ابايدىڭ تۇڭعىش بالاسى اقىلباي - ايدوستىڭ تىكەلەي اتاسى
… تالعار تاۋلارىن باۋرايلاپ كەلە جاتقانبىز. دارحان دەيتىن كاسىپكەر ءىنىم كەنەتتەن "اباي اتامىزدىڭ ايدوس دەيتىن ۇرپاعىنان حابارىڭىز بار ما؟" دەگەنى…
كەزىندە دانيار ەسىمدى شوپشەگىنىڭ سۇحباتىن وقىعانمىن، ايدوس دەگەن ۇرپاعىنان حابارىم جوق ەكەن. ويلانىپ قالدىم.
سوسىن "اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ اقىلبايەۆ ايدوس دەگەن تىكەلەي ۇرپاعى بار، وسى الماتىدا تۇرادى…" - دەدى.
"مۇمكىن بولسا، بارىپ سالەم بەرسەك قالاي بولار ەكەن؟.." دەدىم. تەلەفونىنا حابارلاسىپ ەدى، جۇمىس ورنىندا ەكەن. رۇقسات سۇرادىق. قارسى بولمادى. باردىق. جۇپىنىلاۋ كيىنگەن دەمبەلشە كىسى اۋلاعا شىقتى. كەڭىرەك تانىستىق. اڭگىمەلەستىك. قازاقشاعا شورقاقتاۋ ەكەن.
اسىلدىڭ سىنىعى، التىننىڭ ۇنتاعى ەمەس پە..، بولمىسىنان تەكتىلىك، زيالىلىق، اقسۇيەكتىك اڭقىپ تۇر. كوزىنىڭ وتى بار. ۇلى باباسىنا كەلبەتى دە كەلەتىندەي. بويىن جامان ادەتتەردەن مۇلدە اۋلاق ۇستايتىنىن ايتتى.
"اباي اتامنىڭ تۇقىمى ەكەنىمدى كوپ ادامعا ايتپايمىن، مىنا مەيرامحاناداعىلار دا بىلمەيدى. 2020 جىلى بابامنىڭ 175 جىلدىعىندا سەمەيگە باردىم. "اباي بالالارىمەن" دەگەن ەسكەرتكىشتىڭ اشىلۋى بولدى. اقىلباي اتام مەن تۇراعۇل اتامدى ەكى قاپتالىنا العان بابامنىڭ ەسكەرتكىشى كەرەمەت شىعىپتى. وسىنى ارنايى تاپسىرىپ، جاساتقانى ءۇشىن ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆقا ۇرپاقتارى اتىنان ەرەكشە ريزامىن! " - دەدى ايدوس اعامىز.
الماتىنىڭ "ارباتىنداعى" ءمالىم مەيرامحانالاردىڭ بىرىندە اۋلا سىپىرۋشى بولىپ جۇمىس ىستەيدى ەكەن. ەڭبەكاقىسى - 150 مىڭ تەڭگە. وسىنى ەستىگەندە جانىمىز جۇدەپ، كوڭىلىمىز الاي-دۇلەي بولىپ كەتتى…
1967 جىلى الماتى قالاسىندا دۇنيەگە كەلىپتى. ۋكراينانىڭ ايگىلى كريۆوي روگ قالاسىنداعى اۆياسيالىق ۋچيليششەدە وقىعان ەكەن. وقۋ بىتىرگەندە كەڭەس وداعى كۇيرەگەن، سوسىن بۇيىرعان جۇمىستارمەن اينالىسىپتى. جالعىز قىزى الەكساندرا وسى كۇندەرى ساراتوۆ قالاسىندا تۇرادى.
شەجىرە بويىنشا: اباي – اقىلباي – ءالىمقۇل – باعفۇر – ەرنەست – ايدوس.
ياعني، ايدوس اعامىز اباي اتامىزدىڭ نەمەنەسى بولادى.
ھاكىم ابايدىڭ ساقتالىپ قالعان بەينەسىنىڭ ءبىرى - ءدىلدادان تۋعان تۇڭعىش بالاسى اقىلباي جانە ايگەرىمنەن تۋعان ۇلى تۇراعۇلمەن تۇسكەن تاريحي فوتوسى.
سول اقىلباي اباي ۇلى - ايدوستىڭ تىكەلەي اتاسى، فاميلياسى دا - اقىلبايەۆ.
اقىلباي - قۇنانبايدىڭ كىشى ايەلى نۇرعانىمنىڭ قولىندا وسكەن. ون جاسقا تولعان كەزىندە عابيتحان دەگەن تاتار مولداعا وقۋعا بارعان، وندا 4-5 جىل ءبىلىم العان.
جالپى، اقىلباي دا تالانتتى ادام بولعان. دومبىرامەن ءان ايتىپ، ولەڭ جازعان.
اقىلبايدىڭ 1895 جىلى ءابدىراحمان ولىمىنە، كەيىن 1904 جىلى ءىنىسى ماعاۋيا قايتىس بولعاندا شىعارعان جوقتاۋى دا بار. اقىلبايدى شىعارماشىلىق تۇلعا رەتىندە تانىتقان «زۇلىس» جانە «داعىستان» («ءقيسسا-جۇسىپ») پوەمالارى. اقىلباي 1904 جىلى سەمەي قالاسىندا قايتىس بولادى، بەيىتى بۇگىنگى اباي وبلىسى، اباي اۋدانىنداعى ءوزىنىڭ قىستاۋى – تىشقان بۇلاعىنىڭ باسىندا.
P.S. ايدوس اعامىزدىڭ جۇمىسى ساعات 16.00-دە اياقتالادى ەكەن. بىلىنەر-بىلىنبەس سەبەزگىلەپ جاۋىپ تۇرعان جاڭبىر دا توقتاعان. "ۇيىڭىزگە دەيىن شىعارىپ سالايىق" دەپ ەدىك، قارسى بولمادى. از ۋاقىت كۇتتىك. شاعىنداۋ دورباسىن كوتەرىپ شىقتى. ءتيىستى مەكەن-جايعا الىپ كەلدىك. بەس قاباتتى كونە ءۇيدىڭ بەسىنشى قاباتىندا ءبىر بولمەلى ۇيدە زايىبىمەن تۇراتىنىن ايتتى...
ۇلى ابايدىڭ سوڭعى تۇياعى عوي. دانيار دەگەن نەمەرە باۋىرى بارىن ايتتى، كوپ جىلداردان بەرى بايلانىستارى جوق سەكىلدى. ەركەك اتاۋلىدان قالعان وسى ەكەۋى عانا ەكەن.
ادامزاتتىڭ ويشىلى اتانعان ۇلى بابامىزدىڭ ۇرپاعى وسىنداي الەۋمەتتىك تاۋقىمەتتە جۇرگەنى ۇلتتىعىمىزعا، ەلدىگىمىزگە سىن ەمەس پە؟!
ويلانايىق!