ءۇي بيزنەسىندە نەنى ءبىلۋ كەرەك؟

مامان كەڭەسى: جىلجىمايتىن مۇلىككە قاراجاتتى قالاي ءتيىمدى سالۋعا بولادى

باسىندا باسپاناسى بار ادامدار تاعى ءبىر تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋدى ءتيىمدى ينۆەستيسيا نەمەسە جەكە قاراجاتتى ساقتاۋدىڭ جولى رەتىندە قاراستىراتىنى جاسىرىن ەمەس. مۇنداي ينۆەستيسيانىڭ نەگىزى بار: قازاقستاندا جىلجىمايتىن مۇلىككە باعا قاشاندا جوعارىلاپ جاتىر، ال ءىرى قالالاردا پاتەر جالداۋ تۇراقتى سۇرانىسقا يە. جىلجىمايتىن مۇلىككە قاراجاتتى قالاي ءتيىمدى سالۋعا بولادى، زاڭدى بۇزباي تابىسقا قالاي قول جەتكىزۋگە بولاتىنى جايىندا ماركەتولوگ مامان سەرگەي ۋزدەنوۆ ايتىپ بەردى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.

ساتىپ الىپ، قايتا ساتۋ

«بۇل - قولىندا باستاپقى كاپيتالى بار ادامدار ءۇشىن جىلجىمايتىن مۇلىكتى ساتىپ الىپ، پايدا تابۋدىڭ ەڭ قاراپايىم ءادىسى دەر ەدىم. وسى رەتتە، كوپشىلىكتىڭ پىكىرىنە قاراماستان، جىلجىمايتىن مۇلىكتى الىپ ساتۋ ءۇشىن قوماقتى قاراجات قاجەت ەتىلمەيدى. ءبىزدىڭ تاجىريبەمىزدە الىپ-ساتۋدا قۇنى 10-25 ملن تەڭگە بولاتىن پاتەرلەر سۇرانىسقا يە. تۇرعىن ۇيگە دەگەن سۇرانىستى ءتىپتى پاندەميا مەن داعدارىس تا باسا المادى. 2021 جىلدىڭ 8 ايى ىشىندە قازاقستاندا تۇرعىن ءۇيدى ساتىپ الۋ-ساتۋ بويىنشا 370 150 مامىلە ىسكە اسقان. نارىقتاعى ۇدەرىسكە قارايتىن بولساق، جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن بۇل كورسەتكىش وسە بەرەدى»، – دەدى سەرگەي ۋزدەنوۆ.

پاتەر ساتىپ الۋدا ءتيىمدى سالىم جاساۋ ءۇشىن ونى قۇرىلىستىڭ باستاپقى كەزەڭىندە ساتىپ العان ءجون،  ساتىلىمدار ەندى عانا باستالعاندا باعا قاشاندا ارزانداۋ بولادى. ال  ساتىپ الۋ جايىندا كوپ ويلانساڭىز، باعا ءار شارشى مەتر ءۇشىن اي سايىن وسە بەرەدى.

«قۇرىلىس ەندى باستالعان كەزدە ساتىپ سالۋ ءۇشىن ەڭ باستىسى سەنىمدى قۇرىلىس كومپانياسىن تاڭداۋ كەرەك. ويتكەنى، ەگەر قۇرىلىس نىسانى ۇزاق مەرزىم بويى سالىنىپ، نەمەسە ەڭ قاتەرلىسى – قۇرىلىس مۇلدە توقتاپ قالاتىن بولسا، وندا جىلجىمايتىن مۇلىكتەن تابىس تۇرماق، سالىنعان قاراجاتتى قايتارۋ قيىنعا سوعادى. تاۋەكەلدەردى ازايتۋ ءۇشىن نارىققا ەگجەي-تەگجەي زەرتتەۋ جۇرگىزۋ كەرەك. قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ تاجىريبەسىنە، كليەنتتەردىڭ كومپانياعا دەگەن پىكىرىن زەردەلەڭىز. ەگەر قانداي دا ءبىر كومپانياعا ءساتتى سالىم جاساعان بولساڭىز، كەلەسى جولى دا سول كومپانيانىڭوف كومەگىنە جۇگىنگەن دۇرىس»، – دەپ اتاپ ءوتتى مامان.

ەڭ ءتيىمدىسى وسىنداي سالىمداردىڭ مەرزىمىن كليەنت ءوزى رەتتەي الادى جانە كەز كەلگەن جاعدايدا سالىم اقتالادى. كاپيتال اينالىمىن تەز العىسى كەلەتىندەر جىلجىمايتىن مۇلىكتى قۇرىلىستىڭ ەرتە كەزەڭىندە-اق ساتادى.

