الماتى قالاسى اسەم تاۋلارىمەن، جاسىل جەلەگىمەن تۋريستەردىڭ تاڭدانىسىن تۋدىرىپ كەلەدى. الايدا كوپشىلىك بىلە بەرمەيتىن تابيعاتى اسەم جەرلەر دە جەتەرلىك. بۇگىندە قالا اكىمدىگى تۋريستىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ ماقساتىندا ەسكىرىپ، توزىپ كەتكەن جەرلەردى قايتا قالپىنا كەلتىرۋدە. قازىرگى ۋاقىتتا ول جەرلەردە قالا تۇرعىندارى سپورتپەن اينالىسىپ، تىنىعىپ، دەمالۋدا. وسى رەتتە وقىرماندار نازارىنا اسەمدىگىمەن كوزدىڭ جاۋىن الاتىن ساياباقتار مەن دەمالىس ورىندارىن ۇسىنساق.
كۇيگەنساي بۇلاقتارى
كۇيگەنساي، ياعني حالىق اراسىندا گورەلنيك اتاۋىمەن تانىمال مينەرالدى سۋ بۇلاقتارى مەدەۋ شاتقالىنان جوعارى ورنالاسقان. دەمالىس ورنىنا جەتۋ ءۇشىن قالادان وڭتۇستىككە قاراي 18 شاقىرىم جول جۇرسەڭىز جەتكىلىكتى. مينەرالدى سۋدىڭ جىلىلىعى 20–22°س قۇرايدى. قۇرامى گيدروكاربوناتتى ءسۋلفاتتى-ناترييلى تۇششى مينەرالداردان تۇرادى. سۋ قۇرامىندا رادون، كرەمنيي قىشقىلى بار. سونداي-اق، تەرەڭدىگى 250 م ۇڭعىمادان تاۋلىگىنە 800 م3-گە دەيىن شاپشىمالى جىلى سۋ الىنادى. جاقىندا عانا باستاۋدىڭ جانىنان جاڭارعان ءارى كەڭەيتىلگەن الاڭ قولدانىسقا بەرىلگەن. تۋريستەردىڭ سۋعا تۇسۋىنە ارنالعان بوشكەلەر جانە سپورت الاڭى بۇرىنعىعا قاراعاندا ءۇش ەسە كەڭەيىپ، جاڭارتىلعان. جوندەۋ جۇمىستارىن كاسىپكەر سەرگەي سپيسىن ءوز قاراجاتى ەسەبىنەن جۇرگىزگەن. دەمالىس ورنىنا جەتۋ ءۇشىن ارنايى ەكوكولىكتەر مەن اۆتوبۋستار بولىنگەن.
«شەكسىزدىككە» جەتەلەيدى
كىشى الماتى وزەنىنىڭ بويىندا ورنالاسقان «تەرەڭقۇر» جاياۋ جۇرگىنشىلەر الاڭى ءوز ەلىمىزدەن بولەك، شەتەلدىك تۋريستەردىڭ دە سۇيىكتى مەكەنىنە اينالعان. بۇل ماڭايدان بۇگىندە سپورتپەن اينالىساتىن، كوفە ءىشىپ، اڭگىمە-دۇكەن قۇراتىن ادامداردى ءجيى كەزدەستىرۋگە بولادى. جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى كەرەي–جانىبەك حاندار كوشەسىنىڭ تومەن جاعىنداعى «تەرەڭقۇر» باعىنان باستاۋ الىپ، ايگىلى «ارمان» كينوتەاترىنان اياقتالادى. بۇگىندە جول جيەگىندە دەمالۋعا ارنالعان ەرەكشە ستيلدەگى ورىندىقتار، قازاقى التىباقان، تەننيس، ميني-فۋتبول، شاحمات، دويبى ۇستەلدەرى ورنالاسقان. كەي تاستاردا ارنايى جىل جانۋارلارى بەينەلەنگەن. جيەكتەگى گۇلدەر مەن اعاشتاردىڭ ماعلۇماتتارى تاقتايشالارعا جازىلعان. وسى جول ارقىلى جاستاردىڭ اراسىندا «شەكسىزدىك» دەپ اتالاتىن جەرگە باردىق. ول جەردە كوبىنە كۇننىڭ باتىپ بارا جاتقان بەينەسىن كورۋگە ىنتىعادى دەسەدى. سونداي-اق، كوپتىڭ جانارىن جاۋلاعان تۇنگى الماتىنىڭ بەينەسىن جاقسى كورۋگە بولادى. سول جولعا قايتا ءتۇسىپ، جوعارى كوتەرىلسەڭىز، ۇيرەك، اققۋلارى بار توعانعا تاپ بولاسىز. اينالاسى بىلتىر جاڭارتىلعان الاڭدا جاس جۇبايلار، جاستار سۋرەتكە تۇسۋگە ارنالعان ورىن جاساپ العان. «تەرەڭقۇرعا» كۇز مەزگىلىندە سەرۋەندەپ قايتۋعا كەڭەس بەرەمىز.
