«قىس شىلدەسى» امالى قارقىن الا باستادى. بەتتى ءۇسىرىپ، قۇلاقتى تۇسىرەتىن «سارى اياز» كەلە جاتىر...
قىستىڭ ەڭ قيىن ايى - قاڭتاردىڭ العاشقى اپتاسى ءتامام. قازەكەڭنىڭ: «كۇن كوزى قىراۋلى، قىس كۇنىندە ءمالىم جوق» دەگەنى وسى كەز. وتكەن اپتادا ايازدى كۇندەر ءسال سىنىپ، كۇن جىلىنا باستادى. قار ەرىدى. از دا بولسا، شۋاق بايقالدى. ءبىز ءسوز ەتكەلى وتىرعان اپتادا (12–18 قاڭتار ارالىعىندا) اۋا رايى جىلى قالپىن وزگەرتىپ، سالقىن اۋا، اياز كۇشىنە ەنەتىن سىڭايلى. بابالار بولجامى بويىنشا، اپتانىڭ سوڭعى كۇندەرىندە قىس كۇشىنە ەنەدى. ساقىلداعان سارى اياز كەلىپ، ەلدىڭ «ەسىن» شىعاراتىن كەز باستالادى. ارقادا «ات قۇلاعى كورىنبەيتىن» بوراندى كۇندەر وسى ۋاقىتتا كورىنىس بەرەدى.
«سارى اياز» امالى قاڭتاردىڭ 17-سىنەن بوي كورسەتەدى. بۇل - «قىس شىلدەسى» امالىنىڭ شارىقتاۋ شەگى. ەشقانداي دا «كرەششەنسكيە موروزى» ەمەس، قازاقتىڭ ساقىلداعان «سارى ايازى». «قىس شىلدەسى» امالىنا قارقىن بەرەتىن ناعىز دۇلەي قۇبىلىس: قىتىمىر ىزعار، قارا سۋىق، ۇيتقىعان بوران... ارينە، مەن بابالار ايتىپ كەتكەن امالدىڭ سيپاتى بويىنشا جازىپ وتىرمىن. بۇل كورىنىستىڭ الماتىدا بولۋى دا، بولماي اينالىپ ءوتۋى دە عاجاپ ەمەس. بەت قاراتپايتىن بوران مەن قۇلاق ۇسىرگەن سارى اياز ەلىمىزدىڭ وزگە ايماقتارىندا ءقازىردىڭ وزىندە بەلەڭ الىپ وتىر. قازاقستاننىڭ ءبىرقاتار ايماقتارىندا الدىن الا ەسكەرتۋ جاسالدى.
ارى قاراي «توقىراۋىن» امالى كەلەدى. ول قاڭتاردىڭ جيىرماسىندا كىرىپ، جيىرما بەسىندە شىعادى. بۇل كۇن «توقتاعان» كەزگە بايلانىستى كەلەتىن امال.
قازاق ەسەپشىلەرى كۇن مەن ءتۇننىڭ قىسقارۋى مەن ۇزارۋىن باقىلاپ، «شىلدەدە كۇن ءشىل ادىم قىسقارادى» (شىلدەنىڭ 22-سىنەن باستاپ)، «قاڭتاردا كۇن قارعا ادىم ۇزارادى» (قاڭتار ايىنىڭ 22-سىنەن باستاپ) دەپ ەسەپ جاسايتىن بولعان. كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلۋىن، قىسقارۋىن، ۇزارۋىن دۇرىس انىقتاۋ حالىقتىڭ تۇرمىسى مەن شارۋاسىنا ايتارلىقتاي ىقپال ەتكەن.
شىعىستىڭ، ونىڭ ىشىندە تۇركى جانە ورتا ازيا حالىقتارىنىڭ ەسەبىندە بارىس جىلى ءالى بىتكەن جوق. ول - وتە سۇستى، قايراتتى، تاباندى ءارى وجەت اڭ. بۇل ىلگەرى باسۋ جىلى بولدى دەۋگە بولادى. ەلىمىزدە ءبىرقاتار ساياسي وقيعالار ورىن الدى: پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتتى، جاڭا وبلىستار اشىلىپ، كەي ايماقتىڭ اتاۋى وزگەردى. ۇكىمەتتە دە ءاۋىس-تۇيىس ورىن الدى. قازاقستاننىڭ بولاشاعى ءۇشىن ءتۇرلى باعدارلامالار قابىلدانىپ، حالىق ىسكە ءبىر كىسىدەي ۇيىمشىلدىقپەن جۇمىلىپ وتىر. قارجى ماسەلەسىنە قاتىستى ايتساق، بارىس جىلى ەداۋىر تۇراقتى بولدى، ۇنەمگە، اقشانى بەتالدى شاشپاۋعا بەتبۇرىس جاسالدى. ءبىر كۇننەن كەيىن سەنات دەپۋتتارىن سايلاۋ باستالادى. حالىق ءوز تاڭداۋىن جاسايدى.
بۇگىن قولدانىستاعى كۇنتىزبە بويىنشا، قاڭتاردىڭ 12ء-سى. اي جۇيەسىنە قاراساق، قاڭتاردىڭ 19-ى. ال قازاقى ەسەپكە سۇيەنسەك، ءبىر كۇننەن كەيىن قاڭتاردىڭ ءبىرى (قازاقشا اي ءار ايدىڭ 14-ىنەن باستالادى). دەمەك، بۇل اپتا ايدىڭ باسى مەن ورتاسىنا ءدوپ كەلىپ تۇر. ايدىڭ باسى، ورتاسى جانە سوڭى وزگەرىسسىز بولماسىن بۇرىنعىلار دالەلدەپ ايتىپ كەتكەن، ءومىر دە كورسەتىپ ءجۇر. بۇل اۋا رايىنىڭ قۇبىلاتىن ياعني بۇزىلاتىن ءساتى. ەندى قىس كۇشىنە مىنەدى...
بابالار بولجامى
قىستا...
*...تورعايلار ۇياسىنا مامىق تاسي باستاسا، كۇن كەنەتتەن قاتتى سۋىتادى.
*...قازدار قاڭقىلداسا، جىلى بولادى، اياقتارىن باۋىرىنا تىعىپ جاتىپ السا، كۇن سۋىتادى.
*...كۇن قۇلاقتانىپ شىقسا، قاتتى اياز بولادى.
*...تۇيە ەرنىن جىبىرلاتىپ، جىلقى مەزگىل-مەزگىل وقىرانسا، كوكتەم ەرتە باستالادى...
*... «قاردى قىلاۋ وسىرەدى، بالانى سىلاۋ وسىرەدى».