Reseı qamtamasyz etilmegen "saban aqshasyn" qaptatyp basýǵa kiristi. Bul týraly Almaty-akshamy.kz Inbusiness.kz-ke silteme jasap habarlaıdy.
Ótken aıda búkil álemde dollardyń baǵasy quldyrady.
Financial Times túsindirýinshe, buǵan 2020 jyldan beri qatań karantınge qurylǵan "Zero COVID" saıasatyn ustanyp kelgen Qytaı bıliginiń shekteý sharalaryn jumsartqany týraly habar negiz boldy.
Sonymen birge AQSH-ta qazan aıynda ınflásıanyń 7,7%-ǵa deıin aıtarlyqtaı azaıǵany týraly derekterdiń shyǵýy da dollar ındeksiniń tómendeýine túrtki boldy. Bul óz kezeginde halyqaralyq ınvestorlar úshin aqsha salýǵa tartymdy qural bolǵan AQSH qazynashylyq oblıgasıalarynyń tabystylyǵynyń qarashada tómendeýine yqpal etti. Bul Amerıkanyń Federaldyq rezerv júıesiniń (Federal Reserve System, the Fed) sheshýshi stavkany (bizshe bazalyq stavkany) kóterýi úshin qajetti negizdi azaıtty.
Nátıjesinde, qarasha aıynyń qorytyndysynda DXY dollar ındeksi 2010 jyldan beri alǵash ret jedel qarqynmen álsirep, 5%-ǵa deıin arzandaǵan. Bul álemdegi damýshy elder valútalary ındeksiniń nyǵaıýyna serpin berdi.
Alaıda Qazaqstanda dollar, kerisinshe, qymbattap, teńge qunsyzdanyp jatyr. Bir aı buryn, 11 qarashada, KASE bırjasynda dollar baǵamy 461,9 teńgeni quraǵan. Al 10–11 jeltoqsanda, Ulttyq banktiń belgileýinshe, dollar baǵasy 472,14 teńgege jetti jáne ósýin jalǵastyratyn túri bar.
Onyń ústine Ulttyq banktiń ótken aıda teńgeni qoldaý úshin ishki naryqta 70 mln dollarǵa ıntervensıa júrgizgeni anyqtaldy. Odan burynǵy aılarda ıntervensıalardan bas tartyp kelgen edi. Buǵan qosa Úkimet kvazımemlekettik sektor sýbektilerin, ulttyq kompanıalardy shetelde tapqan valútalyq tabysynyń 500 mln dollar kólemindegi bóligin ishki naryqta satyp, teńgege aıyrbastaýǵa májbúrlegen. Osynyń bári ulttyq valútanyń nyǵaıýyna járdemdese almaǵany baıqalady.
Sarapshylar ulttyq valútanyń nyǵaıýyna septesetin faktordyń joqqa tán ekenin aıtyp júr.
Endi Ulttyq bank te kelesi 2023 jyly dollar quny shyrqaý shegine jetýi múmkin dep eskertip otyr.
Bul, tıisinshe, teńgeniń qunsyzdanýyna soqtyrýy múmkin.
Ulttyq bank tóraǵasynyń orynbasary Álıa Moldabekovanyń túsindirýinshe, álemdik naryqtarda AQSH dollary "qorǵanyshtyq aktıv" retinde paıdalanylady jáne qazirgi almaǵaıyp zamanda onyń bul róli artqan. AQSH qarjy naryǵyndaǵy aǵymdaǵy joǵary stavkalar, syıaqylar dollarlyq aktıvterdiń joǵary tabystylyǵyn saqtaı aldy. Tıisinshe, olarǵa degen suranys ósýde.
"Sarapshylar AQSH dollarynyń ındeksin joǵarylatqan faktorlar álsireıdi dep kútip otyr. Sondyqtan 2023 jyl – dollar shyrqaý shegine jetetin jylǵa aınalady. Biraq sodan keıin dollar quldyramaýy yqtımal: álemdik ekonomıkanyń baıaýlaýy jáne resessıanyń bastalýy senarıi júzege asyp, FRS-tiń saıasaty kúrt qataısa, AQSH valútasynyń nyǵaıýy jalǵasady", – dedi Álıa Moldabekova.
