Qońyr qońyraý
Shekara da, shep te talǵamaı, ýaqytpen birge jasasyp, adamzat balasymen qatar tynystap kele jatqan bir ǵajap qubylys, ol – mýzyka. Ol – kóńildiń syry, jannyń sózsiz sóıleıtin tili, júrektiń únsiz aıqaıy.
Ómir men ólim betpe-bet kelgen sátte de mýzyka óziniń asqaq mısıasynan jańylǵan joq. Syrly saz maıdan dalasyndaǵy jaýyngerge dem berip, otqa oranǵan kóńilge úmit uıalatty. Án-áýen – elde qalǵan aǵaıyn-týysqa, jaqyn-jýyqqa degen saǵynyshty jetkizetin altyn kópirge aınaldy. Bul – ónerdiń ómirmen ózektes ekeniniń dáleli.
Mýzyka – tarıhtyń únsiz shejiresi. El basyna kún týǵan zamandarda, halyq taǵdyry tarazyǵa túsken kezeńderde ol – serik, ol – senim, ol – syrlas boldy. Uly Jeńisten keıingi 80 jyl ishinde zulmat jyldardyń jańǵyryǵy báseń tartqanymen, júrek túkpirindegi iz óshken joq. Búgingi urpaq úshin soǵys – muraǵattaǵy derek, esteliktegi sýret, oqýlyqtaǵy oqıǵa ǵana bolýy múmkin. Biraq solardyń ózi maıdan ánderin estigende eleń etip, júregi shym ete qalatyny haq. Óıtkeni ol ánderde jankeshtilik bar, senim bar, úmit bar.
Áńgime soǵys taqyrybyndaǵy ánderge kelip tirelgende kóbimizdiń oıymyzǵa eń aldymen orys kompozıtorlarynyń «Sváshennaıa voına», «Katúsha», «V zemlánke», «Sınıı platochek», «Den Pobedy» syndy shyǵarmalary oralady. Keńes dáýiriniń rýhanı kody ispetti bul ánder maıdan jyrlary retinde jappaı nasıhattaldy, halyq sanasyna tereń sińdi.
Al qazaq ánderi she?.. Maıdan dalasynda týǵan nemese soǵys taqyrybyn arqaý etken qazaq ánderinen tek Ramazan Elebaevanyń «Jas qazaǵy» men Muqan Tólebaevtyń «Kesteli oramalyn» ǵana aýyzǵa alamyz. Sondaı-aq odan keıingi jyldary týǵan «Álıa» men «Soǵystan qaıtqan soldattar» ánderi bolmasa, bul baǵyttaǵy basqa týyndylar kópshiliktiń qulaǵyna sińisti bola qoıǵan joq. Tipti keıde «bizde ondaı ánder joqtyń qasy» dep oılaıtyndar da bar.
Alaıda bul shyndyqqa janaspaıdy. Umyt bolǵan shyǵarma, kómeski tartqan qazyna kóp. Soǵys jyldarynda týǵan, biraq nasıhaty kem tamasha shyǵarmalar jeterlik. Máselen, Áıtkesh Tolǵanbaevtyń «Tún saryny», Ǵalı Ábenovtiń «Jaýynger saǵynyshy», Málik Jappasbaevtyń «Sálem», Smaǵul Kómekbaevtyń «Maıdanǵa» atty ánderi men M.Ibraevtyń Baýyrjan Momyshulynyń sózine jazǵan «Ańsaý» romansy, bulardyń barlyǵy da – osy taqyryptaǵy rýhanı mura jaýhary.
Bul ánderdiń tyńdarman júregine jetýine sebepker bolǵan – birtýar sahna sańlaǵy Nurǵalı Núsipjanov. Ol kisiniń kezinde osy shyǵarmalardyń notalaryn jınap, óńdep, kásibı oryndaýshylarǵa usynyp, «Jeńis pen mahabbat ánderi» atty konsert uıymdastyrǵanyn ekiniń biri bile bermeıdi. Al shyn máninde, umyt bola bastaǵan rýhanı mura sol kesh arqyly jańǵyrdy.
Ulttyń jadynan óshken árbir án – joǵalǵan tarıhtyń bir úzigi. Al ony qaıta tiriltý – tek ónerdiń ǵana emes, ultqa adaldyqtyń da kórinisi. Keıde biz ózimizde bardy baǵalaýdyń ornyna, ózgeni pir tutýǵa asyqpyz. Soǵys taqyrybyndaǵy ánderdi aıtqanda da sol ádettiń salqyny seziledi.
Nurǵalı Núsipjanovtyń aıtýynsha, bir ǵana Áset Beıseýovtiń ózi soǵys taqyrybyna 22 án jazǵan. Sol sıaqty, kompozıtor Nurǵısa Tilendıevtiń de osymen syńaılas onnan astam shyǵarmasy bar kórinedi. Oǵan qosa, qazaq mýzykasynyń Ábilahat Espaev, Sydyq Muhamedjanov, Baqytjan Baıqadamov, Shámshi Qaldaıaqov syndy dara tulǵalary beıbitshilik pen erlik taqyrybynda qanshama órshil ánder týdyrdy! Bul ánder tek mýzykalyq shyǵarma ǵana emes, ult rýhyn oıatar rýhanı serpinge aınaldy. Al osyndaı ánder sapasy jaǵynan orys kompozıtorlarynyń soǵys taqyrybyndaǵy týyndylarynan kem dep kim aıta alady?! Ókinishke qaraı, biz ózge jurttyń sanamyzǵa sińisti bolyp qalǵan ánderine eliktep júrip, óz asylymyzdy eleýsiz qaldyrýǵa beıimbiz.
Eger árbir Jeńis merekesin ulttyq rýhty ulyqtaıtyn «Meniń Mánshúgim», «Álıa», «Batyr Baýyrjan», «Jas qazaq», «Dýbosekovo zıratynda», «Bolmasyn, soǵys, bolmasyn», «Sónbesin, áje, shyraǵyń» tárizdi ándermen árlep, áýeletsek, ultymyzdyń da, urpaǵymyzdyń da rýhanı mereıi artar edi.
Mýzyka – jaı áýen emes, ol – júrek pen jadynyń tutas úndestigi. Sondyqtan ult retinde óz únimizdi estip, óz rýhymyzdy tanýǵa umtylý asa qajet.
Bile-bilsek, maıdan ánderin jańǵyrtý, olardy barynsha nasıhattap, laıyqty bıigine kóterý – mýzykalyq muraǵa degen jaı ǵana qurmet emes. Bul – jas urpaqtyń boıynda patrıottyq rýh qalyptastyrý,
Otanǵa degen mahabbatyn oıatý, el men jerdiń qadirin uqtyrý jolyndaǵy eń tıimdi rýhanı quraldardyń biri. Qazirgi jahandaný kezeńinde jas býynnyń ulttyq bolmysynan alystap ketpeýi úshin de bizge dál osyndaı rýhanı baǵdarshamdar qajet.