Uly tulǵalardyń murasy jańǵyrýda
«Almaty qalasy mýzeıler birlestigi» KMQK-ne qarasty Almaty mýzeıinde M.Áýezovtiń 125 jyldyǵy men «Abaı joly» roman-epopeıasynyń jaryqqa shyǵýyna 80 jyl tolýyna oraı «Uly tulǵa – uly epopeıa» taqyrybynda «Dóngelek ústel» uıymdastyryldy, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz
Sharaǵa Abaıdyń qara sózderin orys tiline aýdarýǵa at salysqan kórnekti jazýshy, «Qurmet Belgisi» ordeni ıegeri Rollan Seısenbaev, «Almaty qalasy mýzeıler birlestigi» KMQK dırektory Lázzat Saǵyndyqova, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarma tóraǵasynyń orynbasary Baýyrjan Jaqyp, QR UǴA korespondent-múshesi, tarıh ǵylymynyń kandıdaty Arman Jumadilov, Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetinde «Hakim Abaı» ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń dırektory Jabal Shoıynbet jáne stýdentter, zıaly qaýym ókilderi, tilshiler qatysty.
Abaı Qunanbaev pen Muhtar Áýezovtiń esimderi bul kúnderi ulttyq sana-sezimde máńgi atalatyn uly tulǵalarǵa aınaldy. Dana Abaıdy qazaq halqynyń rýhanı ustazy retinde tanýymyz uly aqynnyń óz murasy arqyly ǵana emes, sonymen birge álemdik kórkem oıdyń altyn qazynasyna aınalǵan M.Áýezovtiń tarıhı epopeıasy arqyly júzege asty. Bul rette eń birinshi tilge tıek eterimiz – M.Áýezov áleminiń Abaı álemimen rýhanı sabaqtastyq máselesi.
Abaıdan Muhtardy, Muhtardan Abaıdy bólip aıtý múmkin emes. Uly oıshyl Abaıdyń ómiri men aqyndyq joly – Muhtar Áýezovtiń shyǵarmashylyq qyzmetiniń basty taqyryby. Bul taqyrypty ıgerýge M.Áýezov óziniń búkil sanaly ómirin, aqylynyń qaıraty men júreginiń qyzýyn túgel arnady.
– Ózderińiz biletindeı, ústimizdegi jyly zamanymyzdyń zańǵar jazýshysy Muhtar Omarhanuly Áýezovtiń týǵanyna 125 jyl. Sonymen qosa, «Abaı joly» roman-epopeıasynyń alǵashqy kitaby jaryqqa shyqqanyna 80 jyl tolyp otyr. Osyǵan baılanysty respýblıkanyń ár jerinde is-sharalar ótip jatyr. Arnaıy Úkimettiń qaýlysy da shyqty. Bul jıyn halqymyzdyń uly aqyny men jazýshysyna arnalyp otyr, – dedi Ádilǵazy Qaıyrbekov.
Qazaq halqynyń rýhanı, mádenı hám ádebı ómirindegi shamshyraqtarynyń eńbegi, jazǵan shyǵarmalarynyń búgingi urpaqqa jetýi týrasynda oı-pikirler aıtyldy. Osy tóńireginde Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetinde «Hakim Abaı» ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń dırektory Jabal Shoıynbet birshama tyń derekter men paıymdar keltirdi.
– Biz Abaıdy áli jete tanı almaı kelemiz. 1972 jyly Abaıtanýshy ǵalym-ustazymyz Mekemtas Myrzahmetov maǵan Abaıdan taqyryp berdi. Aqynnyń dinı kózqarasy men oılary jaıynda jazýym kerektigin aıtty. Ol ýaqytta Keńester Odaǵynyń qylyshynan qan tamyp turǵan kez, bylaısha aıtqanda, «Qudaısyz qoǵamnyń» shaǵy edi. Sol kezde biraz júreksindim. Degenmen, búgingi tańda atalǵan taqyrypqa barǵanymnyń durys bolǵandyǵyna kózim jetti. Bizge musylmanshylyqty túsindirgende, Abaıdyń ilimderinen uǵyndyrý qajet. Sonda Keńestik ıdeologıadan endi arylǵandarǵa túsiniktirek bolady. Bizge alyptarymyzdyń pendelik jaǵy emes, shyǵarmashylyq qyry mańyzdyraq. Osy jaǵynan óskeleń urpaq mán berip, ózderine kerekti týra joldy aıqyndar dep senemiz, – dedi ol.
Abaıdyń qazaqtyń kózin ashqan uly tulǵa bolǵandyǵy málim. Al onyń álemdik arenaǵa shyǵýyna yqpal etken M.Áýezovtiń «Abaı joly» romany ekeni barshaǵa aıan. Bul tóńireginde birqatar paıymdaýlar sóz boldy.
– Qazaq halqynyń uly jazýshysy Muqańnyń 125 jyldyq mereıtoıy qutty bolsyn deımiz. Osyǵan qatysty qyrkúıekte birqatar sharalar bastalǵaly tur. Úlken-úlken saltanatty jıyndar ótedi dep kútilýde. Muhtar Áýezov óziniń tyrnaqaldy týyndylaryn kósemsózden bastady. Ol İlıas Jansúgirovpen birlesip «Ekeý» degen maqala jazdy. Ony 1917 jyly «Qazaqtyń ózgeshe minezderi» degen atpen Tashkentte jaryq kórgen «Alash» gazetinde bastyrdy. 1918 jyly Semeıde 12 nómiri shyqqan «Abaı» jýrnalynda Muqańnyń ádebı-pýblısıstıka maqalalary basylyp turdy. Sondaı-aq, Qyzyljarda da «Eskerý kerek, eginge daıyndalyńdar» degen maqalalary baspa betin kórgen bolatyn. Jalpy, eki tulǵanyń qaı qyryn alyp qarasańyz da,tunǵan baılyq, rýhanı kemeldik múlgip jatyr, – dep túıdi aqyn Baýyrjan Jaqyp.