Ol teńgege dem beretin faktorlardyń azdyǵyn jasyrmady: munaı baǵasy quldyrap, qubylmalylyq saqtaldy. Eýropalyq Odaq kórshi Reseıdiń munaıyna baǵa shekteýin engizdi. Bloomberg-tiń medıandy-ortasha boljamyna sáıkes, 2023 jyldyń I toqsanynda qara altynnyń bir bóshke-barreliniń baǵasy 92 dollarǵa deıin ǵana kóterilýi yqtımal.
Al bul Qazaqstannyń ulttyq valútasynyń nyǵaıýyna kóp súıeý bola almaıdy. Bıylǵy jyly qara altyn quny jahandyq naryqtan júz mejesinen asyp, 114 dollar bıigin baǵyndyryp qaıtty. Alaıda odan teńge qymbattaı qoıǵan joq.
Dollar baǵamynyń bizdiń aımaǵymyzda, sonyń ishinde Qazaqstanda qymbattaýyna túrtki bolatyn taǵy bir faktor bas kóterdi. Soǵys shyǵynyna bola, qarjydan taryqqan Reseı stanokty qosyp, rúbldi qaptatyp basa bastaǵan. Bul alda onyń qunsyzdanýyna soqtyrýy múmkin. Devalvasıalanǵan rúbl ózimen birge qazaqstandyq ulttyq valútany da qurdymǵa tartýy ǵajap emes.
Reseılik qarjylyq basylymdardyń jazýynsha, Ortalyq bank basshysy Elvıra Nabıýllınanyń ekonomıkada "artyq" rúbl bolmaýǵa tıis degen málimdemesine qaramastan, Reseıde 2022 jyly óte kóp basylǵandyqtan, aqsha massasynyń kólemi aı saıyn artýda. Atap aıtqanda, Reseı bankiniń https://www.cbr.ru/statistics/ms/dereginshe, eger 2021 jyldyń jeltoqsanynda aqsha massasynyń kólemi 62 trln rýbldi qurasa, al 2022 jylǵy qarashada 76 trıllıonǵa jetken. Ary qaraı toqtaýsyz ósýde. 2020 jylǵy jeltoqsanda bul kórsetkish 56 trln ǵana bolǵan.
Reseılik ekonomıs Evgenıı Sývorov Máskeýdiń altynmen, halyqaralyq rezervpen, jalpy, eshteńemen qamtamasyz etilmegen rúblderdi shekten tys kóp basyp jatqanyna nazar aýdartty.
"Buryn qalaı edi? Ulttyq ál-aýqat qoryna (FNB) munaı men gaz eksportynan túsken ylan-oıran tabys quıylatyn. Olar rúblge konvertasıalanatyn jáne búdjetke, basqasyna bólinetin. Biraq qazirgi kezde sanksıalar kesirinen bul júıe jumys istemeıdi: Qarjy mınıstrliginiń sheteldik esepshottary buǵattaýly. Sondyqtan ondaǵy sheteldik valútany ol sata almaıdy. Tıisinshe, Ortalyq bank basyp jatqan jańa rúblder valútalyq túsimmen de qamtamasyz etilmegen. Olar altynmen de qamtylmaǵan, sebebi RF rezervteriniń quramyndaǵy altynnyń úlesi tym tómen: shamamen 20% ǵana", – dedi reseılik ekonomıs.
Salystyrsaq, rezervteriniń quramyndaǵy altyn úlesi Venesýelada – 82%, Portýgalıada – 70%, AQSH-ta – 66%, Germanıada – 65%, al Qazaqstanda – 63%.
Iaǵnı rúblge qaraǵanda, qazaqtyń teńgesiniń altynmen qamtamasyz etilý deńgeıi birneshe ese joǵary.
Soǵan qaramastan, eger rúbl kúırese, onda Qazaqstannyń ulttyq valútasynyń jaǵdaıy da kúrdeli bolary daýsyz.
V.Pýtın valútalyq retteýdi 2023 jylǵy 31 jeltoqsanǵa deıin uzartatyn jarlyqqa qol qoıdy. Iaǵnı soǵan deıin rúbldiń baǵamyn da jasandy túrde ustap turýǵa tyryspaq. Odan ne shyǵatynyn ýaqyt kórsetedi. Búginde rúbl túgil, Reseıdiń taǵdyry qyl ústinde turǵandaı. Endeshe kórshiniń tól saban aqshasynyń qunyn quldyraýdan qutqaryp qala alatynyna esh kepildik joq.