«Almaty aqshamy» 35 جىل بويى جاڭالىقتىڭ، جاقسىلىقتىڭ جارشىسىنا اينالىپ كەلەدى
باعىتى بايسالدى، قازاق مەدياكەڭىستىگىندەگى ورنى بولەك باسىلىم دەگەن تۇجىرىمدى «Almaty aqshamy» گازەتىنە قاراتا ايتۋعا بولار. «گازەتتەن گازەتتىڭ نە ايىرماشىلىعى بولۋشى ەدى، ءتايىرى، ءبارى نەگىزىنەن ەلدەگى الەۋمەتتىك، ساياسي-ەكونوميكالىق جاعدايلار مەن قوعام ءومىرى تۋرالى ءسوز قوزعايدى ەمەس پە» دەرسىز. ءيا، سولايى سولاي عوي، ءبىراق ايتۋدىڭ دا ءتۇرى، جازۋدىڭ دا ءجونى بار.
ءبىر قاراعاندا، ءجاي عانا رەسمي باسىلىمداردىڭ ساناتىنا جاتقىزا سالۋعا بولاتىن باسپا ءسوز ءتۇرىن نەسىمەن ايشىقتاپ،نەسىمەن ەرەكشەلەر ەدىك. ەندى سوعان از-كەم توقتالا كەتسەك.
قازاقتا «قولىنا قان شەڭگەلدەپ تۋعان بالا» تۋرالى ايتىلاتىن ءافسانالار از ەمەس. شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەن كەزدە كوزىن اشپاي جاتىپ-اق ەل نازارىنا ىلىككەن ونداي بالالار تەگىن بولماعان. «Almaty aqshamy» گازەتىنىڭ تاعدىرى دا تۋرا سونداي.
بۇل اۋەلى حالىقتىڭ قۇرساعىندا جاتتى. قانشا كۇن، قانشا اي، ءتىپتى قانشا جىل جاتقانى ءبىر قۇدايعا عانا ايان. تولعاعى دا از بولعان جوق. وتكەن عاسىردىڭ 80-جىلدارىنىڭ اياعىنا تامان الماتىدا جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ۇلەس سالماعى بىرتىندەپ ارتا باستاعان بولاتىن. ونىڭ ۇستىنە، قىلىشىنان قان تامىپ تۇراتىن كەڭەس وداعىندا دا سول ۋاقىتتاردا ءتۇرلى وڭ وزگەرىستەر بولىپ جاتتى. جاريالىلىق، قايتا قۇرۋ دەگەن ساياساتتار وداقتا باس قوسقان بارلىق رەسپۋبليكالارعا دا قوزعاۋ سالا باستاعانداي بولدى.
بۇل ورايدا، اسىرەسە، ءبىزدىڭ قازاقستانىمىزدىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرى ەرەكشە كوش باستادى. ۇلتىمىزدىڭ تاريحى مەن بولاشاعى جايىندا باتىل ويلار ايتىلىپ، جازىلا ءتۇستى. 80-جىلداردىڭ اياعىنا قاراي ەلدەگى ساياسي جاعدايدىڭ باعىت-باعدارىندا بولىپ جاتقان وزگەرىستەر ءوزىنىڭ مول ىقپالىن تيگىزدى. ەل بوستاندىعى مەن ۇلتتىق مۇددە جولىنداعى تالپىنىس نىشاندارى بىرتىندەپ ورتالىق بۇعاۋىن بۇزۋعا جول اشا باستاعان ەدى. نە كەرەك، سول كەزدەگى استانامىز – الماتىعا قازاق تىلىندەگى قالالىق گازەت قاجەت ەكەنى ۇلكەن ماسەلە بولىپ كوتەرىلىپ جاتتى. وسىنداي قوزعالىستاردىڭ ارقاسىندا «Almaty aqshamy» گازەتى دۇنيەگە كەلگەن بولاتىن. «اقشام» دەگەن ءسوزدىڭ وزىنە سول كەزدە ۇرەيلەنە قاراعاندار دا بولماي قالمادى. ونى دىنگە قاتىستى اتاۋعا بالاپ، اياقتان شالعىسى كەلدى. بۇل ماسەلەگە قازاقستان ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىسى وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ ءوزى نۇكتە قويدى. رەسپۋبليكالىق «لەءنينشىل جاس» («جاس الاش») گازەتىندە «اقشام» دەگەن بەت باياعىدان بەرى بار بولاتىن. سول تۇستا ول دا تىرەك بولدى. ايتەۋىر قازاقتىڭ ءالىمساقتان كەلە جاتقان اردا ءسوزىن قازاق زيالىلارى ارەڭ دەگەندە اراشالاپ قالدى.
