Túrkıa budan bylaı oqýlyqtarda Ortalyq Azıany Túrkistan dep jalpylaı ataýǵa sheshim qabyldady, dep habarlaıdy aqshamnews.kz
Osy arqyly tarıhı ádilettilik qalpyna keltirilipti.
Túrik memleketiniń (Türkiye Cumhuriyeti) Ulttyq bilim mınıstrligi "Túrkistan" degen termındi orta mektepterdiń jáne joǵarǵy oqý oryndarynyń bilim baǵdarlamalaryna engizdi. Bul ataý endi Batys tańǵan "Ortalyq Azıa" uǵymynyń ornyna qoldanylady.
TR bilim mınıstri Iýsýf Tekın bul ózgeris týraly Ankarada aqparat quraldaryna jarıa etti. Vedomstvo basshysynyń dáıekteýinshe, bul qadam "túrki áleminiń birligin qamtamasyz etýge" septesedi.
Sondaı-aq, Túrkıa muny "bógde ımperıalar tańǵan jáne otarshyldyq maqsatynda qoldanǵan geografıalyq jat ataýlardy oqýlyqtardan alyp tastaý saıasaty" aıasynda júzege asyrýda.
Mınıstr oqý baǵdarlamasy Túrkıanyń tól tarıhı leksıkasyna qurylýǵa tıistigin nyqtady. Sonymen birge, baıyrǵy zamandardan beri bar Túrkistan ataýy – Túrki álemi degen termınmen ádemi qabysyp, úılesim taýyp jatyr.
Túriktiń Turkish Minute basylymynyń jazýynsha, Túrkistan termıni tek Qazaqstandaǵy bir qalany ǵana bildirmegen, ol "Qytaı, Reseı jáne Ortalyq Azıa respýblıkalarynyń qazirgi zamanǵy shekaralary qalyptasqanǵa deıin Uly dala men Turan ólkesin meken etken túrkitildes halyqtardyń en jaılaǵan tarıhı terıtorıasyn beınelegen".
"Ulttyq bilim mınıstri Túrkıanyń burynǵy úkimetteri túrik oqýshylary men stýdentteriniń sanasyna jatjurttyq konsepsıalardy sińirýge kóz juma qarap, jol berip kelgenine nazar aýdartty. Onyń baılamynsha, "Túrkistan" degen sóz qulaqqa túrpideı tımeıdi, jaǵymdy estiledi jáne bul óńirdi túrik jastaryna etene jaqyn ete túsedi. "Túrkistan" termıni Qazaqstanǵa, Qyrǵyzstanǵa, Ózbekstanǵa, Túrikmenstanǵa jáne Tájikstanǵa qatysty bolady. Bul termındi sondaı-aq Shyńjań óńirindegi uıǵyr ulystary da paıdalanady", – dep jazdy Turkish Minute.
Basylymnyń tujyrymdaýynsha, bul ózgeris Ankaranyń Túrkıany barsha túrkitildes memleketterdiń mádenı ortalyǵy retinde ilgeriletýge degen umtylysymen ushtasyp jatyr.
Óz kezeginde el Prezıdentiniń komýnıkasıalar jónindegi basshysy Býrhanettın Dýran (Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Burhanettin Duran) túrik lıderi Redjep Taıyp Erdoǵannyń bastamasymen, Túrkistan respýblıkalarynyń kitaptaryn "ortaq túrki álipbıinde" basý jumysy bastalǵanyn eske saldy.
Bul da túrki álemin toptastyrý baǵytyndaǵy qundy qadamnyń biri dep tanyldy. Dýrannyń túsindirýinshe, biryńǵaı túrki alfavıti elderimizdiń komýnıkasıalar men BAQ salasynda birlese jumys isteýine jańa óristerdi ashady, tyń múmkindikter beredi.
Sarapshynyń málimetinshe, búginde Túrki álemi 300 mıllıonnan astam adamdy qamtıdy. Olar Túrkistannan Kavkazǵa deıingi 4,5 mıllıon sharshy shaqyrymdy alyp jatqan ulanǵaıyr aýmaqta ómir súrýde.
Jalpy, qazaqstandyq tarıhshylar da bizdiń aımaq bertinge deıin – "Orta Azıa" ne "Ortalyq Azıa" dep atalmaǵanyn, bul uǵymdardyń syrttan tańylǵanyn qaperge saldy.
"Ortalyq Azıa" degen sózdi alǵash ret nemis geografy Aleksandr fon Gýmboldt 1843 jyly synaq retinde óz eńbeginde qoldanǵan eken. Al, qazirgi túsiniktegi "Ortalyq Azıa" degen ǵylymı negizdelgen termın tek XIX ǵasyrdyń sońynda – XX ǵasyrdyń basynda nemis geografy jáne saıahatshysy Ferdınand fon Rıhtgofenniń eńbeginde paıda boldy. Sol arqyly İshki Azıa batys jáne shyǵys bólikke ajyratyp tastaldy.
Onyń ústine áli kúnge Reseıde qoldanylatyn "Orta Azıa" termıni tek bertinde, keńes zamanynda ǵana oılap tabylǵan. Tipti patshalyq Reseı ımperıasynyń ózi bul aımaqty "Túrkistan" dep atady.
Tıisinshe, keıin óńirdi tegis otarlaǵannan keıin Qazaqstan men Ózbekstandaǵy handyqtardy túpkilikti joıyp, ózgesimen qosa "Túrkistan general-gýbernatorlyǵy" degendi qurdy.