بالا دۇنيەگە كەلگەندە اتا-انانىڭ الدىنداعى ەڭ العاشقى ءارى ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى – وعان جاقسى، ماعىنالى ەسىم قويۋ. قازاق حالقى بۇل ماسەلەگە بۇرىننان ەرەكشە ءمان بەرگەن. سەبەبى ونىڭ استارىندا ەسىمنىڭ يەسىنە دەگەن تەلەگەي تىلەك جاتسا كەرەك.
بالا ومىرگە كەلگەن سوڭ، كوپ ۇزاماي "ازان شاقىرىپ ات قويۋ" ءراسىمى وتەدى. بۇل جورالعى حالقىمىزدىڭ مۇسىلماندىق تانىمىمەن تىعىز بايلانىستى.
جاڭا تۋعان نارەستەگە ات قويعاندا، اتا-اناسى قۇرمەت تۇتاتىن، جاسى ۇلكەن، اقىل-پاراساتى مول ادامعا قولقا سالادى. ءراسىم بارىسىندا سول ادام ءسابيدى قولىنا الىپ، قۇبىلاعا قاراتىپ، "اللاھۋ اكبار" دەپ ازان شاقىرىپ، وڭ قۇلاعىنا بالانىڭ ەسىمىن ءۇش رەت قايتالايدى. بۇل – ەسىم بالانىڭ جادىنا ءسىڭىپ، ءومىر بويى جولداس بولسىن دەگەن ىرىم.
كەي وڭىرلەردە ءتىپتى ات قويىلعاننان كەيىن ءبىر كىسى قازاننىڭ قۇلاعىن قاعىپ، نارەستەنىڭ ەسىمىن كوپشىلىككە جاريالاعان. بۇل دا – ەلگە تانىلىپ، حالىقتىڭ باتاسىن السىن دەگەن نيەتتەن تۋعان دەسەدى. ات قويۋشىنىڭ بالانىڭ بەتىن اشىپ، جينالعاندارعا كورسەتۋى دە – ءسابيدىڭ جۇرتپەن العاشقى جۇزدەسۋى رەتىندە قابىلدانعان.
يسلام شاريعاتى بويىنشا دا، تۋىلعان بالاعا ازان شاقىرىپ ات قويۋ – پايعامبارىمىز مۇحاممەدتىڭ (س.ع.س.) سۇننەتى. بۇل – تەك ءداستۇر عانا ەمەس، ءدىنىمىزدىڭ دە قۇپتاعان امالى. ءسابيدىڭ بولاشاق تۇلعاسى مەن رۋحاني نەگىزىنىڭ قالانۋى وسى ساتتەن باستالادى.
ءبىراق بەس ساۋساق بىردەي ەمەس. ىرىمشىل حالقىمىز دۇنيە ەسىگىن ەندى عانا اشقان سابيگە ەسىم بەرگەندە "جامان ءيتتىڭ اتىن ءبورىباسار قويادىنىڭ" كەرىن دە كەلتىرىپ جاتاتىنى تاعى بار. بالاسىنا ايتۋعا قولاپايسىز، ەشبىر قيسىنسىز ەسىمدەر بەرەتىندەر دە بار.
بالاعا جاعىمسىز ات قويىلسا، ونى وزگەرتۋگە بولا ما؟ شاريعاتتا بۇل تۋرالى نە ايتىلعان؟
يسلام ءدىنى بالاعا كوركەم، ماعىنالى، جاقسى ەسىم قويۋعا ۇندەيدى. پايعامبارىمىز مۇحاممەد (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن):
"قيامەت كۇنى سىزدەر ەسىمدەرىڭىز جانە اكەلەرىڭىزدىڭ ەسىمدەرىمەن شاقىرىلاسىزدار. سوندىقتان ادەمى ەسىم قويىڭدار" – دەگەن.
سونىمەن قاتار، جاعىمسىز ەسىمدەردى جاقسى، ماعىنالى ەسىمدەرگە اۋىستىرعانى جايلى بىرنەشە حاديستەر بار. ماسەلەن، پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) وماردىڭ "عاسيا" (كۇناھار) اتتى قىزىنىڭ ەسىمىن "ءجاميلا" (ادەمى) دەپ وزگەرتكەن.
سوندىقتان ماعىناسى دىنگە، ادام تابيعاتىنا، قوعامعا جات، بالاعا مازاق بولاتىنداي ەسىمدەر قويىلعان بولسا، ونى وزگەرتۋ شاريعات تۇرعىسىنان قۇپتالادى.
وسىعان ۇقساس جاعدايلاردا ادامنىڭ ءوز ەسىمىنە كوڭىلى تولماسا، ونى وزگەرتۋ ءار ازاماتتىڭ زاڭدى قۇقىعى ەكەنىن ەسكە سالعىمىز كەلەدى.
بۇعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىندا رۇقسات ەتىلگەن.
الماتى قالاسىنداعى "ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت" مەملەكەتتىك كورپوراسياسىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى اتالعان ماسەلەگە قاتىستى تۇسىنىكتەمە بەردى.
قانداي جاعدايدا ءاتى-جوندى وزگەرتۋگە بولادى؟
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ "نەكە (ەرلى-زايىپ) جانە وتباسى تۋرالى" كودەكسىنىڭ 257-بابىنا سايكەس، ازاماتتار تومەندەگى سەبەپتەر بويىنشا ءاتى-جونىن وزگەرتە الادى:
- ەسىمنىڭ جاعىمسىز ەستىلۋى نەمەسە ايتۋعا قيىن بولۋى؛
- جۇبايىنىڭ تەگىن الۋ نەمەسە بۇرىنعى تەگىن قايتارۋ؛
- بۇرىنعى نەكەدەن تۋعان بالالارمەن ءبىر تەكتى يەلەنۋ نەمەسە جۇبايىنىڭ قايتىس بولۋىنا بايلانىستى؛
- اتا-اناسىنىڭ ءبىرىنىڭ ۇلتىنا ساي ەسىم نەمەسە تەكتى الۋ نيەتى؛
- قۇجاتتاردا كورسەتىلگەن ەسىمنەن وزگەشە، ومىردە قالىپتاسقان ەسىمدى پايدالانۋ؛
- ۇلتتىق ءداستۇر بويىنشا اكەنىڭ نەمەسە اتاسىنىڭ ەسىمىمەن تەگى سايكەس كەلەتىن ەتىپ وزگەرتۋ؛
- وزىنە تاربيە بەرگەن ادامنىڭ اتى-جونىمەن سايكەستەندىرۋ؛
ءوز ەركىمەن ءاتى-جونىن اۋىستىرۋ 16 جاستان باستاپ رۇقسات ەتىلەدى، ءبىراق بۇل ءۇشىن اتا-اناسىنىڭ نەمەسە رەسمي قامقورشىسىنىڭ جازباشا رۇقساتى قاجەت.
قاجەتتى قۇجاتتار ءتىزىمى
ءاتى-جوندى اۋىستىرۋ ءۇشىن كەلەسى قۇجاتتار ۇسىنىلۋى كەرەك:
- جەكە كۋالىك نەمەسە پاسپورت؛
- تۋۋ تۋرالى كۋالىك؛
- نەكە تۋرالى كۋالىك (بار بولسا)؛
- بالالاردىڭ تۋۋ تۋرالى كۋالىكتەرى (ەگەر بار بولسا)؛
- مەملەكەتتىك باج سالىعى تولەنگەنى تۋرالى تۇبىرتەك.
ءوتىنىشتى حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنا (حقكو) نەمەسە احات بولىمىنە تاپسىرۋعا بولادى. قۇجاتتار 5 كۇنتىزبەلىك كۇن ىشىندە قارالادى.
ءاتى-جونى وزگەرگەن سوڭ قانداي قۇجاتتار جاڭارتىلادى؟
ازامات ءاتى-جونىن وزگەرتكەن سوڭ كەلەسى قۇجاتتارىن اۋىستىرۋعا ءتيىس:
- جەكە كۋالىك؛
- تۋۋ تۋرالى كۋالىك؛
- جۇرگىزۋشى كۋالىگى؛
- كولىككە تىركەۋ قۇجاتتارى؛
- نەكەگە تۇرۋ تۋرالى كۋالىك (بار بولسا)؛
- مۇلىككە قاتىستى قۇجاتتار؛
- بانكتىك كارتالار مەن ەسەپشوتتار.
ەسكەرتە كەتەتىن جايت، ەسىم اۋىسقاندا ديپلومدار مەن اتتەستاتتار ءوز كۇشىن جوعالتپايدى. قاجەت بولعان جاعدايدا نوتاريالدى كۋالاندىرىلعان انىقتاما ارقىلى وزگەرىس راستالادى.
الماتى بويىنشا ستاتيستيكا قانداي؟
الماتى "ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت" مەملەكەتتىك كورپوراسياسىنىڭ فيليالىنىڭ مالىمەتىنشە، 2025 جىلدىڭ باسىنان بەرى 2431 ادام ءاتى-جونىن وزگەرتۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرگەن. بۇل – ازاماتتاردىڭ ءوز بولمىسىنا، ۇلتتىق نەمەسە تۇلعالىق سايكەستىگىنە قاتىستى شەشىم قابىلداۋعا بەلسەندى ەكەنىن كورسەتەدى.