ءبىلىم بەرۋ ءتاسىلى: ەلىمىزدە جاڭا وقۋ جىلى قالاي باستالماق

جاڭا 2024-2025 وقۋ جىلىندا قازاقستاندا 3،9 ملن-نان استام وقۋشى مەكتەپكە بارادى، ونىڭ 352 مىڭى – ءبىرىنشى سىنىپ وقۋشىلارى.

كۇردەلى جوندەۋدەن وتكەن 178 مەكتەپ 1 قىركۇيەكتە اشىلماق. جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن 1 مىڭعا جۋىق اۋىلدىق ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسى دە ءوز جۇمىسىن باستايدى. وڭىرلەردە وقىتىلاتىن پانىنە سايكەس بەيىندى قۇرال-جابدىقتارمەن 1 مىڭ كابينەتتى جاراقتاندىرۋ جوسپارلانعانىمەن 1،5 مىڭنان استام پاندىك كابينەت جاڭارتىلدى، دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz.

سيفرلىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ بويىنشا بەلسەندى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. بۇگىنگى تاڭدا STARLINK سپۋتنيكتىك ينتەرنەتى 1 757 مەكتەپتە ورناتىلعان، سونىڭ ارقاسىندا قوسىلۋ جىلدامدىعى 3 ەسەگە ارتتى. 122 مەكتەپتە ينتەرنەت قوسۋ جۇمىستارى اياقتالۋدا. بۇل رەتتە بارلىق وقۋلىقتى سيفرلاندىرۋ جۇمىستارى اياقتالدى، 11 پلاتفورمادا ەلەكتروندى نۇسقالار وقۋشىلارعا قولجەتىمدى. وقۋشىنىڭ وقۋ تراەكتورياسىن انىقتاۋ ءۇشىن ءبىرىنشى سىنىپ مۇعالىمدەرى ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ دەرەكقورى ارقىلى بالا داعدىلارىنىڭ دەڭگەيىن كورسەتەتىن جەكە دامۋ كارتاسىن الادى. مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىنا جاساندى ينتەللەكت ەلەمەنتتەرىن ەنگىزۋ ماسەلەسى پىسىقتالۋدا.

وقۋشىلاردى الەۋمەتتىك قولداۋعا ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى. الداعى وقۋ جىلىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا 1،7 ملن وقۋشى تەگىن ىستىق تاماقپەن قامتىلادى، بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 300 مىڭ بالاعا ارتىق. الەۋمەتتىك جاعىنان وسال وتباسىلاردان شىققان 510 مىڭنان استام وقۋشى وقۋ قۇرالدارىن ساتىپ الۋعا كومەك الدى.

2 جاستان 6 جاسقا دەيىنگى بالالاردى تاربيەمەن جانە وقىتۋمەن قامتۋدى ارتتىرۋ ءۇشىن وڭىرلەردە 31 مىڭ جاڭا ورىن اشىلدى. مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدارعا بارمايتىن بالالاردىڭ اتا-انالارى ءۇشىن 3،5 مىڭنان استام كونسۋلتاسيالىق ورتالىقتار ۇيىمداستىرىلدى. اتا-انالارعا بالا كۇتىمى مەن ولاردى دامىتۋ بويىنشا كونسۋلتاسيالىق كومەك كورسەتۋ ءۇشىن «بەسكە دەيىن ۇلگەر» ءموبيلدى قوسىمشاسى ىسكە قوسىلادى.

ەلىمىزدە ارنايى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ جەلىسى جىل سايىن كەڭەيىپ كەلەدى. ينكليۋزيۆتى مەكتەپتەردىڭ ۇلەسى 88%-عا، ال بالالاردى ارنايى قولداۋمەن قامتۋ دەڭگەيى 80%-عا دەيىن ءوستى. بيىل پيلوتتىق رەجيمدە پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق قولداۋدىڭ ءۇش دەڭگەيلى مودەلى ەنگىزىلۋدە، ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار بالالارمەن جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان قولداۋ كابينەتتەرى مەن جەكە باعدارلامالارعا جاڭا تالاپتار ازىرلەندى.

تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا بيىل مەملەكەتتىك تاپسىرىس 145 مىڭ ورىنعا دەيىن ۇلعايتىلدى، بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 12 مىڭعا ارتىق. بۇل رەتتە ەلىمىز بويىنشا بارلىعى 772 ۇيىم وقۋشىلار ءۇشىن اشىق. 1 قىركۇيەكتەن باستاپ 300 مىڭنان استام كوللەدج ستۋدەنتتەرىنىڭ شاكىرتاقىسى 50%-عا ارتادى، بۇل 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 2 ەسە كوپ. سونداي-اق جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ كوللەدجدەر بازاسىندا 26 شاعىن كاسىپورىن ءوز ونىمدەرىن وتكىزەدى. جۇمىسشى كاسىپتەرىنىڭ بەدەلىن ارتتىرۋ جانە شەبەرلىك داعدىلارىن دامىتۋ شەڭبەرىندە فرانسيادا وتەتىن WorldSkills-2024 چەمپيوناتىندا قازاقستاندىق 32 ستۋدەنت ەل نامىسىن قورعايدى.

ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ مينيسترلىكتىڭ جانە جالپى مەملەكەتتىڭ باستى مىندەتى بولىپ قالا بەرەتىنىن ايتا كەتكەن ءجون. وسىلايشا، العاش رەت «ءبىلىم ساپاسى» ۇعىمى زاڭنامالىق دەڭگەيدە بەكىتىلىپ، ۇلتتىق باعالاۋ جۇيەسىنىڭ جاڭا مودەلى جاسالدى. بۇگىنگى تاڭدا نىسانالى مەكتەپتەرمەن ءوزارا بايلانىس بويىنشا ناقتى شارالار قابىلدانىپ، مۇعالىمدەر مەن ادىسكەرلەرگە ماقساتتى وقىتۋ جۇرگىزىلۋدە. جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ «سيفرلى ءمۇعالىم» جوباسى اياسىندا از قامتىلعان وتباسىنان شىققان وقۋشىلارمەن جۇمىس كۇشەيتىلمەك. «ءبىلىم بەرۋدەگى وزگەرىستەردىڭ 1000 كوشباسشىسى» باعدارلاماسى اياسىندا تاعى 1000 ءمۇعالىم وقىتىلادى، ال وتكەن جىلعى 134 تۇلەك مەكتەپتەردەگى باسشىلىق قۇرامعا قوسىلدى.

مەملەكەتتىڭ باسىم مىندەتى – بالا قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ولاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ. بيىل قىركۇيەك ايىنان باستاپ ەلىمىزدىڭ بارلىق مەكتەبىندە «قاۋىپسىزدىك ساباقتارى» ەنگىزىلىپ، پسيحولوگيالىق قولداۋ ورتالىقتارى ءوز جۇمىسىن باستادى. قورعانشىلىق جانە قامقورشىلىق ورگاندارىنىڭ شتاتى 64%-عا ءوستى، سونداي-اق بالا قۇقىقتارى جونىندەگى وڭىرلىك ۋاكىلدەر مارتەبەسى بەكىتىلدى. وڭىرلەردە زورلىق-زومبىلىقتان زارداپ شەككەن بالالارعا كومەكتەسۋ ءۇشىن ارنايى باعدارلاما جۇزەگە اسىرىلادى، پيلوتتىق فورماتتا KiVa جانە DOSBALLIKE باعدارلامالارىن ىسكە قوسۋ جوسپارلانىپ وتىر. مەكتەپتەردە ءورت جانە تەرروريزمگە قارسى قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ، دابىل تۇيمەسى، بەينەباقىلاۋ جۇيەلەرى، تۋرنيكەتتەر مەن ليسەنزيالانعان كۇزەتتىڭ مىندەتتى بولۋى جونىندەگى قاۋىپسىزدىك تالاپتارى كۇشەيتىلدى. ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى ءتيىستى جۇيەلەرىمەن بارىنشا جابدىقتالعان.

