قوعامنىڭ الەۋمەتتىك، مادەني جانە رۋحاني دامۋى ەڭ الدىمەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسىنا تاۋەلدى ەكەنى بەلگىلى. وسى تۇرعىدان العاندا، ۇستاز تۇلعاسى – ءبىلىم بەرۋ پروسەسىنىڭ نەگىزگى سۋبەكتىسى ءارى بولاشاق ۇرپاقتىڭ ينتەللەكتۋالدىق، مورالدىق جانە رۋحاني قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتەتىن شەشۋشى فاكتور. ۇستازدىق قىزمەت تەك اقپارات بەرۋمەن نەمەسە كاسىبي ءبىلىمدى مەڭگەرتۋمەن شەكتەلمەيدى، ول – تۇلعانىڭ دۇنيەتانىمىن، قۇندىلىق باعدارلارىن، ومىرلىك ۇستانىمدارىن قالىپتاستىرۋمەن تىكەلەي بايلانىستى كۇردەلى الەۋمەتتىك-پەداگوگيكالىق قۇبىلىس. ءاربىر ادامنىڭ ءومىر جولىندا باعىت-باعدار بەرىپ، رۋحاني ءنار سىيلايتىن تۇلعالاردىڭ ءبىرى – ۇستاز.
ۇستاز – شاكىرتتىڭ جۇرەگىنە ىزگىلىك ءدانىن سەبەتىن، ساناسىنا ساۋلە ۇيالاتاتىن، بولاشاعىنا جول كورسەتەتىن شىراقشى. حالىق دانالىعىندا «ۇستازدى قادىرلەگەن ەلدىڭ ۇرپاعى ونەگەلى بولادى» دەگەن ءسوز بار. ويتكەنى، ۇستازدىق – ادام جانىن تاربيەلەۋدە، وي-سانانى قالىپتاستىرۋدا جانە ارمان-ماقساتقا جەتەلەۋشى جولدا ەڭ بيىك ءارى ەڭ جاۋاپتى ماماندىق. سوندىقتان ۇستاز ەڭبەگىنىڭ ولشەمىن سانمەن نە ۋاقىتپەن باعالاۋ مۇمكىن ەمەس، ول ماڭگىلىك قۇندىلىققا اينالعان ۇلى ميسسيا بولىپ قالا بەرەدى.
مۇرات مۇسا ۇلى، الماتى قالالىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى -
وتە تالاپشىل ءارى بىلىكتى پەداگوگتەر ەدى
ماعان وتە جاقسى، ءبىلىمدى ۇستازداردان ءتالىم الۋ باقىتى بۇيىردى! ەڭ الدىمەن – ول مەنىڭ انام، امانتاي سەرىك قىزى. قازاق ءتىلى پانىنەن ۇستازىم بولدى، ويتكەنى مەن ورىس مەكتەبىندە وقىدىم.
الىپپەنى العاش ۇيرەتكەن ۇستازىم –الەفتينا اندرەيەۆنا. ول مەنىڭ العاشقى ءمۇعالىمىم، وتە تالاپشىل ءارى مىقتى پەداگوگ ەدى! سونداي-اق، ول كىسى كەزىندە انامنىڭ دا ۇستازى بولعان. ماعان وسىنداي كەرەمەت مۇمكىندىك بۇيىردى. الەفتينا اندرەيەۆنا بىلىمىمە دە، ومىرىمە دە بەرىك نەگىز قالاپ بەردى. سونىمەن قاتار، ۆالەنتينا الەكساندروۆنانى اتاپ وتكىم كەلەدى. ول – جوعارعى سىنىپتارداعى سىنىپ جەتەكشىم، ماتەماتيكا، الگەبرا جانە گەومەتريا پاندەرىنىڭ ءمۇعالىمى. مەنى ستراتەگيالىق، كەڭىستىكتىك، شىعارماشىلىق جانە ساراپتامالىق تۇرعىدا ويلانۋعا ۇيرەتتى. وسىنداي تاماشا پەداگوگتەردىڭ ارقاسىندا مەكتەپتى ۇزدىككە (مەدالمەن) اياقتادىم. ءارقاشان ۇستازدارىمدى ماقتان تۇتامىن جانە ولاردىڭ ەڭ ۇزدىك ءارى كاسىبي ماماندار بولعانىنا سەنىمدىمىن!
