«Eńbegiń egiz bolsa, baılyǵyń segiz bolady» degen halyq maqalyn uranǵa alyp, qos jumysty qatar alǵan azamattarymyzdyń biri – Abzal Qasenov. Ol bir kún stýdentter jataqhanasynda vahter bolsa, qalǵan eki kúni elektrık bolyp qyzmet etedi. Iaǵnı aptasyna jeti kún jumys isteıdi. Sondaı-aq, bizdiń keıipker stýdentter arasynda «aqyn aǵa» retinde tanylǵan. Sebebi, ol qaıda júrse de, oıǵa kelgen shýmaqtardy ishte ustamaı, aınalasyndaǵy adamdarǵa aıtyp júredi. Al jasampaz jastar vahter aǵanyń mundaı ónerin baıqap, onymen tipti aıtysyp ta alady eken. Qazaq úıleriniń shańyraǵynda sham jaǵyp, stýdentterdiń yqylasyna bólenip júrgen eńbek adamymen biz de jolyqtyq. Onyń jumys joly týraly surap, qos mamandyqtyń qyzyǵy men shyjyǵynan syr sherttik.
«Áı, jerge kómbeńder!..»
«Eseneı» degen jańa fılm kórsetiledi dep Taıyntynyń turǵyndary túgel jınaldy. Aýyldyń kishkentaı kınoteatry lyq tolyp, aqsaqaldar oryndarǵa jaıǵasty da, jastar jaǵy, ásirese, oıyn balalary joǵary jaqta túregep turdy. Jaryq óshken soń, plenkanyń daýysy estilip, kıno bastaldy. Kórermen qaýym jańa týyndynyń qyzyǵyna endi kire bergende, zalda qaıta jaryq qosyldy. Sóıtse, joǵaryda turǵan balalardyń biri elektrondy patronǵa baıqaýsyzda qol salyp, tokqa túsipti. Qoly ustaǵan temirine jabysyp qalǵan balanyń úni shyqpasa da, yńyrsyǵanyn úlkenderdiń biri estip, jaryq jaqqan. Shapshań qımylmen jas jigitterdiń biri ony kıiminiń eteginen tartyp toktan ajyratyp aldy. Esin bilmeı qulap túsken balany úlkenderdiń aıtýymen 11 synyptyń jigitteri jetektep alady da, emhanaǵa qaraı jóneledi. Sonda mektep bitirgeli turǵan túlekterdiń biri: «Biz emhanaǵa jetkenshe, mert bop ketpesin. Tokqa túskende jerge kómý kerek degendi estigenmin. Sóıtsek qaıtedi?» - deıdi. Qalǵandary júrisin toqtatpaǵan kúıi «kómý-kómbeý» máselesin gúbirlep talqylap ketti. Osy sátte álgi balanyń da esi kirip, bul áńgimeni estigen eken. «Áı, jerge kómbeńder! Emhanaǵa aparyńdar», - dep janaıqaıyn salady. Iá, biz aıtyp otyrǵan bala osy bizdiń Abzal aǵamyz. «Keıin elektrık bolǵanymda, bir-birine shatyrlatyp talaı óshimdi aldym», - deıdi ol. Osy oqıǵa bala sanasynda óz áserin qaldyrsa kerek, ol mektepten keıin ómirlik mamandyǵy retinde tok salasyn tańdaıdy.
– Sheshem meni kótergen jeti aılyǵymda tolǵaǵy bastalypty. Aýyldan Ashybulaq degen kentke aparsa, mundaǵy dárigerler kómektese almapty. Sondyqtan olar qalaǵa habarlasyp, arnaıy maman aldyrady. Sol kisi anam ekeýimizdi aman alyp qalypty. Kórer jaryǵymyz bar eken. Sodan Manatta bir jyl turyp, keıin kórshi Taıyntyǵa kóshtik. Balalyq shaǵym sonda ótti. Al mektep bitirgen soń Óskemendegi «GPTÝ»-ge (qalalyq kásiptik-tehnıkalyq ýchılıshe) oqýǵa tústim. Elektrık mamandyǵyn aldym», – dep eske alady. Odan keıin eki jyl áskerı mindetin ótegen ol aýylǵa kelip, elektrık bolady. Onymen qoımaı, keıde qoıshy bolyp ta kásip qylady. Degenmen, bul qamsyz kúnderdi Keńes Odaǵynyń kúıreýi kúrt ózgertedi.
– Úkimet qulaǵan soń barlyǵy jabyla bastady. Adamdar qalaǵa umtylyp, aýyldyń turmysy tómendedi. Biz Óskemenge baraıyn desek, onda alty zaýyttyń bári toqtaǵan. Ne de bolsa, Almatyǵa kóshýge bel býdyq, – deıdi ol. Osylaısha 1997 jyldan beri Abzal aǵa otbasymen Almatyda turyp keledi.
