Маятниктік миграция

ХХІ ғасырда әлем халықтары арасында тек идея, тауар алмасу емес, сонымен қатар азаматтардың білімі мен білігіне орай бір елден екінші елге қоныс аударуы құбы­лысқа айналды. Бірі білім алып, дағдысын дамыту үшін көшсе, ке­лесі бірі амалсыздан табиғи апат пен еліндегі саяси тұрақсыздықтар себебінен қоныс аударуға мәжбүр. 2022 жылы саяси, әлеуметтік қақ­тығыстар негізінде қоныс аударуға мәжбүр болған азаматтардың саны әлемде 117 миллионды құраған. 

Қалай десек те, бүгінгі таңда азаматтар мобильді, бір елде білім алып, келесі бір елде қызмет атқа­рады. Бос уақытын үшінші бір елде өткеруде жөн санайтын азаматтар легі артқан. Елімізде ішкі мигра­цияның үлесі ауқымды өсіп отыр. Ел азаматтарының басым бөлігі Алматы мен Астана қалаларына қоныс аударғанды жөн санайды. Кейінгі жылдары көші-қон есебі­нен халықтың өсуі шамамен 60%- ды, табиғи өсім 40%-ды құрап отыр. Мақаламызда жаһандық құ­былыс ретінде қалыптасқан көш- қон ұғымының бүгіні мен мазмұ­нын талқылап көрелік.

• Алматы халқының саны бүгінде 2 млн 264,5 мыңнан асады. Ал Алматы агломера­циясын қоса алғанда 3,6 млн адам оңтүстік астананы ме­кен етуде.

• Үкімет бекіткен Алматы аг­ломерациясын дамытудың 2029 жылға дейінгі кешенді жоспарға сәйкес, агломерация құрамына 3 қала, 4 аудан, 31 ауылдық округ, 98 елдімекен кіреді.

• Алматыға келетін азамат­тардың 18–20%-ы – оқуға, білім алуға келсе, 30–40%-ы медициналық қызмет үшін келеді. Қалған бөлігі жұмыс жасауға келеді.

БИЫЛ ІШКІ КӨШІ-ҚОН ҮЛЕСІ 47,4%-ҒА АРТТЫ

Биылғы жылдың қаңтар-қыркү­йек айлары аралығында Қазақстан­ға 203 836 адам көшіп келіп, 10 201 адам елден көшіп кеткен. Нәти­жесінде миграция сальдосы 10 182 адамды құрады. Бұл көрсеткіш 2023 жылдың осы кезеңімен салыс­тырғанда, Қазақстанға көшіп ке­лушілер саны 6,5%-ға артса, ал ел­ден көшіп кетушілер саны 19,9%-ға азайған. Ұлттық статистика бюро­сы мәліметінше, Қазақстанға ке­летін және елден кететін негізгі миграция ТМД мемлекеттерімен байланысты болып отыр. ТМД ел­дерінен көшіп келушілердің үлесі 79,7% болса, ал ТМД елдеріне көшіп кетушілердің үлесі 76,9%-ды құрайды.

Биыл ел ішінде көшіп-қонушы­лар саны өткен жылмен салыстыр­ғанда, 47,4%-ға артқан. Миграция­ның оң сальдосы Астана (52 853 адам көшіп келді), Алматы (26 157 адам), Шымкент (5 948 адам) және Алматы облысы (765 адам) өңір­лерінде айқын көрінді.

Алматы – ең ірі экономикалық, мәдени және білім беру орталығы ғана емес, сонымен қатар Орталық Азияда мигранттар үшін ең жайлы қала. Шаһарда көші-қон ағындары­ның жоғары болуы халық санының өсуіне және инфрақұрылымға ай­тарлықтай әсер етуде. Ұлттық ста­тистика бюросы мәліметіне сәйкес, 2024 жылғы Алматы қаласының халық саны 2 275 500 адамға жетті. Халық санының өсуі ішкі көші-қон есебінен артып, оң сальдо деңгейі 26 157 адамға жетті. Еліміздегі ішкі миграция салдарынан қаламызда урбанизация үдерісі артып, қала үшін жаңа мүмкіндіктермен қоса, жүйелі шешімді қажет ететін мәсе­лелер қалыптасып отыр.

МИГРАНТТАР ҮШІН ЖАЙЛЫ МЕКЕН

Халықаралық тәжірибеде маят­никтік миграция деген ұғым бар. Мәні, көршілес қала азаматтары­ның күн сайын қалаға жұмыс, оқу, тағы да басқа мақсаттары бойынша келіп, қайта кетуін айтады. Токио, Нью-Йорк, Стамбул сынды қала­ларда маятниктік миграция үлесі өте жоғары. Күн сайын миллионда­ған азаматтар мегаполиске келіп қайтады. Алматы қаласында соңғы жылдары аталмыш миграция үлесі артып отыр. Бүгінде қаламызға күн сайын 150 мың қоғамдық көлік жолаушысы және 230 мыңнан аса жеке көлік кіреді.

Сәйкесінше, маятниктік мигра­ция мәселесін көршілес қалалар­мен, облыстармен бірлесіп шешу маңызды. Осы орайда, қала әкімі Ерболат Досаев маятниктік көші- қонды ескере отырып, қаланың күнделікті халқы шамамен 3 млн адамды құрап, қала маңындағы ай­мақпен көліктік байланыс, су бұру, энергиямен жабдықтау, жұмыс орындарын көбейту бағытындағы жұмыстар өзара әріптестік форма­да, агломерация форматында жүріп отырғанына ерекше мән берді. Ал­маты агломерациясын дамыту жос­парында 130 іс-шара өткізу көздел­ген болса, оның 77-сін Алматы облысы жүзеге асыруға тиіс.

Әлеуметтанушылардың болжа­мы бойынша, 2030 жылы Қазақстандағы ауыл мен қала тұрғында­рының арасалмағы 65%–35%-ды құрайды. Бүгінде бұл көрсеткіш Ресейде – 72%, Беларусь, Украина, Арменияда – 70%, Америкада – 90 пайызға тең екен.Cоңғы 20 жылда ауыл тұрғындарының қала орта­лықтарына түрлі мақсатта қоныс аударуы қанат жайып отыр.

Алматыда қала халқы санының табиғи өсімі аясында, сонымен қа­тар ішкі миграция аясында тұрақты түрде өсуі қаланың әлеуметтік эко­номикалық сипатта даму жолында жұмыс күшін арзандатып, экономи­калық белсенділікті арттырып отыр.