جەلتوقسانشىلار ساياباعى
رەسپۋبليكا كۇنىنە وراي جۇمىس بارىسىمەن «جاس قانات»، «ماياك» ىقشاماۋداندارى ورنالاسقان «جەلتوقسان» ساياباعىنا بارىپ قايتتىم. ساياباقتىڭ اۋماعى ۇلكەن بولعاندىقتان، ءتىپتى اداسىپ كەتكەن ەدىم. سول كەزدە سكانديناۆيالىق جۇرىسپەن جۇگىرىپ جۇرگەن ءبىر اعامەن تانىسىپ، ساياباقتى ارالاپ قايتتىق. ساياباقتا 13 ويىن الاڭى بار – 8 بالالار جانە 7 سپورت الاڭى، ونىڭ ىشىندە ۆوركاۋت الاڭدارى، ميني-فۋتبول جانە ستريتبول ويىن الاڭدارى، سونداي-اق پاركۋر ويىن الاڭى بار. ساياباقتىڭ باستى ەرەكشەلىگى - كىشى الماتى وزەنىنەن اعىپ كەلگەن كولشىك بار. ول جەردە ۇيرەكتەردى دە كورۋگە بولادى. سونداي-اق، جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە تۇسىرىلگەن فوتولار اعاش تاقتايشالارعا ءىلىنىپ، كىشىگىرىم مۋزەي جاسالعان. سونداي-اق، دەمالاتىن، تاماقتانۋعا ىڭعايلى ورىندار دا بار.
اللەرگيالىق اۋرۋلارعا ەم
كىشى الماتى شاتقالىندا «الما-اراسان» دەمالىس ايماعى ورنالاسقان. بۇگىندە بۇل جەرگە ءوز ەلىمىزدەن بولەك، شەتەلدىك تۋريستەردىڭ دە قىزىعۋشىلىعى ەرەكشە. بۇل جەردە دە سۋعا تۇسۋگە ارنالعان بوشكەلەر مەن سپورتتىق الاڭدار بار. سونداي-اق، كيىم اۋىستىرۋعا ارنالعان ورىندار مەن شومىلۋعا ارنالعان ورىندار قاراستىرىلعان. ۇلكەن ىدىسقا سۋ تاۋدىڭ 320 مەتر تەرەڭدىگىنەن اعىپ جاتىر. ونىڭ تەمپەراتۋراسى +26 گرادۋس. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، سۋدىڭ ادام دەنساۋلىعىنا پايداسى زور. بۇل – ەمدىك قاسيەتى بار، شيپالى، تۇزدى سۋ. تەرى، بۋىن سىرقىراۋى جانە ءتۇرلى اللەرگيالىق اۋرۋلارعا ەمدىك اسەرى مول. تاۋ تەرەڭدىگىنەن تاۋلىگىنە 760 تەكشە مەتر سۋ اعادى ەكەن. قالا مەن الما-اراساندى بايلانىستىراتىن №211 اۆتوبۋس جۇرەدى. ەكسپرەسس-باعىت الما-اراسانعا دەيىن نەبارى 6 ايالداماعا توقتايدى. جۇما، سەنبى جانە جەكسەنبى كۇندەرى تاڭعى 8-دەن كەشكى 20.00-گە دەيىن جۇمىس ىستەيدى. ال بيلەت قۇنى – 300 تەڭگە. 7 جاسقا دەيىنگى بالالارعا تەگىن بولسا، 7 مەن 15 جاس ارالىعىنداعى بالالار 50 پايىز جەڭىلدىكپەن جۇرە الادى. جول ءجۇرۋ قۇنىن قولما-قول اقشامەن نەمەسە «وڭاي» كارتاسى ارقىلى دا تولەۋگە بولادى.
روۋپ-دجامپينگپەن اينالىسام دەسەڭىز
سوڭعى ۋاقىتتارى الەۋجەلىدە بيىكتىكتەن سەكىرىپ، ادرەنالين الىپ جاتقان ادامداردىڭ ۆيدەوسى تاراپ كەتتى. سەكىرۋ ايماعى ءبىزدىڭ قالامىزدا دا بار ەكەندىگىن بىلەسىز بە؟ ول «سۇڭقار» ترامپلينىندە ورنالاسقان. بۇل دا سپورتتىڭ ءبىر تۇرىنە جاتادى. ونى روۋپ-دجامپينگ دەپ اتايدى. بۇل تريۋكتەردى Gorilla Zipline اتتراكسيونىندا تارتىلعان ارقان ارقىلى تومەنگە ءتۇسۋ، اسپاننان قۇلديلاپ سەكىرۋ ارقىلى بايقاپ كورە الاسىز. وسىلايشا بويىڭىزداعى بيىكتىككە دەگەن قورقىنىشىڭىزدى جەڭىپ، ادرەنالين الاسىز. الماتىدا روۋپ-دجامپەرلەردىڭ سەكىرەتىن بىرنەشە سۇيىكتى ورىندارى بار. سونىڭ ىشىندە الماتى–قونايەۆ كۇرە جولىنداعى تاستاندى قۇبىر، الما-اراسان شاتقالىنداعى بوگەت، قارعالى وزەنىنىڭ ماڭىنا سەكىرگىشتەرگە ءجيى جينالادى.
تاريحي-ەتنوگرافيالىق كەشەن
قالامىزدىڭ ماڭىندا «NOMAD» ەتنوورتالىعى بار ەكەندىگىن بىلەسىز بە؟ ول الماتى وبلىسى، ءۇشقوڭىر تاۋىنىڭ ەتەگىندە اشىق اسپان استىندا ورنالاسقان. تاريحي-ەتنوگرافيالىق كەشەندە كوشپەلىلەردىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىنە تەرەڭ بويلاۋعا مۇمكىندىك بار. قايتا جاڭعىرعان تاريحتى كورىپ، قولونەرمەن اينالىسا الاسىزدار. مۇندا اركىم قىلشىقتى جانە قىلشىقسىز كىلەمدەردى توقۋدى، كيىز باسۋدى، ءداستۇرلى قازاقتىڭ تاعامدارىن ازىرلەۋدى ۇيرەنىپ، كەيىننەن ءدامىن دە تاتا الادى.