ءاليا بوپەجانوۆا، سىنشى، مادەني ساراپشى، ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، «الاش» جانە ماحامبەت اتىنداعى حالىقارالىق سىيلىقتاردىڭ لاۋرەاتى -
كۇنى بۇگىنگە دەيىن جانىما ءنار بەرەدى
ۇستاز دەگەن ءسوز مەن ءۇشىن ەرەكشە ءقادىرلى، قاستەرلى. ويتكەنى، ۇستازدار اۋلەتىنەنمىن. بۇل تاقىرىپتا ءسوز قوزعاعاندا، ازداپ ءومىرباياندىق دەرەكتەردى ايتۋعا تۋرا كەلەدى. العاشقى ۇستازدارىم اتا-انام بولدى. انام جۇماگۇل جازكەن قىزى باستاۋىش سىنىپتا وقىتسا، اكەم قاھارمان بوپەجان ۇلى ءبىلىم سالاسىندا باسشىلىق قىزمەتتەر اتقاردى، مەكتەپتە ساباق بەردى.
اينالا جۇرت انامدى «ءبيباتيما» دەپ اتاۋشى ەدى. زامانىنىڭ ءبىلىمدى، بەكزات قىزدارى شولپان ءىلياس قىزى، شەكەر مۇستافينا، مانات كادىروۆا، حاتشا ابىلكەلىنى، مانات تولەندى، سونداي-اق بۇگىندە كورنەكتى گەوگراف-عالىم ءاليا بەيسەنوۆا، تاعى باسقالارمەن جاقسى دوس-قۇربى بولعان، باستاۋىش سىنىپ جانە تاريح پانىنەن ساباق بەرىپ، سۇيىكتى ءمۇعالىم اتانعان اياۋلى انام جۇماگۇل – وزەكتى ورتەگەن وكىنىش سول، ەرتەرەك دۇنيە سالدى. ماعان ءسابي كەزىمنەن كىتاپ وقىپ بەرەتىن، بەس جاسىمدا مەكتەپ كىتاپحاناسىنا جازدىرعان اناشىمنىڭ مەيىرىمگە تولى ءۇنى ۇنەمى قۇلاعىمدا...
اكەم قاھارمان قازىرگى ءال-فارابي اتىنداعى ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتى ۇزدىك ءبىتىرىپ، سوندا وقىتۋشىلىققا قالدىرىلعانىمەن، اعاسىنىڭ حالىق جاۋى بولىپ ۇستالىپ كەتۋىنە بايلانىستى ەلگە، سارىسۋعا ورالىپ، سانالى عۇمىرىن جاس ۇرپاققا تەرەڭ ءبىلىم مەن سانالى تاربيە بەرۋگە ارنادى. قازاق كسر-ىنە ەڭبەك سىڭىرگەن ءمۇعالىم، كسرو ءبىلىم بەرۋ ۇزدىگى قۇرمەتتى اتاقتارىن الدى، ەلگە وتە ءقادىرلى، جان-جاقتى تۇلعا ەدى. وتباسىمىزدا كىتاپ كۋلت بولدى. «ءجۇز جاقسى كىتاپتى جاقسىلاپ وقىعان ادام اكادەميالىق ءبىلىم الادى» دەيتىن اكەم بالالارىمەن وقىعان كىتاپ تۋرالى عانا ەمەس، ءار تاقىرىپقا ەمىن-ەركىن سويلەسەتىن. ال وزىمە ناعىز ۇستاز اكەممەن ۇلكەن دوس، پىكىرلەس، مۇراتتاس بولعانىم كۇنى بۇگىنگە دەيىن جانىما ءنار بەرەدى.
