Biz sóz etkeli otyrǵan búgingi qoǵamdyq uıyqtaý kúni týraly kópshilik bile qoımas. Óıtkeni bul adamnyń erekshe jaǵdaıda uıyqtaýǵa beıimdiligimen baılanysty. Bul mereke qoǵamdyq uıqy kúni nemese qoǵamdyq uıyqtaý kúni dep atalady (Qoǵamdyq uıyqtaý kúni). Ol jyl saıyn 28 aqpanda atap ótiledi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Adamnyń ómirinde uıqynyń qandaı mańyzdy ról atqaratyny beseneden belgili. Sony bile tura, deneniń tynyǵyp, demalýyna degen tabıǵı qajettiligin sanaly túrde elemeý qabileti adam ǵana tán bolar. Ýaqtyly uıyqtaý men erte turý jaıly búgingi kúni ǵalymdar men somnologtar, salaýatty ómir saltyn ustanyp, sapaly ómir súrýdi qolǵa alǵan biraz adamdar tarapynan aıtylý kende bolyp jatqan joq.
Qaı elde bolmasyn uıqyǵa qatysty aıtylǵan maqal-mátelder men naqyl sózder az emes. Qazaq ta uıqyǵa kelgende onyń az sózben kóp maǵynaǵa syıǵyzǵan astary tereń mátelder men maqaldar jetip artylady. Solardyń bir parasyn eske túsirip qoıaıyq:
«Uıyqtaǵandy kúlki alar, uıyqtamaǵan túlki alar», «Toq adamdy uıqy basady, ash adamnan uıqy qashady», «Uıqy – tynyqtyrady, jumys - shynyqtyrady», «Jalqaýdyń jany - uıqyda», «Uıqy ólimmen teń», «Erinshek túske deıin uıyqtaıdy, keshke deıin esineıdi», «Jaman áıel kóp uıyqtar».
Bul uıqy úsh arsyzdyń qataratynda bar, onymen qosa, uıqy – jalqaýlardyń «aǵasy» desek te bolady, al odan bas almaı, kózi ashylmaıtynda ony «táttige» balap jatady. Bul taqyrypty bekerge qozǵap otyrǵan joqpyz. Sebebi, búgin, aqpannyń 28-i – dúnıejúzilik uıqy kúni, naqtyraq aıtqanda, qoǵamdyq uıqy kúni degen jón bolar.
Uıqynyń paıdasy men zıany, sondaı-aq uıqynyń qanbaýynan bolatyn zıany jaıly kóp aıtylady. Tipti adam ómiriniń ajyramas bóligine aınalǵan uıqynyń ózine arnalǵan halyqaralyq mereke bar – ol kún men kúnniń teńeler shaǵy, naýryz aıynda atalyp ótedi.
Bul kún jumys ornynda nemese jınalysta otyryp uıyqtaıtyndarǵa arnalǵan dese bolady jáne onyń japondyq «ınemýrı» dástúrimen uqsastyǵy bar. Buny japon tilinen sózbe-sóz aýdarǵanda «jumysta bolý jáne uıyqtaý» degendi bildiredi. Dástúrli japon mádenıetiniń kóptegen erekshelikteri bar, biraq ınemýrıdiń máni úıden tys jerde qalǵyp otyrǵan nemese uıyqtap jatqan adamnyń kóp jumys atqaryp, sharshaıtyndyǵynyń belgisi eken. Bul olarda (japondarda) eńbekqorlyqtyń ózindik kórsetkishi bolyp sanalady.
Sondyqtan kúnshyǵys elinde uıyqtaý praktıkasy qyzmet babyndaǵy syılatyq prınsıpterine baǵynatyn jáne áleýmettik mártebege baılanysty jumys oryndarynda ǵana emes, qoǵamdyq oryndarda da keń taralǵan. Japondyqtardyń bul ádeti shyn máninde olardyń úılerinde uıqylary qanbaı, adamdardyń kúsh-qýatyn qalpyna keltire almaýyna baılanysty paıda bolǵan.
Ýaqyt óte kele keńinen tanylyp kele jatqan jáne halyqaralyq sıpatqa ıe jańa mereke, eń aldymen, adamnyń ómirindegi uıqynyń mańyzdylyǵyna qoǵamnyń nazaryn aýdarýǵa baǵyttalǵan. Ol úıden tys oryndarda uıyqtaý úrdisiniń taralýy qoǵamǵa nemese jeke áleýmettik toptarǵa psıhoemosıonaldy jáne fızıkalyq kúsh túsý deńgeıiniń aıqyn kórsetkishi ekenine nazar aýdarady.
Osy erekshe merekege oraılastyrylǵan is-sharalardy uıymdastyrýshylar ony atap ótýdiń eń ońaı ádisin usynady, ol - qoǵamdyq jerde nemese tabıǵat aıasynda uıyqtaý, az ýaqyt kóz ilindirse de, osylaısha aǵzanyń qalpyna kelýine múmkindik bolatyn kórinedi.