Bala dúnıege kelgende ata-ananyń aldyndaǵy eń alǵashqy ári mańyzdy mindetterdiń biri – oǵan jaqsy, maǵynaly esim qoıý. Qazaq halqy bul máselege burynnan erekshe mán bergen. Sebebi onyń astarynda esimniń ıesine degen telegeı tilek jatsa kerek.
Bala ómirge kelgen soń, kóp uzamaı "azan shaqyryp at qoıý" rásimi ótedi. Bul joralǵy halqymyzdyń musylmandyq tanymymen tyǵyz baılanysty.
Jańa týǵan nárestege at qoıǵanda, ata-anasy qurmet tutatyn, jasy úlken, aqyl-parasaty mol adamǵa qolqa salady. Rásim barysynda sol adam sábıdi qolyna alyp, qubylaǵa qaratyp, "Allahý ákbar" dep azan shaqyryp, oń qulaǵyna balanyń esimin úsh ret qaıtalaıdy. Bul – esim balanyń jadyna sińip, ómir boıy joldas bolsyn degen yrym.
Keı óńirlerde tipti at qoıylǵannan keıin bir kisi qazannyń qulaǵyn qaǵyp, náresteniń esimin kópshilikke jarıalaǵan. Bul da – elge tanylyp, halyqtyń batasyn alsyn degen nıetten týǵan desedi. At qoıýshynyń balanyń betin ashyp, jınalǵandarǵa kórsetýi de – sábıdiń jurtpen alǵashqy júzdesýi retinde qabyldanǵan.
Islam sharıǵaty boıynsha da, týylǵan balaǵa azan shaqyryp at qoıý – Paıǵambarymyz Muhammedtiń (s.ǵ.s.) súnneti. Bul – tek dástúr ǵana emes, dinimizdiń de quptaǵan amaly. Sábıdiń bolashaq tulǵasy men rýhanı negiziniń qalanýy osy sátten bastalady.
Biraq bes saýsaq birdeı emes. Yrymshyl halqymyz dúnıe esigin endi ǵana ashqan sábıge esim bergende "jaman ıttiń atyn Bóribasar qoıadynyń" kerin de keltirip jatatyny taǵy bar. Balasyna aıtýǵa qolapaısyz, eshbir qısynsyz esimder beretinder de bar.
Balaǵa jaǵymsyz at qoıylsa, ony ózgertýge bola ma? Sharıǵatta bul týraly ne aıtylǵan?
Islam dini balaǵa kórkem, maǵynaly, jaqsy esim qoıýǵa úndeıdi. Paıǵambarymyz Muhammed (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn):
"Qıamet kúni sizder esimderińiz jáne ákelerińizdiń esimderimen shaqyrylasyzdar. Sondyqtan ádemi esim qoıyńdar" – degen.
Sonymen qatar, jaǵymsyz esimderdi jaqsy, maǵynaly esimderge aýystyrǵany jaıly birneshe hadıster bar. Máselen, Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Omardyń "Ǵasıa" (kúnáhar) atty qyzynyń esimin "Jamılá" (ádemi) dep ózgertken.
Sondyqtan maǵynasy dinge, adam tabıǵatyna, qoǵamǵa jat, balaǵa mazaq bolatyndaı esimder qoıylǵan bolsa, ony ózgertý sharıǵat turǵysynan quptalady.
Osyǵan uqsas jaǵdaılarda adamnyń óz esimine kóńili tolmasa, ony ózgertý ár azamattyń zańdy quqyǵy ekenin eske salǵymyz keledi.
Buǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasynda ruqsat etilgen.
Almaty qalasyndaǵy "Azamattarǵa arnalǵan úkimet" memlekettik korporasıasynyń baspasóz qyzmeti atalǵan máselege qatysty túsinikteme berdi.
Qandaı jaǵdaıda aty-jóndi ózgertýge bolady?
Qazaqstan Respýblıkasynyń "Neke (erli-zaıyp) jáne otbasy týraly" kodeksiniń 257-babyna sáıkes, azamattar tómendegi sebepter boıynsha aty-jónin ózgerte alady:
- Esimniń jaǵymsyz estilýi nemese aıtýǵa qıyn bolýy;
- Jubaıynyń tegin alý nemese burynǵy tegin qaıtarý;
- Burynǵy nekeden týǵan balalarmen bir tekti ıelený nemese jubaıynyń qaıtys bolýyna baılanysty;
- Ata-anasynyń biriniń ultyna saı esim nemese tekti alý nıeti;
- Qujattarda kórsetilgen esimnen ózgeshe, ómirde qalyptasqan esimdi paıdalaný;
- Ulttyq dástúr boıynsha ákeniń nemese atasynyń esimimen tegi sáıkes keletin etip ózgertý;
- Ózine tárbıe bergen adamnyń aty-jónimen sáıkestendirý;
Óz erkimen aty-jónin aýystyrý 16 jastan bastap ruqsat etiledi, biraq bul úshin ata-anasynyń nemese resmı qamqorshysynyń jazbasha ruqsaty qajet.
Qajetti qujattar tizimi
Aty-jóndi aýystyrý úshin kelesi qujattar usynylýy kerek:
- Jeke kýálik nemese pasport;
- Týý týraly kýálik;
- Neke týraly kýálik (bar bolsa);
- Balalardyń týý týraly kýálikteri (eger bar bolsa);
- Memlekettik baj salyǵy tólengeni týraly túbirtek.
Ótinishti Halyqqa qyzmet kórsetý ortalyǵyna (HQKO) nemese AHAT bólimine tapsyrýǵa bolady. Qujattar 5 kúntizbelik kún ishinde qaralady.
Aty-jóni ózgergen soń qandaı qujattar jańartylady?
Azamat aty-jónin ózgertken soń kelesi qujattaryn aýystyrýǵa tıis:
- Jeke kýálik;
- Týý týraly kýálik;
- Júrgizýshi kýáligi;
- Kólikke tirkeý qujattary;
- Nekege turý týraly kýálik (bar bolsa);
- Múlikke qatysty qujattar;
- Banktik kartalar men esepshottar.
Eskerte ketetin jaıt, esim aýysqanda dıplomdar men atestattar óz kúshin joǵaltpaıdy. Qajet bolǵan jaǵdaıda notarıaldy kýálandyrylǵan anyqtama arqyly ózgeris rastalady.
Almaty boıynsha statısıka qandaı?
Almaty "Azamattarǵa arnalǵan úkimet" memlekettik korporasıasynyń fılıalynyń málimetinshe, 2025 jyldyń basynan beri 2431 adam aty-jónin ózgertý týraly ótinish bergen. Bul – azamattardyń óz bolmysyna, ulttyq nemese tulǵalyq sáıkestigine qatysty sheshim qabyldaýǵa belsendi ekenin kórsetedi.