ءبىز ون جىلدىق مەكتەپتى بىتىردىك، تالاي ءمۇعالىم ساباق بەردى، سىنىپ جەتەكشىسى بولدى. ءارقايسىسىنىڭ دا ەڭبەگى بار. ال ادەبيەت ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى ەسكەرمەس ەسكەندىروۆ، سىنىپ جەتەكشىم، ماتەماتيك ۇلجان مۇقاشيەۆا، نەمىس ءتىلىنىڭ ءمۇعالىمى ماريا شتابەل جانە مۋزىكا مامانى دانييل ەيبوۆتى ەرەكشە قۇرمەت تۇتتىم. مەكتەپ قابىرعاسىندا ءجۇرىپ جازۋىما ءوزى دە اقىن ەسكەرمەس اعايدىڭ كوپ اسەرى بولدى (ەسكەرمەس اعانىڭ بالالارى قانات، رايا، اباي ەسكەندىرلەر دە شىعارماشىلىقتا بەلگىلى ەسىمدەر). ماقالا، اڭگىمەلەرىم اۋداندىق، رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردا جاريالاندى.
قازىرگى قازاق ۇلتتىق قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە تۇسۋىمە دە ادەبيەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىعىم سەبەپ. عىلىمي-ادەبي، يماني الەۋەتى مىقتى ورتادا نەبىر مىقتى عالىم-ۇستازدار بولدى. سولاردىڭ ىشىندە قازاق قىزدارىنىڭ اراسىنان شىققان تۇڭعىش ادەبيەتتانۋشى عالىم، سىنشى، مانشۇك مامەتوۆانىڭ اناسى ءامينا مامەتوۆانىڭ دارىستەرىن تىڭدادىق. اسىرەسە، ۇلكەن رۋحاني كەڭىستىكتەرگە جول كورسەتكەن حاس عالىم، ادەبيەت تەورەتيگى زاكي احمەتوۆ، كورنەكتى تۇركىتانۋشى، رۋنالىق جازۋلاردى بىزگە العاش ۇيرەتكەن التاي امانجولوۆ، شەتەل ادەبيەتىنىڭ مامانى كلاۆديا كوچەتوۆالاردى تەرەڭ ءبىلىمى مەن بىلىگى، بيىك مادەنيەتى، زيالىلىعى ءۇشىن شىن ۇستاز تۇتتىم. مەكتەپكە تىم ەرتە بارعاندىقتان، ينستيتۋتتى ون توعىز جاسىمدا اياقتاعان مەن سول كەزدەگى تالاپ بويىنشا تۋعان جەرىمە ورالىپ، مەكتەپتە قازاق جانە ورىس تىل-ادەبيەتتەرىنىڭ ءمۇعالىمى بولىپ قىزمەت ەتتىم، جاقسى تاجىريبە الدىم. ەكى جىلدان سوڭ الماتىعا ورالىپ، ءقازمۋ-دىڭ اسپيرانتۋراسىنا ءتۇستىم. عىلىمي جەتەكشىم كورنەكتى عالىم، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى حانعالي سۇيىنشالييەۆ بولدى. «ۇلتقا قىزمەت – مىنەزدەن» دەمەكشى، ادەبيەت تاريحىن زەرتتەۋدەگى ۇلكەن ەڭبەگى ءوز الدىنا، ءقازمۋ-دىڭ ادەبيەت كافەدراسىندا ەرەكشەلەنىپ تۇراتىن ءبىر عاجايىپ جان؛ جازۋى، ىرگەلى عىلىمىنان دا، كوركەم مىنەزىنەن دە ۇلگى الارلىق تۇلعا ەدى. زاماناۋي ادەبي سىنعا كەلگەن سوناۋ 80-جىلدارى العاشقى بەيرەسمي ۇستازدارىم سىنشىلار تولەگەن توقبەرگەنوۆ، مۇرات اۋەزوۆ پەن ساعات اشىمبايەۆ بولدى. ال ءسال كەيىنىرەكتە ۋاقىت يدەيالارى تۇرعىسىنان زەينوللا سەرىكقالييەۆ، نىعىز-تىعىز جازۋ، ستيل ۇشتاۋ تۇرعىسىنان، ارينە، اسەكەڭ، اسقار سۇلەيمەنوۆ.
