارۋاشىلىعى – باستى درايۆەرگە اينالىپ، وڭىرلىك ماماندانۋ مەن مەملەكەتتىك قولداۋ ناتيجەلى بولدى. ال مال شارۋاشىلىعى سالاسىندا ءالى دە قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر مەن تەحنولوگيالىق جاڭارۋ قاجەت.
كەيىنگى جىلدارى اگروونەركاسىپ كەشەنىندە ايتارلىقتاي سەرپىلىس بايقالىتىنىن بۇعان دەيىن دە ايتقان ەدىك. ەكونوميكا سالاسىنداعى ساراپشىلاردىڭ پايىمىنشا، ەلدە ەكونوميكاسىنا سەرپىن بەرىپ كەلە جاتقان سالالاردىڭ ءبىرى - اۋىل شارۋاشىلىعى. 2024 جىلى بۇل سالا 13،7%-عا ءوسىپ، سالالار اراسىنداعى ەڭ جوعارى كورسەتكىشكە قول جەتكىزدى. ءداندى داقىلدار كولەمى 26،8 ميلليون توننا بولىپ، ونىمدىلىك 16،2 سەنتنەرگە دەيىن ارتتى. بۇل — كەيىنگى 12 جىلداعى رەكورد كورسەتكىش.