2025 جىلعى 16 قىركۇيەكتەن باستاپ قازاقستاندا دروپپەرلىككە قاتىستى جاڭا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك زاڭ جۇزىندە كۇشىنە ەندى. بۇل – بانك شوتتارىنا، تولەم كارتالارىنا نەمەسە جەكە سايكەستەندىرۋ قۇرالدارىنا زاڭسىز قول جەتكىزۋ مەن ولاردى پايدالانۋ ارەكەتتەرىن قاتاڭ باقىلاۋعا الۋ ماقساتىنداعى ماڭىزدى زاڭنامالىق قادام. Aqshamnews.kz ءتىلشىسى وسى تاقىرىپتى زەرتتەپ كوردى.
دروپپەر دەگەن كىم؟
دروپپەر – الاياقتاردىڭ زاڭسىز جولمەن الىنعان اقشاسىن قولما-قول اقشاعا اينالدىرۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىگ ادام. ولار ءوز اتىنا بانك كارتاسىن راسىمدەپ، سول ارقىلى اقشانى اۋدارۋ مەن قولما-قول اقشاعا اينالدىرۋ جۇمىستارىن جۇزەگە اسىرادى. دروپپەرلەر سونداي-اق باسقا ادامداردىڭ شوتتارىن پايدالانىپ، الاياقتىق سحەمالارىن ىسكە اسىرادى.
دروپپەرلەر – بۇل باسقا بىرەۋدىڭ شوتتارى، كارتا دەرەكتەرى نەمەسە قۇجاتتارىن پايدالانىپ، الاياقتار ۇرلاعان اقشانى الۋ نەمەسە قولما-قول اقشاعا اينالدىرۋ ءۇشىن كومەكتەسەتىن ادامدار. ولار كوبىنەسە الاياقتاردىڭ ءىزىن جاسىرۋعا جانە ۇرلانعان اقشانى زاڭسىز قولدانۋعا ارنالعان.
دروپپەرلەردىڭ الاياق دەپ اتاۋعا بولا ما؟
ەگەر دروپپەر ءوزى بەلسەندى تۇردە الاياقتىققا قاتىسسا (مىسالى، ادامداردى الداپ، جالعان قۇجاتتار جاساسا)، وندا ول الاياق بولىپ ەسەپتەلەدى.
ال ەگەر دروپپەر تەك الاياقتارعا كومەكتەسىپ، زاڭسىز ارەكەت جاساپ جاتقانىن بىلسە، ونى الاياقتاردىڭ سەرىگى دەپ اتاۋعا بولادى. ياعني، ول الاياقتىققا جاناما تۇردە قاتىسادى جانە زاڭ بويىنشا جاۋاپقا تارتىلادى.
دروپپەرلەر تىكەلەي الاياقتىق ەمەس، ءبىراق ولاردىڭ (الاياقتاردىڭ) جۇمىسىن قولداپ، زاڭسىز ارەكەتكە قاتىسادى. سوندىقتان ولاردى ادەتتە الاياقتاردىڭ سەرىگى نەمەسە قىلمىستىق سەرىگى دەپ اتاۋعا نەگىز بار.
جاڭا زاڭدا قانداي جاۋاپكەرشىلىك بار؟
ق ر قىلمىستىق كودەكسىنە ەنگىزىلگەن جاڭا 232-1-باپقا سايكەس، ەندى دروپپەرلىك ارەكەتتەرى ءۇشىن ناقتى قىلمىستىق جازا قاراستىرىلعان:
بانك شوتىن، تولەم قۇرالىن نەمەسە سايكەستەندىرۋ قۇرالىن زاڭسىز تۇردە بەرۋ: 160 اەك دەيىن ايىپپۇل نەمەسە 50 تاۋلىككە دەيىن قاماۋ، سونىمەن قاتار مۇلىكتى تاركىلەۋ مۇمكىندىگى بار.
ەلەۋلى سومادا زاڭسىز پايدا الۋ جاعدايىندا: ايىپپۇل 3 000 اەك-كە دەيىن ۇلعايۋى نەمەسە 2 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ.
ءۇشىنشى تۇلعالار اتىنان زاڭسىز تولەمدەر مەن اقشا اۋدارىمدارىن جاساۋ: 5 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ.
دروپپەرلىك ارەكەتتەردى ۇيىمداستىرۋ، ياعني باسقالاردىڭ شوتتارىن زاڭسىز پايدالانۋ ماقساتىندا ساتىپ الۋ: 7 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ.
الماتىداعى جاعداي قانداي؟
الماتى قالاسىنىڭ پوليسيا دەپارتامەنتىنىڭ كيبەرقىلمىسقا قارسى ءىس-قيمىل باسقارماسىنان الىنعان رەسمي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك:
- 2024–2025 جىلدارى دروپپەرلىككە قاتىستى قىلمىستىق ىستەر سانى كۇرت وسكەن.
