Соңғы жылдары электронды темекі, әсіресе вейп, жасөспірімдер арасында кең таралуда. Бұл құбылыстың басты себептері ретінде жарнаманың әсері мен электронды шылымдардың қолжетімділігі аталады. Электронды темекі өнімдері, оның ішінде вейптар, баланың қалтасына сай бағамен сатылуда және еркін саудада қолжетімді.
Дәрігерлердің айтуынша, электронды темекінің құрамында психобелсенді заттар мен ауыр металдар бар. Мұндай заттар жасөспірімдердің денсаулығына зиянды әсерін тигізуі мүмкін. Электронды темекіні дүкендерде еркін сатып алуға немесе әлеуметтік желі арқылы оңай тапсырыс беруге болады.
Электронды темекінің тарихы
Электронды темекіні алғаш рет 2003 жылы қытайлық фармацевт Хун Лик ойлап тапқан. Оның әкесі темекі шегуден өкпе рагына шалдығып, қайтыс болған соң, Хун Лик қауіпсіз шылым жасауға кіріскен. Нәтижесінде, 2004 жылы Гонконгтың Golden Dragon Holdings компаниясы алғашқы коммерциялық электронды темекіні шығарды.
Құрамы мен қауіптері
Электронды темекі құрамында никотин, хош иістендіргіштер және кейде каннабиноидтар болады. Никотиннің адам ағзасына әсері әртүрлі: қан тамырларын тарылтып, жараның жазылуына кедергі келтіріп, макулярлы дегенерация мен бүйрек ауруларын тудыруы мүмкін.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) мәліметінше, әлемде электронды темекіге 32 елде тыйым салынған. Мұндай өнімдерді жарнамалау, қолдануға ынталандыру және демеушілік жасауға шектеулер қойылған.
Қазақстандағы жағдай
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев 2024 жылы өткен Ұлттық құрылтайда электронды шылымдар мен вейптердің зияны туралы айтқан болатын. Ол жасөспірімдер арасында вейптердің кең таралуына алаңдаушылық білдіріп, бұл мәселені шешу үшін жүйелі шаралар қабылдау қажеттігін атап өтті. Осы жылдың 19 сәуірінде Мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне денсаулық сақтау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды.
Заңда шегуге келмейтін темекі өнімдерін, вейптерді, хош иістендіргіштерді және оларға арналған сұйықтықтарды сатуға, таратуға, сондай-ақ оларды жарнамалауға тыйым салу қарастырылған. Демек, заң 60 күннен кейін күшіне енеді. Бұл маусымға тура келіп тұр. Осы ретте Алматы қаласында 528 вейп дүкен бар екенін айта кеткенді жөн көрдік.
Тақырыпқа орай
- Қазақстанда тұтынудың электрондық жүйелерінің сұйықтықтарында никотин мөлшерінің рұқсат етілген шекті деңгейі 1 мг/см3, алайда Санитарлық-эпидемиологиялық бақылау комитетінің зерттеу нәтижелері бойынша никотин мөлшері 67,6 мг/см3 құрап, рұқсат етілген деңгейден ондаған есе асып кеткені анықталды, -дейді депутат Нұргүл Тау.
Қорытынды
Электронды темекі жасөспірімдердің денсаулығына қауіпті өнім болып табылады. Бұл өнімдердің еркін қолжетімділігі мен жарнамасының әсері жасөспірімдер арасында кең таралуына ықпал етуде. Сондықтан, денсаулық сақтау саласындағы мамандар мен заң шығарушылардың бірлескен әрекеттері арқылы бұл мәселені шешу маңызды.
Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығының 2018 жылғы мәліметтері бойынша 15 жастағы ұлдардың 14%-і және қыздардың 6%-і кем дегенде бір рет электронды темекі тартып көрген. Бұл көрсеткіштер жас ұрпақтың денсаулығына үлкен қауіп төндіретінін көрсетеді.