ۇستاز بولۋ، شىنى كەرەك، ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. ناعىز ۇستاز جان-جۇرەگىمەن دە، بىلىم-بىلىگىمەن دە اينالاسىن نۇرلاندىرىپ تۇرادى. وسىنداي ۇستازدارىمدى ەسكە السام، وقىسام، رۋحتارى پەيىشتە شالقىعاي! جانىم نۇرلانادى، ويىم ۇشتالادى، ەندى ءبىر ەسەپتەن، جاڭا بىلىمگە ۇمتىلدىرادى.
مەن جاسامپاز ءبىلىمدى، مادەنيەتتى ادامداردى جاقسى كورەمىن. ءبىلىمدى ادام جاققان شام سياقتى. تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم ءقاۋىپتى دەگەن بار. مەنىڭشە، جاسامپاز ءبىلىمدى ادام تاربيەسىز، مادەنيەتسىز بولۋى مۇمكىن ەمەس. ولار ءوزىنىڭ دۇنيەاۋي «مەنى» ءۇشىن كوزگە ۇرار العى شەپتە جۇرمەيدى. وسىنىسىمەن دە كىم-كىمنىڭ دە ورنىن انىقتاپ بەرەدى.
بۇگىندە وزدەرىنە «ۇستاز» دەپ ايدار تاعىپ العاندار قاتارى كوبەيدى. اقىرەتپەن قورقىتاتىن، ءسوزى مەن ءىسى قايشى دىنشىلدەر؛ بۇكىل ءومىرىن قالىڭ كوپشىلىكتىڭ تالقىسىنا سالىپ، ءوزىنىڭ دە، وزگەنىڭ دە جان-دۇنيەسىن جالاڭاشتاپ «ەمدەۋدى» بيزنەسىنە اينالدىرعان نەبىر پسيحولوگ-كوۋچتار؛ قاپتاعان جەلىلى ماركەتينگتەردەگى – نە ساتىپ، نە قويىپ جۇرگەنىن بىلمەيتىن بيكەشتەر؛ اقشاسىن جاقسى تولەسە، بالكىم، قاراقشىعا دا بارىپ ءان سالىپ بەرەتىن، ءبىر پاراسى ءومىر-سالتتارىن ساتىپ، ەندى ءبىر پاراسى ميعا سىيمايتىن الىپساتارلىقپەن بايىپ جانە سونى مارتەبە كورىپ جۇرگەن، ۇلت ماقتانىشى ديماش ايتقانداي، ونەرلەرىن تىم اسىرا باعالاعان شوۋ-بيزنەس وكىلدەرى، تاعى دا باسقا... وندايلارعا قارايلاماۋ، اسىرەسە، جاستارعا، جەڭىل جولعا الدانباۋ يگى.
ناعىز ۇستازدار بالاباقشالاردا، مەكتەپتەردە، جوعارى وقۋ ورىندارىندا الاۋ-جالاۋسىز-اق جاۋاپتى دا، بالكىم، قايتارىمى بىردەن كورىنبەيتىن قىزمەتتەرىن اق-ادال اتقارىپ ءجۇر. ءداستۇردىڭ وزىعى مەن پايدالى جاڭانى ۇيلەستىرىپ، جاڭا زامانعا ساي ءبىلىم يگەرگەن، زاماناۋي بولۋ تالانتىن مەڭگەرگەن مۇعالىمدەر، ۇستازدار قاتارى ۋاقىت وتكەن سايىن كوبەيىپ كەلە جاتقانىن كورىپ-تانىپ قاتتى سۇيسىنەمىن.
مەرەكە قۇتتى بولسىن، ۇستازدار! ءبىلىم سالاسىنىڭ بارلىق قىزمەتكەرلەرىنە ۇستاز بولۋ باقىتىن، ول ءۇشىن ۇنەمى ىزدەنىس، جەمىستى ەڭبەك، مىقتى دەنساۋلىق تىلەيمىن!