- قازىرگى ۋاقىتتا پوليسيا تاراپىنان جۇيەلى تۇردە جەدەل-ىزدەستىرۋ جانە الدىن الۋ شارالارى جۇرگىزىلىپ جاتىر.
- وكىنىشكە قاراي، سوڭعى جىلدارى جاستار مەن ستۋدەنتتەر اراسىندا دروپپەرلىككە تارتىلۋ جاعدايلارى جيىلەگەن. جاسوسپىرىمدەردىڭ دە ارالاسۋى انىقتالعان، بۇل باعىتتا ارنايى كامەلەتكە تولماعاندار ىستەرى جونىندەگى ينسپەكسيا بەلسەندى جۇمىس اتقارىپ كەلەدى.
- قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلعان دروپپەرلەردىڭ ورتاشا جاسى - 18 مەن 30 جاس ارالىعىندا.
الاياقتار قانداي ادىستەردى قولدانادى؟
پوليسيا مالىمەتىنشە، الاياقتار كوبىنە تومەندەگىدەي تاسىلدەردى پايدالانادى:
- جالعان جۇمىس ۇسىنىستارى: "ۇيدە وتىرىپ اقشا تابىڭىز" دەگەن حابارلاندىرۋلار.
- الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى تارتىمدى جارنامالار مەن حابارلامالار.
- "وڭاي تابىس" تۋرالى جالعان ۋادەلەر.
- الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن مەسسەندجەرلەر – دروپپەرلىك ارەكەتتەردى ۇيىمداستىرۋداعى باستى ارنا.
قازاقستاندا ينتەرنەت-الاياقتىق سانىنا ەسەپ بار ما؟
2025 جىلى قازاقستاندا تىركەلگەن ينتەرنەت-الاياقتىق سانى 14 مىڭنان استى، بۇل وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 22%-عا كوپ. باس پروكۋراتۋرانىڭ ۆەدومستۆوارالىق كەڭەسىندە كيبەرالاياقتاردان كەلتىرىلگەن جالپى شىعىن 6 ميلليارد تەڭگەدەن اسادى، ونىڭ 26%-ى عانا وتەلگەنى حابارلاندى.
قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە 217 دروپپەر تارتىلعان، ولاردىڭ ارەكەتتەرى الاياقتىققا تولەم قۇرالدارىن بەرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلعان. 61 كيبەر توپ انىقتالىپ، 2،9 ميلليارد تەڭگەدەن استام كۇدىكتى ترانزاكسيالار توقتاتىلعان.
الدىن الۋ شارالارى قالاي جۇرگىزىلەدى؟
- وقۋ ورىندارىندا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى وتكىزىلەدى.
- الەۋمەتتىك جەلىلەردە اقپاراتتىق روليكتەر مەن ەسكەرتۋلەر تاراتىلادى.
- پوليسيا پروفيلاكتيكالىق اڭگىمەلەر جۇرگىزەدى.
- كامەلەتكە تولماعاندار ىستەرى جونىندەگى ينسپەكسيا جاسوسپىرىمدەرمەن جۇمىس جاسايدى.
قۇرباندارعا كەڭەس
ەگەر ءسىز الاياقتىق قۇربانى بولساڭىز نەمەسە دروپپەرلىككە قاتىستى اقپاراتقا يە بولساڭىز، دەرەۋ:
- «102» جەدەل جەلىسىنە حابارلاسىڭىز؛
- جاقىن جەردەگى پوليسيا بولىمشەسىنە ارىز بەرىڭىز.
ەگەر ءسىزدىڭ شوتىڭىزدى ءۇشىنشى تۇلعالار پايدالانىپ جاتسا، دەرەۋ بانككە حابارلاسىپ نەمەسە ونلاين-بانكينگ ارقىلى كارتاڭىزدى بلوكتاڭىز.
زاڭعا سايكەس جەڭىلدىك الۋ مۇمكىندىگى بار ما؟
جاڭا باپتا ارنايى ەسكەرتۋ بار: ەگەر ادام العاش رەت دروپپەرلىككە قاتىستى قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعان بولسا، ءوز ەركىمەن مويىنداپ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا كومەك كورسەتسە جانە ارەكەتتەرىندە باسقا قىلمىس بولماسا، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن بوساتىلۋى مۇمكىن.
قازاقستاندا دروپپەرلىككە قارسى كۇرەس جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلىپ، الاياقتىقتىڭ الدىن الۋ بويىنشا شارالار كۇشەيتىلۋدە. جاستاردىڭ، اسىرەسە ستۋدەنتتەردىڭ، الاياقتىققا تارتىلماۋى ءۇشىن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى پروفيلاكتيكالىق جۇمىستاردى بەلسەندى جۇرگىزۋدە. ءوز قاۋىپسىزدىگىڭىزدى ساقتاۋ جانە زاڭسىز ارەكەتتەرگە ارالاسۋدان اۋلاق بولۋ – ءار ازاماتتىڭ مىندەتى.