Qoǵamda árkimniń áleýmettik jaýapkershiligi mańyzdy!
Tájtajaldyń birneshe tolqynyn el bolyp aýyzdyqtap, qalypty ómirge oralýdyń alǵysharttary endi jasala bastaǵan tusta, bıyl jyl basynda elimizde oryn alǵan «Qańtar qasireti» bul jaǵdaıdy qaıta ýshyqtyryp jibergeni ras. Lańkester men sodyrlardyń búligin basyp, endi es jıa bastaǵan elimiz qaıta shapqan koronavırýstyń «omıkron» shtamynyń qursaýynda qalǵany ómir shyndyǵy. Qazir kıeli Túrkistannan basqa el óńirleri qaıta «qyzyl» aımaqta tur. Sondyqtan adamzat úshin bul qaterli indetpen kúres jahandyq kún tártibindegi basty másele bolyp qala bermek. Óıtkeni, jalǵan ómirde adamdy aqıqat zańdylyǵynan adastyrar feıkter de jeterlik.
Buǵan deıin habarlaǵanymyzdaı, álemde COVID-2019 pandemıasy paıda bolǵaly jáne KVI-ge qarsy vaksınalar shyǵaryla bastaǵaly beri qoǵamda túrli alypqashpa áńgimeler kóbeıip, ǵalamtordy, áleýmettik jelilerdi jalǵan aqparattar «kezip» ketkeni belgili. Qoǵamda vaksınalaý tóńireginde árqıly áńgimeler tarap júrgeni jasyryn emes. Qazaqstanda da indettiń alǵashqy deregi tirkelgennen bastap, kúni búginge deıin adamdardy aqıqattan adastyratyn, «uzynqulaqtan» taraǵan nebir ańyzdar órip júr. Mundaıda mamandar qandaı da bir aqparatqa senbes buryn, bilikti ǵalymdardyń tujyrymdamasyn zerdelep alý qajettigin aıtady. Ókinishke oraı, indetke qarsy vaksınalar jaıly aıtylyp júrgen nebir aqylǵa syıymsyz «mıfterdiń» esh negizsiz ekenin sala mamandary medısınalyq, ǵylymı turǵyda dáleldep, túsindirip bergenimen, el ishi áli de sol feıkshilderdiń jeteginde júrgendeı. Adamdar maman dárigerlerdiń tujyrymyna den qoıǵanmen, jadylaryna sińip qalǵan, senimge selkeý túsiretin ańyz «jelsózderden» áli de aryla almaı keledi.
Jalpy, jalǵan aqparattar qaıdan shyǵady? Keıbir áleýmettik jeli qoldanýshylary óz paraqshalaryna «laık» jınaý úshin nemese tanymaldylyǵyn arttyrý maqsatynda adamdardy eleń etkizer taqyryptarda túrli feıkter shyǵaryp, taratýǵa qumar. «AQSHAM-AQPARAT» qoǵamda indetpen kúreske qatysty jıi talqylanyp, aıtylyp júrgen feık jáne fakt aqparattarǵa taǵy bir sholý jasap kórdi. Sonymen...
- FEIK: «Medısınalyq betperdelerdi uzaq ýaqyt taǵý kómirqyshqyl gazymen ýlanýǵa jáne ottegi jetispeýshiligine ákep soqtyrady».
FAKT: Medısınalyq betperdelerdi uzaq ýaqyt taǵý kómirqyshqyl gazymen ýlanýǵa jáne ottegi jetispeýshiligine ákep soqtyrmaıdy. Betperde ólsheminiń saı kelýin jáne betke myqtap janasyp, qalypty tynys alýǵa múmkindik beretinin qadaǵalaý qajet. Birrettik betperdelerdi qaıtadan qoldanbaǵan jón jáne olar dymqyldanǵan kezde birden aýystyrý qajet.
- FEIK: «Vaksına adam densaýlyǵyna keri áser etedi».
