ا.پ.چەحوۆ اتىنداعى ورتالىق قالالىق كىتاپحانادا «قازاق پوەزياسىنىڭ اق شاعالاسى» اتانعان بەلگىلى اقىن اقۇشتاپ باقتىگەرەيەۆامەن وقىرماندار كەزدەسۋى ءوتتى.
اقۇشتاپ باقتىگەرەيەۆا قىزدار پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا وقىعان كەزىندە وسى كىتاپحاناعا ءجيى كەلىپ تۇرعانىن ايتىپ، ءسوزىن كىتاپحانا ۇجىمىنا العىس ايتۋمەن باستادى. بۇگىندە 80ء-نىڭ سەڭگىرىنە شىققان اقىن اراعا 25 جىل سالىپ، جاستىق شاعىنىڭ كۋاسى بولعان ارۋ الماتىعا قونىس اۋدارعان ەكەن. ول ءوزىنىڭ وتكەن ومىرىنە، ەتكەن ەڭبەگىنە وي جۇگىرتە كەلە، ادامنىڭ بار ماقساتى – ارتىندا ءىز قالدىرۋ ەكەنىنە توقتالدى. اقىن پايىمىنشا، ءىز دەگەن – ءوسىرىپ وتىرعان ءوز ۇرپاعىڭ مەن ۇلتىڭنىڭ ۇرپاعى جانە ولاردىڭ ەسىندە قالاتىن ءبىر اۋىز ءسوزىڭ. بۇل رەتتە:
«ماحابباتتىڭ بولمايدى جولى جاڭا،
قىز ۇلەسى قاشان دا – بولۋ انا.
«جانىم» دەگەن جىگىتتى جەك كورمەڭدەر،
ءوزى ءسۇيۋ – قىزداردىڭ سورى عانا» نەمەسە:
«وسال دا بولما ويىڭنان وڭاي اداسقان،
وجەت تە بولما ورىنسىز سوزگە تالاسقان.
الدىمەن قىزعا كەرەگى – پاكتىك، ادالدىق،
ودان سوڭ، جانىم، جاز مىنەز كەرەك جاراسقان»، – دەگەن سياقتى نازىك ليريزمگە تولى جىرلارى وقىرمان جۇرەگىنە جول تاپقان اقۇشتاپ باقتىگەرەيەۆا، شىن مانىسىندە، قازاق پوەزياسىنا عانا ەمەس، كۇللى قازاق رۋحانياتىنا ەلەۋلى ءىز قالدىرعان، ەڭبەك سىڭىرگەن تۇلعا. كەزىندە قابىرعالى قالامگەر، اكادەميك زەينوللا قابدولوۆ: «ورال دەگەندە مەنىڭ ويىما ءۇش قىز تۇسەدى: ءبىرى – قىز جىبەك، ەكىنشىسى – مانشۇك، ءۇشىنشىسى – اقۇشتاپ باقتىگەرەيەۆا» دەگەن ەكەن. ايتسا-ايتقانداي، اقۇشتاپ اقىن ەسىمىن اق جايىقتان، ورال وڭىرىنەن ءبولىپ قاراۋ مۇمكىن ەمەس.
«ونەرگە قانات قاقتىرعانىڭ ءۇشىن،
ومىردەن ورىن تاپتىرعانىڭ ءۇشىن،
وزىڭە سۇيەپ ارقامدى ءار كەز،
وتكىر شىندىقتى ايتتىرعانىڭ ءۇشىن –
ورالدىم ساعان.
جۇرەكتە شەردى ايتا قالايىن دەپ،
كوڭىلدەر سىرىن بايقاپ الايىن دەپ،
جالعان كۇلكىدەن شارشاعان جانارىمدى
ءمولدىر ايدىنعا شايقاپ الايىن دەپ –
ورالدىم ساعان... – دەپ تۋعان توپىراعىنا تابان تىرەگەن ول، ءبارىبىر ەلدىك ماسەلەلەرگە، بۇكىل قوعام جايىنا ءۇن قوسىپ، جاندۇنيەسىندەگى تەبىرەنىستەردى جىرىنا ارقاۋ ەتۋدەن تانبادى. اسىرەسە اقىندى قاتتى تولعاندىراتىنى، مازالايتىنى – قازاق قىزىنىڭ تاربيەسى، تاعدىرى. ول سوعان وراي:
«ايداپ سالدىم جىلقىمدى اق قاۋلانعا،
جاباعى ارىق، تاي سەمىز كوپ ساۋعانعا.
قۋانعاننان جۇرەگىم وتتاي جانار،
اق بىلەگىڭ سىبانىپ قوي ساۋعاندا»، – دەيدى. مىسالى، وسى حالىق انىنەن جىگىتتەر قوي ساۋعان قىزدىڭ اق بىلەگىن كورىپ ولەڭ ارناپ، كۇي تارتىپ، عاشىق بولعانىن كورەمىز. سويتكەن قازاقتىڭ قىزدارى ءقازىر ارزانداپ كەتكەن جوق پا؟ بەت-اۋزىن تۇمشالاپ قارا ورامال جامىلادى، جەرگە سۇيرەتىپ بىردەڭە كيەدى، نە بوپ كەتتى بۇلار؟!» – دەپ قىنجىلادى. «بۇلاي كەتە بەرسە ۇرپاعىمىز نە بولادى؟! قازاق قىزدارى ۇلتتى ۇستاپ قالا الا ما؟!» – دەپ الاڭدايدى.