گازەت ەڭ العاش 1988 جىلى 1 شىلدەدە «ۆەچەركانىڭ» ىشىندەگى قوسىمشا اۋدارماسى بولىپ جارىق كوردى. بيۋللەتەن سەكىلدى حابارلاندىرۋ، رەسمي اقپاراتتان كوز ءسۇرىنەتىن ايقارا بەتتەر وقىرمان ەسىندە بولار. گازەت ەكى جىلدان سوڭ، 1990 جىلى 17 اقپاندا عانا دەربەس وتاۋ بولىپ ءبولىنىپ شىقتى. قازىرگىدەي گازەت پەن جۋرنال قاپتاعان زامان ەمەس، ول جىلدارى قازاقشا باسىلىمنىڭ جارىق كورۋى دەگەن سەنساسيا، دۇمپۋگە اينالاتىن. «الماتى اقشامى» ارپالىسپەن، ازاپپەن جارىق كوردى. ءالى دە ءماسكەۋدىڭ مىسى باسىپ، سوعان قاراپ قول جايىپ، باتا سۇرايتىن كەز. «اقشامنىڭ» جەكە-دارا گازەت بولىپ جارىققا شىعۋىندا قوعام مەن قاۋىمدى ءدۇر سىلكىنتىپ كەلگەن ايتىس ونەرى ۇلكەن ءرول اتقارىپ كەتتى. 1989 جىلى ناۋرىزدا وتكەن ايتىستا اسەلحان مەن ازىمبەكتىڭ ءسوز سايىسىنا «الماتى اقشامى» ارقاۋ بولدى. اسەلحان قالىبەكوۆا:
راحمەت، قۇتتىقتاۋلار قاۋلار تاعى،
ايتسە دە، باسىلمايدى داۋلار جاعى.
ايتەۋىر زيالىلار وقىپ ءجۇر عوي،
كۇنىگە «ۆەچەركادان» اۋدارمانى، – دەيدى. سوندا ازىمبەك جانقۇلييەۆ:
جەڭەشە، جىبەردىڭىز وتالدىرىپ،
شىن قاينى اسەلحانعا اتاندىرىپ.
سول «اقشام» شىركىن، جەڭەشە،
شىقسا، قايتەر،
ءبولىنىپ ءوز الدىنا وتاۋ قۇرىپ، – دەيدى جۇلىپ الىپ. وسىدان كەيىن سىرباي ماۋلەنوۆ پەن راحمانقۇل بەردىبايەۆ باستاعان ىنتالى توپ قۇرىلىپ، وسى ماسەلەگە قايتا كىرىسەدى. مىنە، «Almaty aqshamy» وسىنداي تارتىسپەن، ۇلتجاندى ازاماتتاردىڭ تابان تىرەپ، قاجىرلىلىق تانىتۋىنىڭ ارقاسىندا دۇنيەگە كەلگەن باسىلىم. وعان بەلگىلى جۋرناليست، بىلگىر باسشى يسلامعالي بەيسەبايەۆ رەداكتور بولىپ تاعايىندالدى. سودان بەرى ءۇزىلىسسىز شىعىپ كەلە جاتقان باسىلىمعا 1992–2005 جىلدار ارالىعىندا قارىمدى قالامگەر ەرعالي ساعات جەتەكشىلىك ەتتى. 2005–2020 جىلدار ارالىعىندا كورنەكتى كوسەمسوزشى قالي سارسەنباي باس رەداكتور بولدى. «اقشامنىڭ» العاشقى تولقىنىنىڭ وكىلى، گازەتىمىزدىڭ تاعدىرىندا وزىندىك ورنى بار تالانتتى جۋرناليست، ءوزى ومىردەن ەرتە وزسا دا قايتالانباس قولتاڭباسىمەن قازاق پوەزياسىنىڭ انتولوگياسىنا ەنگەن بەلگىلى اقىن قايرات الىمبەك جىرلاعانداي، «ەلىمىزدىڭ ءباق-سانىن كىرگىزىپ، تالاي-تالاي «اقتاڭداقتاردى» اشىپ، ومىرگە كەلگەن، حالقىنا نۇرىن توككەن «Almaty aqshamy» سودان بەرى 35 جىل بويى جاڭالىقتىڭ، جاقسىلىقتىڭ جارشىسىنا اينالىپ كەلەدى.