FAKT: Lıtvalyq vırýsolog Saýlıýs Kaplınkas adamdardyń basym kópshiligi juqpaly aýrýǵa qarsy ujymdyq ımýnıtetke ıe bolsa, aýrýdyń taralýy toqtaıdy dep otyr. Imýndyq júıe aǵzanyń genetıkalyq quramynyń turaqtylyǵy úshin kúresedi. Al ujymdyq ımýnıtetti qalyptas tyrýdyń negizgi joly vaksına ekendigin aıtady.
«Koronavırýsqa qarsy ımýnıtettiń paıda bolý prınsıpi basqa vırýstarmen birdeı. Sondyqtan aǵzaǵa egilgen vaksınanyń jalǵyz ǵana atqaratyn jumysy bar. Ol – syrttan tóngen juqpaly dertke tótep berý. Vaksına quramy adenavırýs jáne koronavırýstyń aqýyzynan turady. Onyń adam densaýlyǵyna keri áser etýi múmkin emes», – deıdi vırýsolog Saýlıýs Kaplınkas.
- FEIK: «Hlorly áktiń nemese basqa dezınfektanttardyń býlaryn demmen ishke tartý nemese olardy aǵzaǵa engizý COVID-19-dan qorǵaıdy».
FAKT: Hlorly áktiń nemese basqa dezınfektanttardyń býlaryn demmen ishke tartý nemese olardy aǵzaǵa engizý COVID19-dan qorǵamaıdy jáne qaýipti bolýy múmkin. Eshbir jaǵdaıda hlorly áktiń nemese basqa dezınfeksıalaý quraldarynyń býlaryn demmen ishke tartýǵa da, olardy aǵzaǵa ózge jolmen engizýge de bolmaıdy. Bul zattar ishke qabyldaý kezinde ýlandyrýy múmkin. Sondaı-aq, teri men kózderdi titirkendirip, zaqymdaıdy. Dezınfeksıalaýshy quraldardy betterdi dezınfeksıalaý úshin ǵana saqtyqpen qoldaný qajet.
- FEIK: «Vaksınalaý bedeýlikke alyp keledi».
FAKT: Qazaqstandaǵy reprodýktologıanyń negizin qalaýshy Saltanat Baıqoshqarovanyń tujyrymdaýynsha, bul da jalǵan aqparat. Vaksınalaý er adamnyń da, áı̆el adamnyń da bedeýligine alyp kelmeı̆di. Kerisinshe, júktiliktiń aldynda qabyldanǵan vaksınalaý onyń qıyndyqsyz ótýine septigin tıgizedi.
- FEIK: «Kójege nemese basqa taǵamdarǵa burysh qosý koronavırýstan qorǵaıdy».
FAKT: Kójege nemese basqa taǵamdarǵa burysh qosý koronavırýstan qorǵamaıdy jáne emdemeıdi. Taǵamdaǵy kishigirim buryshtyń artyqshylyqtary óte kóp ekeni sózsiz, biraq ol COVID-19-dan qorǵamaıdy, aldyn almaıdy jáne odan emdemeıdi.
- FEIK: «Aǵzaǵa kúnniń nemese 25 gradýstan joǵary temperatýranyń áser etýi koronavırýstyń aldyn alady».
FAKT: COVID-19 vırýsyn aýa raıynyń qanshalyqty kúnshýaqty nemese ystyq ekenine qaramastan juqtyryp alýǵa bolady. Ystyq klımatty elderde de koronavırýs juqtyrý jaǵdaılary habarlanýda.
Memleket qaterli indetpen kúreste ózine qatysty mindettemelerin tolyq oryndap otyr. Almaty qalasynyń ákimdigi indetpen kúres úshin dári-dármektiń, qural-jabdyqtyń, medısınalyq kómek pen tósek-orynnyń, vaksınalardyń qajetti kólemin qamtamasyz etip, qosymsha qoryn da jasaqtady. İndetpen kúres jolynda atqarylǵan jumystar, «qyzyl» deńgeıden «jasyl» aımaqqa ótý, qalypty ómirge oralý úshin uıymdastyrylǵan qyrýar sharalar óz aldyna bir tóbe...
- FEIK: «Koronavırýs 5G mobıldi jelileri arqyly taralady».
