Almaty qalasynda 21-22 jeltoqsan aralyǵynda «Techcup-2022» robototehnıka jáne ınovasıalyq tehnologıalar boıynsha VII ashyq chempıonat ótti.
Almaty qalasy ákiminiń kýbogyna QR barlyq óńirlerinen 7 jastan 22 jasqa deıingi ártúrli jastardaǵy 700-den astam komanda qatysty. Olar úlkender, orta jastaǵylar, kishiler dep úshke bólinip, ózara baqtaryn synady. Kil myqtylardyń jobalaryna qoldaýshylar da tabyldy. Mektep oqýshylarynyń kópshiligi 2-3 aıdyń kóleminde qurastyrǵan robottarynyń eptiligin synady.
«Qalamyzda eń úlken chempıonattardyń biri uıymdastyrylyp jatyr. Bizde ınjenerlik jobalar; baǵdarlamalaý; İT-degi bıznes; 3D-modeldeý; robottar jarysy sekildi baǵyttardan jarys ótti. Sondaı-aq, kishkentaı búldirshinderdiń robottarynyń arasynda robottardy soǵystyrýǵa múmkindikteri boldy. Olar VEX, sýmo, jeli, kegelrıng syndy baǵyttardan turady. Balalarymyz 3D-modeldeý boıynsha arhıtektýralyq jobalardy qurastyrdy. Osy chempıonatta úzdik atanǵan qyz-jigitterdiń jobalaryn Almaty qalamyzdyń sáýletine, qurylysyna qoldanýymyz ábden múmkin. Qarap otyrsańyzdar, chempıonatqa elimizdiń túkpir-túkpirinen daryndy, bilimdi, aqyldy balalar jınalǵan. Osyǵan qarap-aq bolashaǵymyz jarqyn bolatynyna senimdimin», – deıdi uıymdastyrýshy Orazmuhammet Bekmurat.
Chempıonattyń maqsaty – balalar men jastardyń ınovasıalar men ınjenerlik ázirlemeler salasyna qyzyǵýshylyǵyn yntalandyrý, İT-quzyrettilikterin damytý jáne tanymal etý, balalar men jastar arasynda talanttardy anyqtaý jáne qoldaý bolyp tabylady.
«Biz osy chempıonatqa zamaýı qazaq úıdi qurastyryp alyp keldik. Biz qazaq úıge ekinshi qabatty jalǵadyq. Sondaı-aq, aqyldy túndik ornattyq. Adamdardyń qalaýy boıynsha túndik ózi ashylyp, jabylady. Qosymsha kún energıasyn, jel energıasyn jáne jylý energıasyn qostyq. Gazben de aınalasyn qamtamasyz ettik. Jınaqtalǵan energıa arqyly jaryq shamdar janatyn bolady. Bul jobany jasaýdy 2018 jyldan bastap qolǵa ala bastadyq. Keıinnen túrli mamandardyń oı-pikirlerin aqylǵa sala otyryp, ózgerister engizdik. Dese de, bul jobany qurastyrýǵa bizge eki apta ýaqyt ketti. Biz buny dosymyz ekeýmiz qurastyrdyq. Ekeýmiz eki mektepten bolsaq ta, bizdi baılanystyrǵan robotehnıka boldy», – deıdi Oljas Sanatuly men Nuráli Toqbergenov esimdi qatysýshylar.
TechCup mektep oqýshylaryn, kolejder men joǵary oqý oryndarynyń stýdentterin, kásipkerlerdi, ata-analardy, sondaı-aq bilim berý ıdeıalary men jobalarynyń avtorlaryn biriktiredi. Jas ǵalymdar óz jobalaryn óte joǵary halyqaralyq deńgeıde jasap shyqqan.
«Biz bul jobany kópten beri kúttik. Sol sebepten ózimizdiń erekshe jobalarymyzdy qurastyrdyq. Marsta ósimdikterdiń ósýine yńǵaly bolýy úshin jylyjaı qurastyrdyq. Biz bul jobada Marstyń aýa-raıyn, temperatýrasyn, ylǵaldylyǵyn basty nazarǵa aldyq. Marstyń bıohımıasyn zerttedik. Qazirgi ýaqytta bizdiń ǵalamsharymyzdyń ekologıasy óte nasharlap keledi. Osyndaı kezde sheteldik ǵalymdar basqa ǵalamsharlardaǵy tirshilikti zertteýde. Iaǵnı qandaıda bir jaǵdaılar oryn alsa, kóshýge múmkindikter týyndatyp jatyr. Osy oraıda biz de elimizdiń atynan Marsta ómir súrý qolaılyǵy bar ekendigin dáleldep, osy jobamyzdy Marsta da synap kórgimiz keledi. Bizdiń jobamyzda túrli dachıkter, matorlar, dıspleı qoldanylǵan. Bunyń barlyǵy ylǵaldyqty ustap turý maqsatynda jasalǵan. Biz bul chempıonatqa Mańǵystaý óńiriniń namysyn qorǵap kelip otyrmyz. Biz úsh aıdyń ishinde 4 adam osy jobany uıymdastyrdyq», – deıdi qatysýshy Úsirbaı Shúkirbaı.
