Almatyda qala turǵyndary arasyndaǵy tanymal DNQ zertteýleri týraly aıtyldy.
Almaty Óńirlik komýnıkasıalar qyzmetiniń alańynda DNQ zerthanasynyń meńgerýshisi Dına Mýkýshkınanyń qatysýymen brıfıń ótti, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz
Maman gendik saýsaq iziniń kómegimen týystyq qatynas, balanyń jynysy, aýrýǵa beıimdilik, daryn, ult, tipti opasyzdyq qalaı anyqtalatynyn aıtty.
Jýrnalıser aldynda sóz sóılegen Dına Mýkýshınanyń oıynsha, DNK taldaýynyń nátıjesi bir qaraǵanda tańqalarlyq málimetter alýǵa múmkindik beredi.
Almatyda jáne búkil elde mundaı qyzmetter óte tanymal, genetıkanyń bul salasy damyp keledi. DNQ taldaýy joǵary ǵylymı tehnologıadan ár pasıentke qoljetimdi keń aýqymdy zertteýler sanatyna ótti.
Maman Dına Mýkýshkına qyrkúıek aıynyń basynda DNQ biregeıligi kúniniń atap ótilgenin eske saldy.
«DNQ fızıkalyq turǵydan tek tuqym qýalaıtyn aqparatty saqtaýmen ǵana shektelmeıdi, sonymen qatar bir jasýshadan búkil aǵzanyń damýyna nusqaý bolyp tabylatyn makromolekýla. DNQ biregeıligi alǵash ret 1984 jyly 10 qyrkúıekte brıtandyq genetık Alek Djeffrıspen anyqtalǵan. Ol ár adamnyń DNQ-sy qaıtalanbaıtyn biregeı ekenin anyqtady », - dep bastady sózin ÓKQ -iń spıkeri.
Sol kezden bastap genetıkalyq saýsaq izi týraly túsinik paıda boldy. Saýsaq izderi sıaqty, genetıkalyq synaqtardyń arqasynda siz týystyq qatynasty ornata alasyz, adamnyń qylmysqa qatysy bar-joǵyn anyqtaı alasyz. DNQ alǵash ret ártúrli genetıkalyq materıaldardyń arqasynda ıdentıfıkasıa júrgiziletin krımınaldyq salada qoldanyldy.
«Keıinirek DNQ medısınada qoldanyla bastady, olar aýrýlardy erte kezeńderinde anyqtaýǵa, olardyń tuqym qýalaýshylyǵyn, tamaqtaný erekshelikterin, tipti talanttarǵa beıimdiligin, týystyq qatynasyn jáne t.b.-da anyqtaýǵa kiristi», - dedi Dına Mýkýshkına.
Jýrnalıserdiń suraqtaryna jaýap bergen zerthana meńgerýshisi búgingi tańda qandaı qyzmetterdiń suranysqa ıe ekenin aıtty.
«Uıqydaǵy tuqym qýalaıtyn aýrýlar degen bar, olar bir urpaqta kezdespeýi múmkin, kelesi urpaqta paıda bolady. Dál osyndaı jaǵdaılarda qala turǵyndary genetıkalyq faktorlardy zertteýge júginedi. Vırýstyq ınfeksıalar erte kezeńde damı bastaǵanda genetıkter adam qanyndaǵy bógde DNQ-ny anyqtaı alady, sonymen qatar, mysaly, eger otbasynda qant dıabeti, júrektiń ıshemıalyq aýrýy bolsa adamnyń tuqym qýalaýshylyǵyn anyqtaýǵa bolady. Júktiliktiń alǵashqy kezeńderinde 10-shy aptaǵa deıin genetıkter uryqtyń sozylmaly aýytqýlaryn anyqtaı alady", - dedi Dına Mýkýshkına.
Sonymen qatar, almatylyqtar DNQ zerthanasynda anasynyń venalyq qanyn tapsyrý arqyly balanyń jynysyn anyqtaýǵa múmkindik aldy.
Dına Mýkýshkına kún saıyn ákelik, analyq jáne týystyq qatynastardy ornatýǵa ótinish bildiretinin aıtty. Ádette, emdelýshiler anonımdi túrde júginedi. Faktorlar ártúrli bolýy múmkin. Bul týystardy izdeý, murany bólý.
Jubaılardyń bir-biriniń kózine shóp salyp, satqyndyq jasaýyna da taldaý jasatý suranysqa ıe bolyp otyr.. Azamattar ártúrli bıomaterıaldardy nemese tasymaldaýshylardy ákeledi.
«Bul boljamdy opasyzdyq jasaýshy men soǵan qatysy bar bolýy múmkin kúdikke iligen adamnyń genetıkalyq taldaýy. Eger dálel bolsa, biz sot-medısınalyq ádister arqyly DNQ-ny anyqtaımyz, DNQ-ny bólip alamyz, genetıkalyq profıldi tekseremiz. Iaǵnı, adamdar buǵan qalaı qatysy bar ekenin naqty aıta alady», - dedi meńgerýshi.
Taǵy bir tanymal genetıkalyq jáne áleýmettik test-olardyń shejiresi men shyǵý tegin anyqtaý. Sonymen birge, Dına Mýkýshkına jer betindegi barlyq adamdar bir ata-babalarmen baılanysty ekenin eske saldy.
Degenmen, genetıkter kóbinese medısınalyq zertteýlermen aınalysady. Sút bezi obyry, analyq bez obyry, Alsgeımer jáne Parkınson sıaqty aýrýlardyń tuqym qýalaýshylyǵyna zertteý júrgizý.
Qorytyndylaı kele, maman ózderiniń zerthanasynda genetıkalyq pasport dep atalatyn genge sáıkes tamaqtanýdy júrgizetinin aıtty.
«40-60% adamnyń artyq salmaqpen nemese qandaı da bir taǵamǵa beıimdiligimen problemalary bola ma, ol da genetıkalyq faktorlarǵa baılanysty. Mysaly, keıbir adamdar dámi til qýyratyn kofeni beıqam ishe alady, brokkolı jeıdi, olar úshin bul dám qalypty bolady. Al bul dámdi qabyldaı almaıtyndar bar. Denedegi maılardyń ydyraýy da genderge baılanysty júredi. Keıbir adamdarda osy nemese basqa dıetada maılardyń ydyraýy qyryq paıyzǵa, al keıbireýlerinde 100 paıyzǵa ketedi», - dep túsindirdi Dına Mýkýshkına.
Gender qant, alkogól, dárýmenderdi sińirý úshin de jumys isteıdi. Alaıda, barlyǵyna genderdi kinálamaýyńyz kerek, genetıkalyq faktorlardan basqa, adamnyń ómir salty, psıhomımetıka jáne tamaqtaný týraly umytpaý qajet. Dıetany jáne fızıkalyq belsendilikti tańdaǵanda dáriger genetıkalyq markerlerdi tekserýge keńes berdi.