FAKT: 5G mobıldi jelileri COVID-19-dyń taralýyna sebepker bolmaıdy. Vırýstar radıosıgnaldarmen nemese mobıldi baılanys tolqyndarymen taralmaıdy. COVID-19 indeti 5G jelileri qoldanylmaıtyn kóptegen elderde de taralǵan. COVID-19 aýa-tamshy jolymen taralady, ıaǵnı saý adamnyń tynys alý joldaryna naýqastyń, máselen, jótelýi, túshkirýi nemese sóılesýi kezinde onyń tynys alý joldarynan bólinetin tamshylar túsken kezde beriledi. Sondaı-aq, ony vırýs juqtyrylǵan betke janasý, sodan keıin kózderińizdi, aýzyńyzdy nemese murnyńyzdy ustaý arqyly da juqtyryp alýyńyz múmkin. 5G jelileri men COVID-19 baılanysy DDSU saıtynda da joqqa shyǵarylǵan bolatyn. «Vırýstar radıosıgnaldarmen nemese uıaly baılanys tolqyndarymen taralmaıdy. COVID-19 indeti 5G jelileri tartylmaǵan kóptegen elderde taralýda», – delingen uıymnyń resmı ınternetportalynda.
- FEIK: «Alkogól COVID-19 vırýsynan qorǵaıdy».
FAKT: Alkogól ishý COVID-19 vırýsynan qorǵamaıdy jáne qaıta qaýipti bolýy múmkin. Alkogóldi jıi jáne shamadan tys tutyný densaýlyqqa baılanysty problemanyń týyndaý qaýpin arttyrady.
- FEIK: «Temeki shegýshi adamdardyń koronavırýsty juqtyrý yqtımaldyǵy tómen».
FAKT: Temeki shegý – kóptegen respıratorlyq ınfeksıalardyń belgili qaýip faktory jáne re spıratorlyq aýrýlardyń aýyrlyq deńgeıin arttyrady. Qoǵamdyq densaýlyq saqtaý salasyndaǵy sarapshylar júrgizgen zertteýlerge sholý jas aý kezinde temeki shegýshilerdiń koronavırýspen aýyrý múmkindigi temeki shekpeıtinderge qaraǵanda joǵaryraq ekendigi anyqtaldy.
- FEIK: «Ystyq vana qabyldaý COVID-19 vırýsyna qarsy kómektesedi».
FAKT: Ystyq vana qabyldaý COVID-19 vırýsyna qarsy kómektespeıdi. Qalypty dene temperatýrasy vanadaǵy nemese dýshtaǵy sý temperatýrasyna qaramastan 36,5 gradýstan 37 gradýsqa deıingi aralyqta bolady. Kerisinshe, tym ystyq vana qabyldaý zıandy bolýy jáne aǵzany kúıdirýi múmkin.
Búginde jergilikti polısıa departamentterinde jalǵan aqparattardy jarıalaǵan tulǵalardy anyqtaıtyn arnaıy jumys toptary bar ekenin eske salamyz. Jalǵan aqparattardy taratqandarǵa qarsy is qozǵalyp, kináli adamdar jaýapqa tartylyp, zańǵa sáıkes jazalanady. Al qalamyzdyń, elimizdiń qalypty ómirge qanshalyqty tez oralýy – ózimizge baılanysty. Eń bastysy, árkim qoǵam aldyndaǵy, óziniń otbasy, týǵantýystary, áriptesteri aldyndaǵy áleýmettik jaýapkershiligin sezinýi tıis. Sonda ǵana ujymdyq ımýnıtet qalyptasyp, qalypty tirlikke kóshýimizge múmkindik alamyz.
BİZDİŃ DÁIEKTEME:
COVID-19 aýrýynyń ataýy abrevıatýra bolyp tabylady. CO – korona (corona – aǵylsh.), VI – vırýs (virus – aǵylsh.) D – aýrý, aýrýǵa shaldyǵý (desease – aǵylsh.) degendi bildiredi. 19 sany 2019 jyldyń belgisi – alǵash ret aýrý naq osy kezde tirkelgen.
Ázirlegen T.DERBİSALIN