Vahter aǵaı
Alyp shaharǵa kelgen alǵashqy kúnnen bizdiń keıipker eńbek etýge kirisken. Bastapqy kezde jumys talǵamaı, ár jerde qoldan kelgenin isteıdi. Alataýdyń baýraıynda biraz ornyqqan soń, óziniń mamandyǵymen kásip qylyp, jeke fırmalarda, almatylyq metroda elektrık bolady. Al búginde jańa úılerdiń shamyn jaǵyp, togyn júrgizetin jeke-dara mamanǵa aınalǵan. Sonymen qatar, bul jumysyna kedergi keltirmeıtin ekinshi qyzmetke kirip, eki jyldan beri ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ jataqhanasynda vahter retinde jumys istep keledi.
Ózge kúni toqty tusaýǵa salatyn aǵamyz óz kezegimen kúzetshilikke túsken kezde stýdenttermen tildesken unaıtynyn aıtady. Sondaı-aq, túndeletip keshikkende «aǵaı-apaılap» turatyn stýdentterdiń erkeligine keshirimmen qaraıtynyn da jasyrmady.
– Adamdarmen tildesip, oı bólisken ózime unaıdy. Qazir kózderinde jalyny bar stýdenttermen sóılessem, kóńilim kóterilip qalady. Maǵan kerek jumysty taptym dep oılaımyn. Al olardyń keshikkenderine kelsek, qashan da adamgershilikke salyp, túsinýge tyrysamyn. Eshkim erikkennen kesh qalmaıdy. Birazynyń jumysy bar. Keıde aldyn ala eskertip te qoıady. Meniń de úıde balalarym bar. Olardy bireý dalada qaldyrsa, qıyn ǵoı. Sondyqtan adamgershilikke salyp qaraý kerek dep oılaımyn, – deıdi ol. Stýdentter de Abzal aǵanyń mundaı keńpeıil kóńilin baıqap, ózderi de oǵan baýyr basqan. Búginde bar jastar ol kisige úlken qurmetpen qaraıdy. Tipti ony jumys babymen basqa ǵımaratqa aýystyrmaq bolǵanda da, ózderi ótinish aıtyp, jataqhana qabyrǵasynda alyp qalǵan.
«Aqyn ekensiń ǵoı...»
Qos jumysty qatar alǵan Abzal aǵa taǵy bir erekshe qasıetke ıe. Ol ishki janymen aqyn adam. Kópshilikke «aqynmyn» dep keýde soqpaǵanymen, qaıda júrse de oıyna óleń oralatyn daryny bar. Mundaı qasıet oǵan qanmen kelse kerek. Atasy Qasen sýyryp salatyn áıgili aıtysker, al ákesi Qýandyq syqaq óleń jazatyn aqyn bolǵan. Keıipkerimizdiń aıtýynsha, Ázilhan Nurshaıyqov Shyǵys Qazaqstanǵa barǵan bir saparynda ol kisiniń ákesimen tanysyp, onyń óleńderin oqyǵan soń, Almatyǵa shaqyrǵan eken. Alaıda, qara shańyraq ıesi bolǵan Qýandyq aýyldan shyǵa almapty.
Dese de, bala Abzal boıda bar qasıetti basynda bilmegen. Tipti, onyń tiliniń ózi kesheýildep, bes jasynda bir-aq shyqqan.
– Buryndary taqpaq aıtyp júrgenimmen, óleń shyǵarmaıtynmyn. 1984 jyly áskerden aǵam kelip, attan qulap qaıtys boldy. Sonda birinshi ret óleń shyǵardym. Aǵamnyń jetisin berip jatqan kúni men qoı kezegine kettim. İshimde sher. Sodan túste tamaq alýǵa úıge kelip, jasyl qarandash pen bir bloknot alyp kettim. Álgi oıymnyń bárin qaǵazǵa túsirdim. Ony erteńine ákeme kórsetip edim, «balam, aqyn ekensiń ǵoı» dep, basymnan sıpady.
Osy oqıǵadan keıin Abzal aǵa poezıadan alystaǵan emes. Sym jalǵap, elektrık bolsa da, jataqhana tynyshtyǵyn kúzetip, vahter retinde otyrsa da, kez kelgen sátte oıǵa oralǵan óleńdi jazýǵa kirisedi. Qazirgi ýaqytta aǵamyzdyń «Baqyt degen ne?», «Jalǵan-aı» jáne ótken jyly ǵana «Ǵumyrdarıa» atty jyr jınaqtary kitap bolyp basylǵan.
Túıin: «Jigitke jeti óner de az» degen naqylǵa naǵyz úlgi bolatyn bizdiń keıipkerimiz búgingi kúni jary Baqytgúlmen birge Syrym, Mahambet, Isataı, Nurtaı, Dáýlet atty bes ul jáne eń kenjesi Shuǵyla atty qyz tárbıelep otyr. Qazirgi ýaqytta úlken balalarynan nemere súıip te úlgergen. Adamdar arzan, ońaı jolǵa umtylatyn zamanda, eki jumysyn egiz ustap, otbasy men óz shyǵarmashylyǵyna da ýaqyt tapqan búgingi keıipkerimizdiń eńbek joly Qazaqstan jastaryna úlgi bolady dep úmittenemiz.