ءبىلىم بەرۋدىڭ قۇرامداس بولىگى – تاربيە جۇمىسى. بۇل ماسەلەدە مەكتەپ شەشۋشى رولدەردىڭ ءبىرىن اتقارادى. 2023 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن بەرى وقۋشىلار ءۇشىن «ءبىرتۇتاس تاربيە» ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى ەنگىزىلدى، ول جاڭا وقۋ جىلىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ III «ادال ادام – ادال ەڭبەك – ادال تابىس» ۇلتتىق قۇرىلتايىندا ايتىلعان جالپىۇلتتىق قۇندىلىقتارعا سايكەس جاڭارتىلعان نۇسقادا ىسكە قوسىلادى. ادىلدىك – ۇستانىم، جاۋاپكەرشىلىك – نەگىز، ىلگەرىلەۋ – ماقسات كومپونەنتتەرى ادامگەرشىلىگى جوعارى، ادال ءارى تابىستى بولاشاق ۇرپاق تاربيەلەۋگە باعىتتالعان.

قازاقستاندا 33 شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورنىنىڭ فيليالدارى اشىلۋدا، ولاردىڭ 7ء-ۋى 2024 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە جۇمىسىن باستايدى، بۇل رەسپۋبليكانىڭ الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىنە ينتەگراسيالانۋعا دەگەن ۇمتىلىسىن كورسەتەدى. QS World University Rankings سياقتى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ حالىقارالىق رەيتينگىنە 21 قازاقستاندىق جوعارى وقۋ ورنى، ال Times Higher Education رەيتينگىنە 29 جوو قاتىستى، ونىڭ ىشىندە 4 جوعارى پوزيسياعا يە بولدى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ءوسىپ كەلە جاتقان حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق 245-كە جۋىق بىرلەسكەن وقىتۋ جانە قوس ديپلومدى باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋمەن راستالادى. سونىمەن قاتار جىل سايىن 200 عالىمدى تارتۋعا قاراجات ءبولىنىپ، عىلىمي-زەرتتەۋ قىزمەتىن دامىتۋعا سەپتىگىن تيگىزۋدە.

دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ «ورتا ءبىلىم بەرۋدى جاڭعىرتۋ» جوباسى شەڭبەرىندە قازاقستاندىق  17 جوعارى وقۋ ورنىنىڭ، نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى جوعارى ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىنىڭ جانە فينليانديانىڭ 2 ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قاتىسۋىمەن پەداگوگيكالىق ءبىلىم بەرۋ مودەلى جانە 30 جاڭا يننوۆاسيالىق باعدارلاما ازىرلەنىپ، ءتيىستى تىزىلىمگە ەنگىزىلدى. 2023 جىلى اتالعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى پيلوتتىق رەجيمدە جۇزەگە اسىرىلدى، ال 2024 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنەن باستاپ 49 جوو-دا تولىق كولەمدە كەڭەيتۋ جوسپارلانىپ وتىر.

بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدىڭ 25 جوعارى وقۋ ورنى زاماناۋي ءبىلىم بەرۋ ورتاسىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلەتىن فيزيكا، حيميا جانە بيولوگيانى وقىتۋ ادىستەمەسى بويىنشا پاندىك كابينەتتەرمەن، سونداي-اق 14 جوعارى وقۋ ورنى ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ كابينەتتەرىمەن جابدىقتالعان. كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان ستۋدەنتتەرگە قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن العاش رەت جازباشا تاپسىرمالاردى، پرەزەنتاسيالاردى جانە جوبا جۇمىستارىن ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن برايل پرينتەرلەرى ساتىپ الىندى.

بيىل مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا عىلىمي كادرلاردى دايارلاۋ ءۇشىن قوسىمشا 100 گرانت ءبولىندى، سونداي-اق يندۋستريالىق PhD باعدارلاماسى العاش رەت ەنگىزىلۋدە. بۇل فورمات يندۋستريامەن بىرلەسىپ ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىنداعى ينجەنەرلىك-تەحنولوگيالىق مىندەتتەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ماماندار دايارلاۋدى كوزدەيدى.