Qazirgi tańda Qazaqstanda robottyq tehnıka salasynda eńbek etetin adamdar sany áldeqaıda artqan. Olardyń qatarynda jas balalarǵa baǵdarlamalaý men robottyq tehnıkany úıretý úshin áleýmettik jobalaryn júzege asyra bastaǵandar da bar. Ózderin ustazdyq salada kórsete bastaǵan jastarymyz da jeterlik. Olardyń birqatary búginde shákirtterin álemdik dodalarda jarystarǵa qatystyrýda.
«Biz bul jarysqa 3D dızaın ınterer boıynsha qatysyp otyrmyz. Bul jerde 3D baǵdarlamasynda bólmeniń ıntererin jasap keldik. Chempıonat bizdiń balalarymyzǵa úlken motıvasıa berdi desek, artyq aıtpaǵanymyz. Osy jobada jeńimpaz bolǵandarǵa 15 grant berilip otyr eken. Odan bólek, qarjylaı syı-sıapaty bar. Biz úlken topqa 7 balamyzdy alyp keldik. Olar 3D modeldeýdiń ár túrli baǵyttary boıynsha jobalaryn ázirledi», – deıdi Almaty memlekettik energetıka jáne elektrondy tehnologıalar kolejiniń tálimgeri Nazym Orazbekova.
Birinshi TechCup chempıonaty 2014 jyly ótti. Osy jyldar ishinde chempıonattyń aýqymy 20 komandadan 586 komandaǵa deıin keńeıip, qatysýshylar sany 2000 adamnan asty. Qazirgi ýaqytta ǵylymda kompúterlik baǵdarlamalaý tilin meńgerýshiler sany artyp keledi. Bul degenimiz robotehnıkalyq tehnıkalardyń damýyna úlken qarqyn beredi degen sóz. Alystan at terletip kelgen oqýshylar men stýdentter robottyń qańqasyna isten shyqqan eski kompúterlerdiń qaldyqtaryn, jaramsyz kardon qaǵazdaryn, eski eloktrondy zattardy paıdalanǵan. Osylaısha ózderine, qoǵamǵa qajetti aqyldy robottar qurastyrǵan.
«Bizdiń jobamyz qoımalyq saqtaýdy avtomattandyrýǵa arnalǵan robot manıpýlátor. Ony jasaýǵa 4 aı ýaqyt ketti. Biz dosymyz ekeýmiz qurastyryp shyqtyq. Ol ártúrli zattardy tasymaldaı alady, tizbekke qosa alady. Aqaýly zattardy bólek orynǵa shyǵara alady. Onda 3 rejım bar. Olar avtomattyq, jartylaı avtomattyq, qol rejımi bolyp bólinedi. Bul jobany kóptegen salalarda qoldanýǵa bolady. Máselen medısınada, qurylys salasynda, tátti taǵamdardy tasýda óziniń kómegin tıgize alady. Sonda adamdar aýyr zattardy kóterip esh áýrelenbeıdi. Sonymen qatar kámıtterdi rettep, jaramsyzdaryn laqtyryp jiberý múmkindigine ıe. Bizde úsh rejım bir kodta oryndala beredi. Oǵan arnaıy kod jazyp áýre bolýdyń qajeti joq. Bári birden qamtylǵan», – deıdi qatysýshy Abaı Maǵjan men Jáken Dıar esimdi oqýshylar.
Chempıonattyń jalpy júlde qory 4 mln. teńgeden asady. Sonymen qatar respýblıkanyń birqatar jetekshi joǵary oqý oryndary chempıonat jeńimpazdary úshin 2023 jylǵa arnalǵan 15 bilim grantyn bóledi.
«Barlyq joba qazirgi ýaqytta bizdiń qoǵamymyzǵa qajetti jobalar. Qarap otyrsańyz, ekologıany damytý maqsatynda, adamdardyń aýyr jumystarmen aınalyspaýyna, aqyldy úılerde turýyna yńǵaly jobalaryn alyp kelgen. Oqýshylardyń ishinde Marsta ósimdikter ósirýdi qolǵa ala bastaǵandary da bar. Budan bólek, kompanıalardyń jumysyn jaqsartatyn jobany bir bala tanystyrdy. Onyń jobasy qazylar alqasynyń kóńilinen shyǵyp, kompanıalarǵa usynystar da túsip jatyr. Odan bólek, saıt ázirlegen stýdentter men oqýshylar ózderiniń ozyq oılaryn ortaǵa saldy. Bul saıtty tipti sheteldikterge usynsaq, birden júzege asyra ketetin edi. Búginde qarap otyrsam, balalardyń robotehnıkaǵa degen qyzyǵýshylyǵy artqan. Memleket tarapynan aqyryndap qoldaý da kórsetilip kele jatqan jaıy bar», – deıdi robotehnık, qazylar alqasynyń múshesi Danıar Kerimqulov.
Chempıonat Almaty qalasynda «Almaty Arena» MS bazasynda ótti. İs-sharany Almaty qalasy bilim basqarmasy men Almaty qalasynyń ákimdigi uıymdastyrdy. Chempıonatqa 700-den astam komandadan 2000 qatysýshy qatysty.