2020 جىلدان بەرى گازەتىمىز ءوزىنىڭ باۋىرلاس باسىلىمى «ۆەچەرنيي Almaty» گازەتى ەكەۋى جاڭادان قۇرىلعان «Alatau Aqparat» مەدياحولدينگىنىڭ قۇرامىنا كىردى. باس ديرەكتور تولەمىس كۇلمۇحامەدوۆ قوس گازەتتىڭ باعىتىن ۋاقىت تالابىنا ساي جاڭا ارناعا بۇرىپ، وقىرمانمەن اراداعى جاندى بايلانىسقا بارىنشا كوڭىل قويدى. 2023 جىلعى ساۋىردە مەدياحولدينگكە جاس بۋىننىڭ تانىمال وكىلدەرىنىڭ ءبىرى ەرجان قالىمباي ۇلى باس ديرەكتور بولىپ كەلىسىمەن ۇجىمنىڭ جاڭا ستراتەگيالىق باعدارى قالىپتاستى، ءداستۇرلى جۋرناليستيكاعا دا، زاماناۋي وركەنيەتتى جۋرناليستيكا مەن كرەاتيۆتى كوزقاراسقا دا سۇراپىل سەرپىن بەرەتىن تىڭ باستامالدار مەن ىلكىمدى ءوزگەرىستەر، قوعامدىق سانانى سەلت ەتكىزەر ۇمىتكە تولى ۇردىستەر قولعا الىنىپ جاتىر. بۇلار – بولەك اڭگىمە جەلىسى. كەلەشەكتىڭ كىلتى.
قوعامنىڭ سان سالاسىن قامتيتىن 100-دەن استام ايدارى بار «Almaty aqshamy» گازەتى بۇگىندە حالىق پەن بيلىكتىڭ اراسىنداعى شىن مانىسىندەگى التىن كوپىرگە اينالىپ وتىر. وقىرماندارمەن ەكى ارادا دا ءتۇرلى يگى شارالار ۇيىمداستىرىپ كەلەدى.
«Alatau Aqparat» ج ش س ۇيىمداستىرعان «Almaty aqshamy» مەن «ۆەچەرنيي Almaty» گازەتتەرىنىڭ تۇراقتى وقىرماندارىنا ارنالعان بايقاۋ، جالپى، گازەت وقىرماندارى اراسىندا ۇتىس ويىنىن وتكىزۋ دە قوس باسىلىمنىڭ داستۇرىنە اينالعان. قالا تۇرعىندارى ۇتىسقا قاتىسىپ، باقتارىن سىنايدى.
ءيا، گازەت تىرشىلىگى قىز-قىز قايناپ جاتىر. جاناشىر وقىرمان كوپ بولسىن دەيمىز.
وقىرمانمەن بايلانىس دەگەننەن شىعادى، گازەتىمىزدەگى «اقشام» ارقىلى ايتامىز» دەگەن ايدارىمىزدى وقىرمانداردىڭ وزدەرى شىعارىپ تۇرادى دەۋگە بولادى. قالادا قانداي ماسەلە بار، ءۇيىڭىزدىڭ جانىندا قانداي وزگەرىس بولىپ جاتىر – ءبارى وسى ايدارىمىزدىڭ جۇگى. قالا تىرشىلىگىنىڭ جاقسىلىعى دا، اتتەگەن-ايى دا قاتار ءورىلىپ وتىراتىن بەتتە كوتەرىلگەن ماسەلەلەرگە وراي ءتيىستى ورىندار جاۋاپ بەرىپ تۇرادى. جاندى بايلانىس، كەرى بايلانىس دەگەن نارسەلەردى وسىدان دا اڭعارۋعا بولادى. جالپى، «اقشام» كەيىنگى كەزدە وقىرماندارى وي سالاتىن باسىلىمعا اينالىپ كەلەدى.
تورەحان
دانياروۆ