ءبىلىم بەرۋدى جاڭعىرتۋ ماقساتىندا سيفرلىق ۋنيۆەرسيتەتتەر مودەلى ازىرلەنىپ، ق. ساتبايەۆ اتىنداعى قازۇتزۋ جانە جانە د. سەرىكبايەۆ اتىنداعى شقتۋ بازاسىندا پيلوتتىق رەجيمدە  ەنگىزىلەتىن بولادى. Coursera، Huawei جانە Binance Kazakhstan سياقتى ءىرى حالىقارالىق كومپانيالارمەن ىنتىماقتاستىق شەڭبەرىندە ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمدار جاسالدى. بۇل 35 جوعارى وقۋ ورنى بازاسىندا Huawei ICT اكادەمياسىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەردى، وندا Binance Kazakhstan قولداۋىمەن 22 ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 350-گە جۋىق وقىتۋشىسى بلوكچەين تەحنولوگيالارى بويىنشا وقىتىلدى.

سونىمەن قاتار 102-گە جۋىق Coursera كۋرسى قازاق جانە ورىس تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، 2024 جىلعا دەيىن 93 جوعارى وقۋ ورنىنىڭ قازاقستاندىق ستۋدەنتتەرىنە 40 مىڭ ليسەنزيا بولىنگەن. ستۋدەنتتەر الەمنىڭ جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ 20 مىڭنان استام ونلاين كۋرستارى مەن 4200 جاساندى ينتەللەكت كۋرستارىنا قول جەتكىزدى. ستۋدەنتتەردى OpenSearch سياقتى IT جوبالارىنا تارتۋ جانە سالالىق تاجىريبە الۋ ءۇشىن عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى مەن Amazon اراسىندا ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى.

2024 جىلى 15 وتاندىق جوو Generative AI باعدارلاماسى اياسىندا 12 مىڭ ستۋدەنتكە ارنالعان جاساندى ينتەللەكت بويىنشا Google كۋرستارىن ىسكە قوسۋدا. ەكى جوعارى وقۋ ورنى – اباي اتىنداعى قازۇپۋ جانە جۇبانوۆ اتىنداعى ءاوۋ Google for Education پيلوتتىق جوباسىنا قاتىسادى.

كادرلىق رەسۋرستاردى ستراتەگيالىق قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ەڭبەك نارىعىندا سۇرانىسقا يە مامانداردى دايارلاۋ ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ، اكىمدىكتەردىڭ جانە بيزنەس قۇرىلىمدارىنىڭ كۇش-جىگەرىن بىرىكتىرەتىن «ماماندىعىم – بولاشاقتىم» جوباسى ىسكە قوسىلدى. سونداي-اق ستۋدەنتتەردىڭ قوعامدىق ومىرگە جانە ۆولونتەرلىك ءىس-شارالارعا قاتىسۋ دارەجەسىن ەسكەرەتىن ينتەگراسيالانعان الەۋمەتتىك ورتاشا بالل (GPA) ەنگىزىلدى.

عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى ستۋدەنتتىك جاتاقحانالارداعى ورىن تاپشىلىعىن قىسقارتۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىپ كەلەدى. جوعارى ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2023-2029 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسىنا سايكەس جىل سايىن 10 مىڭعا جۋىق ورىن ەنگىزۋ جوسپارلانۋدا. سوڭعى 5 جىلدا ستۋدەنتتەردى 50 مىڭنان استام جاڭا توسەك-ورىنمەن قامتاماسىز ەتەتىن 211 جاتاقحانا سالىندى. 2024 جىلى قوسىمشا 10 576 ورىندى ءپايدالانىعا بەرۋ ارقىلى 27 جاتاقحانانىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋ جوسپارلانۋدا. بيىلعى تامىز ايىنا دەيىن 4650 ورىندىق 17 جاتاقحانا پايدالانۋعا بەرىلدى.

مينيسترلىك سونداي-اق جەر تەلىمدەرى تاپشى استانا مەن الماتى قالالارىنداعى مەملەكەتتىك جوعارى وقۋ ورىندارىنا مەملەكەتتىك تاپسىرىس كولەمىن ۇلعايتۋ تۋرالى بۇيرىق جوباسىن ازىرلەدى. اتالعان باستاما اياسىندا عيماراتتاردى جاتاقحاناعا اينالدىرۋ ماقساتىندا رەكونسترۋكسيالاۋ كەزىندە قارجىلاندىرۋ جىلىنا ءبىر توسەك ورىنعا 92 اەك-تەن 182 اەك-كە دەيىن ۇلعايتىلادى، بۇل وسى مەگاپوليستەردەگى ستۋدەنتتەردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاعدايىن جاقسارتادى.