Mundaı málimet shveısarıalyq IQAir monıtorıńtik toby júrgizgen reıtıńte kórsetildi. Kompanıanyń byltyrǵy esebinde elimiz aýa lastanýynyń álemdik kórsetkishi jaǵynan 23-orynda ornalasqany belgili boldy.
Birinshi orynda - Bangladesh, ekinshi orynda - Chad, úshinshi orynda - Pákistan. Alǵashqy ondyqqa Tájikstan, Úndistan, Oman, Qyrǵyzstan, Bahreın, Irak jáne Nepal kirdi. Sarapshylardyń aıtýynsha, aýa sapasynyń tazalyǵy jaǵynan Jańa Kaledonıa araly, sondaı-aq Vırgın araldary jáne Pýerto-Rıko alda keledi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz Egemen.kz basylymynyń saıtyna silteme jasap.
Al aýa tazalyǵy tómen astanalar reıtıngisinde Nur-Sultan 35-shi orynda. Bul tizimde kóshti Nú-Delı (Úndistan), Dakka (Bangladesh) jáne Ndjamena (Chad) bastap tur. Kórshiles Reseı 80-shi orynda, al onyń bas shahary Máskeý 73-shi orynda jaıǵasyp otyr.
Mamandardyń sózine súıensek, Azıa men Afrıkadaǵy eldiń barlyǵy birdeı tolyqqandy monıtorıń derekterin bere almaǵan. Reıtıńte barlyǵy 117 memleket qamtylǵan.
Bul oraıda Memleket basshysy halyqqa arnaǵan Joldaýynda elimizdegi ekologıalyq problemalarǵa erekshe nazar aýdarýdy tapsyrǵanyn aıta ketken oryndy. Osyǵan baılanysty 17 jol kartasy bekitilip, 485 arnaıy sharany oryndaý kózdelgen. Onyń ishinde atmosferalyq aýanyń jaı-kúıin jaqsartý jáne stıhıalyq úıindilerdi joıý jónindegi jumystar qamtylǵan.
Ekologıalyq monıtorıń nátıjelerine sáıkes, 10 qalada atmosferalyq aýanyń lastanýy eń joǵary deńgeıde. Olardyń qatarynda Temirtaý, Nur-Sultan, Almaty, Aqtóbe, Atyraý, Óskemen, Qaraǵandy, Balqash, Jezqazǵan jáne Shymkent qalalary bar.
«Sondyqtan orta merzimdi perspektıvada aýasy las 10 qalany gazdandyryp, balama energıa kózderine kóshirý, sondaı-aq kólik sektoryna ekologıalandyrýdy júrgizý qajet», - degen edi Ekologıalyq retteý jáne baqylaý komıtetiniń tóraǵasy Zulfuhar Joldasov.
Osy arqyly joǵaryda atalǵan óńirlerde ekologıalyq qaýipsizdikti qamtýǵa baılanysty tıisti sheshimder qabyldanady. Atap aıtqanda, Almaty qalasynda 2-3 JEO-ny jańǵyrtyp, gazǵa aýystyrý kózdelip otyr. Bul zıandy zattardy 83%-ǵa (37 myń tonnadan 6 myńǵa deıin) qysqartýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar dızel otynymen júretin jolaýshylar kóligin satyp alýǵa tyıym salyndy.
Elordada 1-JEO men 2-JEO-nyń sý jylytý qazandyqtary gazǵa aýystyryldy. Osynyń nátıjesinde atmosferanyń lastaný ındeksi 25 %-ǵa (4,95 birlikten 3,8 birlikke deıin) tómendeıdi. Sonymen birge gazdandyrý atmosferaǵa lastaýshy zattardyń kólemin jylyna 40 myń tonnaǵa (175-ten 135 myń tonnaǵa deıin) azaıtýǵa jol ashady.
Qaraǵandy oblysynda «ArselorMıttal Temirtaý» óndiristi jańǵyrtyp, sondaı-aq jańa tazartý qurylystaryn ornatýdy kózdeıtin damý strategıasyn ázirledi. Osy sebepti komıtet emısıaǵa 2022 jylǵa ǵana ruqsat berip, jańa ruqsat berý nusqaýlyǵyna sáıkes joǵaryda kórsetilgen strategıany iske asyrý eskeriletin bolady.
Aqtóbe qalasynda «Qazhrom» kásiporny elektr súzgilerin jańǵyrtyp, bul lastaýshy zattardy 30%-ǵa azaıtýǵa septigin tıgizedi. Feroqorytpa zaýytynda sehtardy qaıta qurý boıynsha jobany iske asyrý bastaldy. Nátıjesinde, 2022 jyldyń sońyna qaraı shyǵaryndy kólemi 30%-ǵa tómendeıdi.
Atyraýdaǵy munaı óńdeý zaýytynda munaı shlamdaryn sýsyzdandyrý qondyrǵysy ornatyldy. Qalanyń sol jaǵalaýyndaǵy KTQ-ny jańǵyrtý aıaqtaldy. Byltyrdan bastap AMÓZ-daǵy býlaný toǵanyn rekýltıvasıalaı otyryp, «Tazalyq» jobasy iske asyryla bastady. Zaýytqa 300 mln teńge bólingenin aıta ketken jón.
Budan basqa «Jasyl Qazaqstan» ulttyq jobasy boıynsha respýblıkanyń 16 iri ónerkásiptik obektisi emısıalardy 20-dan 30%-ǵa deıin tómendetý boıynsha mindettemeler aldy. Osy maqsatta ozyq qoljetimdi tehnologıalar engiziledi. Qazir 4 kásiporynǵa Ulttyq josparǵa sáıkes normatıv boıynsha qorshaǵan ortaǵa emısıaǵa ruqsat berildi. Mysaly, «Qazaqmys» kompanıasy kásiporyndardyń qorshaǵan ortany qorǵaý jónindegi is-sharalardy oryndaý esebinen zıandy zattardy azaıtýdy josparlap otyr. Al Balqash mys qorytý zaýyty kúkirt qyshqyly sehynyń ekinshi jelisin salýdy kózdep, bul kúkirt dıoksıdiniń kólemin 2,3 esege, 61 myń tonnadan 26 tonnaǵa deıin tómendetýge múmkindik beredi.
Endi qatty turmystyq qaldyqty jınap, shyǵarýmen, sondaı-aq kádege jaratyp, qaıta óńdeýmen jáne kómýmen lısenzıasy bar uıymdar ǵana aınalysady. Búginde 80-nen astam lısenzıa berildi. Sharttardyń biri – júk kólikterine GPS qozǵalys sensorlaryn ornatý.
«Bul qoqys shyǵarýdy baqylaýǵa jáne zańsyz qoqys oryndarynyń paıda bolýynyń aldyn alýǵa kómektesedi», - dedi komıtet tóraǵasy.
Ǵarysh monıtorıńi arqyly elimizde 7 300-den astam zańsyz qoqys oryndary anyqtalyp, olardyń 90%-y joıyldy.