ۇلى تۇلعالاردىڭ مۇراسى جاڭعىرۋدا
«الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگى» كمقك-نە قاراستى الماتى مۋزەيىندە م.اۋەزوۆتىڭ 125 جىلدىعى مەن «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسىنىڭ جارىققا شىعۋىنا 80 جىل تولۋىنا وراي «ۇلى تۇلعا – ۇلى ەپوپەيا» تاقىرىبىندا «دونگەلەك ۇستەل» ۇيىمداستىرىلدى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz
شاراعا ابايدىڭ قارا سوزدەرىن ورىس تىلىنە اۋدارۋعا ات سالىسقان كورنەكتى جازۋشى، «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنى يەگەرى روللان سەيسەنبايەۆ، «الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگى» كمقك ديرەكتورى ءلاززات ساعىندىقوۆا، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى باۋىرجان جاقىپ، ق ر ۇعا كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، تاريح عىلىمىنىڭ كانديداتى ارمان ءجۇمادىلوۆ، اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە «حاكىم اباي» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى جابال شويىنبەت جانە ستۋدەنتتەر، زيالى قاۋىم وكىلدەرى، تىلشىلەر قاتىستى.
اباي قۇنانبايەۆ پەن مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ەسىمدەرى بۇل كۇندەرى ۇلتتىق سانا-سەزىمدە ماڭگى اتالاتىن ۇلى تۇلعالارعا اينالدى. دانا ابايدى قازاق حالقىنىڭ رۋحاني ۇستازى رەتىندە تانۋىمىز ۇلى اقىننىڭ ءوز مۇراسى ارقىلى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە الەمدىك كوركەم ويدىڭ التىن قازىناسىنا اينالعان م.اۋەزوۆتىڭ تاريحي ەپوپەياسى ارقىلى جۇزەگە استى. بۇل رەتتە ەڭ ءبىرىنشى تىلگە تيەك ەتەرىمىز – م.اۋەزوۆ الەمىنىڭ اباي الەمىمەن رۋحاني ساباقتاستىق ماسەلەسى.
ابايدان مۇحتاردى، مۇحتاردان ابايدى ءبولىپ ايتۋ مۇمكىن ەمەس. ۇلى ويشىل ابايدىڭ ءومىرى مەن اقىندىق جولى – مۇحتار اۋەزوۆتىڭ شىعارماشىلىق قىزمەتىنىڭ باستى تاقىرىبى. بۇل تاقىرىپتى يگەرۋگە م.اۋەزوۆ ءوزىنىڭ بۇكىل سانالى ءومىرىن، اقىلىنىڭ قايراتى مەن جۇرەگىنىڭ قىزۋىن تۇگەل ارنادى.
– وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، ۇستىمىزدەگى جىلى زامانىمىزدىڭ زاڭعار جازۋشىسى مۇحتار ومارحان ۇلى اۋەزوۆتىڭ تۋعانىنا 125 جىل. سونىمەن قوسا، «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسىنىڭ العاشقى كىتابى جارىققا شىققانىنا 80 جىل تولىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى رەسپۋبليكانىڭ ءار جەرىندە ءىس-شارالار ءوتىپ جاتىر. ارنايى ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسى دا شىقتى. بۇل جيىن حالقىمىزدىڭ ۇلى اقىنى مەن جازۋشىسىنا ارنالىپ وتىر، – دەدى ءادىلعازى قايىربەكوۆ.
قازاق حالقىنىڭ رۋحاني، مادەني ءھام ادەبي ومىرىندەگى شامشىراقتارىنىڭ ەڭبەگى، جازعان شىعارمالارىنىڭ بۇگىنگى ۇرپاققا جەتۋى تۋراسىندا وي-پىكىرلەر ايتىلدى. وسى توڭىرەگىندە اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە «حاكىم اباي» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى جابال شويىنبەت ءبىرشاما تىڭ دەرەكتەر مەن پايىمدار كەلتىردى.
– ءبىز ابايدى ءالى جەتە تاني الماي كەلەمىز. 1972 جىلى ابايتانۋشى عالىم-ۇستازىمىز مەكەمتاس مىرزاحمەتوۆ ماعان ابايدان تاقىرىپ بەردى. اقىننىڭ ءدىني كوزقاراسى مەن ويلارى جايىندا جازۋىم كەرەكتىگىن ايتتى. ول ۋاقىتتا كەڭەستەر وداعىنىڭ قىلىشىنان قان تامىپ تۇرعان كەز، بىلايشا ايتقاندا، «قۇدايسىز قوعامنىڭ» شاعى ەدى. سول كەزدە ءبىراز جۇرەكسىندىم. دەگەنمەن، بۇگىنگى تاڭدا اتالعان تاقىرىپقا بارعانىمنىڭ دۇرىس بولعاندىعىنا كوزىم جەتتى. بىزگە مۇسىلمانشىلىقتى تۇسىندىرگەندە، ابايدىڭ ىلىمدەرىنەن ۇعىندىرۋ قاجەت. سوندا كەڭەستىك يدەولوگيادان ەندى ارىلعاندارعا تۇسىنىكتىرەك بولادى. بىزگە الىپتارىمىزدىڭ پەندەلىك جاعى ەمەس، شىعارماشىلىق قىرى ماڭىزدىراق. وسى جاعىنان وسكەلەڭ ۇرپاق ءمان بەرىپ، وزدەرىنە كەرەكتى تۋرا جولدى ايقىندار دەپ سەنەمىز، – دەدى ول.
ابايدىڭ قازاقتىڭ كوزىن اشقان ۇلى تۇلعا بولعاندىعى ءمالىم. ال ونىڭ الەمدىك ارەناعا شىعۋىنا ىقپال ەتكەن م.اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» رومانى ەكەنى بارشاعا ايان. بۇل توڭىرەگىندە ءبىرقاتار پايىمداۋلار ءسوز بولدى.
– قازاق حالقىنىڭ ۇلى جازۋشىسى مۇقاڭنىڭ 125 جىلدىق مەرەيتويى قۇتتى بولسىن دەيمىز. وسىعان قاتىستى قىركۇيەكتە ءبىرقاتار شارالار باستالعالى تۇر. ۇلكەن-ۇلكەن سالتاناتتى جيىندار وتەدى دەپ كۇتىلۋدە. مۇحتار اۋەزوۆ ءوزىنىڭ تىرناقالدى تۋىندىلارىن كوسەمسوزدەن باستادى. ول ءىلياس جانسۇگىروۆپەن بىرلەسىپ «ەكەۋ» دەگەن ماقالا جازدى. ونى 1917 جىلى «قازاقتىڭ وزگەشە مىنەزدەرى» دەگەن اتپەن تاشكەنتتە جارىق كورگەن «الاش» گازەتىندە باستىردى. 1918 جىلى سەمەيدە 12 ءنومىرى شىققان «اباي» جۋرنالىندا مۇقاڭنىڭ ادەبي-پۋبليسيستيكا ماقالالارى باسىلىپ تۇردى. سونداي-اق، قىزىلجاردا دا «ەسكەرۋ كەرەك، ەگىنگە دايىندالىڭدار» دەگەن ماقالالارى باسپا بەتىن كورگەن بولاتىن. جالپى، ەكى تۇلعانىڭ قاي قىرىن الىپ قاراساڭىز دا،تۇنعان بايلىق، رۋحاني كەمەلدىك مۇلگىپ جاتىر، – دەپ ءتۇيدى اقىن باۋىرجان جاقىپ.