ولەڭدى جان سەرىگى ەتكەن اقۇشتاپ اپاي اقىندىق جولىنىڭ داڭعىل بولماعانىن دا اڭعارتتى.
«قازاق قىزىنا قالام ۇستاپ نە كەرەك؟ بالاسىن باقسىن، وشاعىنىڭ وتىن جاقسىن. ادەبيەتكە نەمەنەگە قاباتتاسادى؟!» دەگەندى ءبىز جەڭىپ شىقتىق. ونىڭ باسىندا فاريزا تۇردى. ول بۇكىل ءومىرىن، جاستىعىن، دەنساۋلىعىن قيدى. «ولەڭ، مەن سەنى ايالاپ وتەم. دارا كۇندەرىمنىڭ، نالا تۇندەرىمنىڭ سىرلاسى بولعانىڭ ءۇشىن» دەپ، فاريزا قازاق قىزىنىڭ ولەڭ جازا الاتىنىن دالەلدەدى. فاريزادان كەيىن «ولەڭدى جىگىتتەر جازادى» دەگەن ۇعىم جوعالدى. ەكەۋمىز ەكى باعىتتا كەلدىك. مەن: «قازاق قىزىنىڭ قولىنان ولەڭ جازۋ، وت جاعۋ، بالا ءوسىرۋ، جورگەك جۋۋ، ءبارى كەلەدى، مەن سونى دالەلدەيمىن» دەدىم. مىنە، ءسويتىپ، جارتى عاسىر جار بولىپ، انا بولىپ، ءتۇتىن تۇتەتىپ كەلە جاتىرمىز. ءبىز وزىمىزدەن كەيىنگى اقىن قىزدارعا باسپالداق بولدىق، جول سالدىق. ال ءبىزدىڭ الدىمىزدا كىم بولدى؟ «حالىق جاۋىنان» قالعان تۇقىم – ءماريام حاكىمجانوۆا مەن كوممۋنيست تۇرسىنحان ءابدىراحمانوۆا عانا بولدى»، – دەيدى.
جالپى، اقۇشتاپ باقتىگەريەۆا جىرلارىنان اقىننىڭ جان تازالىعى، ادالدىققا، ادامگەرشىلىككە ىڭكار بولمىسى ايقىن كورىنەدى. سەزىم قىلىن تاپ باساتىن شىنايى شۋماقتاردا ادامعا دەگەن سەنىم، سۇيىسپەنشىلىك، دانالىق تۇجىرىم باسىم. ول ادالدىققا، ادامگەرشىلىككە ۇندەيدى، ادامدى قۇرمەتتەۋگە، دوستىقتى باعالاۋعا شاقىرادى، قايىرىم، مەيىرىم، ىزگىلىك اتاۋلىنى دارىپتەيدى.
كەزدەسۋ كەشىندە ءسوز العان ادەبيەتتانۋشى، سىنشى ءاليا بوپەجانوۆا ايتپاقشى، اقۇشتاپ جىرلارى، ءبىر قاراعاندا، ەكىنىڭ ءبىرى جازا الاتىنداي وتە قاراپايىم كورىنەدى. ءبىراق، تۇپتەپ كەلگەندە، وندا تەرەڭ وي، نەبىر وبرازدار، قازاقتىڭ تۇتاس تۇلعاسى، بولمىسى بار.
«بۇگىنگى قوعامنىڭ تىنىس-تىرشىلىگى اقىننىڭ ۇلكەن جۇرەگىنەن، فيلوسوفيالىق تۇرعىدا زەردەلەۋىنەن ءوتىپ جاتقانى بايقالادى. اقۇشتاپ باقتىگەريەۆا جىرلارى كەزىندەگى ابۋباكىر كەردەرى بابامىزدىڭ وي-تولعامدارىمەن، ەلدىڭ بولاشاعىنا الاڭداپ ايتقان ۋاجدەرىمەن ۇندەس، رۋحتاس. قۇددى سول كىسىنىڭ بۇگىنگى تاڭداعى، زاماناۋي جالعاسى ءتارىزدى اسەر بەرەدى»، – دەيدى ءاليا بوپەجانوۆا.
جۇزدەسۋ بارىسىندا اسەرلى اڭگىمەمەن قاتار، اقىن ولەڭدەرى دە تىڭدالماي قالعان جوق. تالاپتى جاستار شاراعا قاتىسۋشىلاردى اقۇشتاپ باقتىگەرەيەۆانىڭ سىرشىل ليريكاسىمەن سۋسىنداتىپ، كەشتى ادەمى جىر، كەلىستى كۇيمەن كومكەردى. شىعارماشىلىعىنا قىزىعۋشىلىق تانىتقان جاستارعا ريزاشىلىعىن بىلدىرگەن اقىن، ولارمەن ەستەلىك سۋرەتكە ءتۇستى، قولتاڭبا بەردى جانە جۇزدەسىپ، وي بولىسۋگە قاشاندا دايىن ەكەنىن ايتتى.