«بۇل كەزەڭدە ءسىز ءالى پاتەر يەسى ەمەس ەكەنىڭىزدى ءتۇسىنۋىڭىز كەرەك. شىن مانىندە، ءسىز برونداۋ كەلىسىمشارتىن نەمەسە ۇلەستىك قاتىسۋدى عانا ساتاسىز. مۇنداي مامىلەلەردەن تابىس ۇلكەن بولمايدى، ورتا ەسەپپەن شامامەن 10%، ءبىراق تۇرعىن ءۇي پايدالانۋ كەزەڭىنە جاقىنداعان سايىن باعا وسەدى. ساتۋدىڭ بۇل نۇسقاسىندا ءوز پليۋستارى بار – ءسىز ساتۋدان تابىس سالىعىن تولەمەيسىز، ويتكەنى زاڭدى تۇرعىدا مەنشىك يەسى بولمادىڭىز. كەز كەلگەن مامىلەنى مىندەتتى تۇردە نوتاريۋستىڭ قاتىسۋىمەن جۇرگىزىپ، بارلىق قۇجاتتى تەكسەرىڭىز»، – دەپ كەڭەس بەرەدى  سەرگەي ۋزدەنوۆ.

ال اسىقپاي، كوبىرەك تابىس تاپقىسى كەلەتىندەر قۇرىلىستىڭ اياقتالىپ، ءۇي پايدالانۋعا بەرىلگەنىن كۇتەدى. سول كەزدە تۇرعىن ءۇي باعاسى ەكى ەسە وسەدى. نارىقتا پاتەردى كوشىپ كىرۋگە دايىن كۇيىندە ۇسىناتىن قۇرىلىس كومپانيالارى بار. سونىمەن قاتار پاتەردىڭ قۇنىن ءوسىرۋ ءۇشىن جاقسى جوندەۋ جۇرگىزۋگە بولادى. ءبىراق بۇل جەردە جوندەۋ جۇمىستارىنا كەتكەن شىعىندى دۇرىس ەسەپتەپ العان ءجون، كەيدە شىعىن تاپقان تابىستان كوپ بولىپ، ەڭبەك زايا كەتەدى.

سونىمەن قاتار ەگەر ءسىز پاتەر يەلىگىڭىزگە وتكەن سوڭ ءبىر جىل وتپەستەن ونى ساتاتىن بولساڭىز، سىزگە جەكە تابىس سالىعىن تولەۋگە تۇرا كەلەتىنىن بىلگەن ءجون. قازاقستان رەزيدەنتتەرى ءۇشىن سالىق كولەمى پاتەردى ساتۋ مەن ساتىپ الۋ باعاسى اراسىنداعى ايىرماشىلىقتىڭ 10% قۇرايدى. ءسىز ولاردى سالىق ورگانىنا دەكلاراسيا تاپسىرىپ، ەسەپتى كەزەڭ جابىلعاننان كەيىن (كەلەسى جىلدىڭ ناۋرىزى) بيۋدجەتكە سالىق رەتىندە تولەيسىز.

پاتەردى جالعا بەرۋ

ءىرى قالالاردا، اسىرەسە، نۇر-سۇلتان مەن الماتىدا پاتەرلەردى كەيىن جالعا بەرۋ ءۇشىن ساتىپ الۋ كەڭ قولدانىس تاپقان. جىلجىمايتىن مۇلىكتى جالعا الۋ نارىعىنداعى سوڭعى وزگەرىستەر بۇل باعىتتىڭ ءتيىمدى ەكەنىن كورسەتۋدە. بيىل مۇلدە شىعىندالماي، پاتەردى جالعا بەرۋشىلەر ءوز تابىسىن 30%-دان 65%-عا دەيىن ۇلعايتتى. بۇل ءوسىمدى لوكداۋن اسەرىنەن ۋاقىتشا قۇبىلىس دەپ ساناعاننىڭ وزىندە كەرى سەرپىن نارىققا ايتارلىقتاي سەزىلمەيدى.

جالعا بەرۋ ءۇشىن جىلجىمايتىن مۇلىكتى قايتالاما نارىقتاعى تۇرعىن ۇيلەردەن دە، قۇرىلىس سالۋشىنىڭ جاڭا پاتەرلەرىنەن دە قاراستىرۋعا بولادى. ءبىرىنشى جاعدايدا، ءسىز دايىن پاتەرگە ينۆەستيسيا سالاسىز جانە ءسىز بىردەن كىرىس الا باستايسىز، ءبىراق مۇنداي دايىن پاتەردىڭ قۇنى قىمباتىراق بولۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار، امورتيزاسياعا قاراجات بەرۋ كەرەك – كوسمەتيكالىق جوندەۋ، سانتەحنيكانى جاڭارتۋ، تۇرمىستىق تەحنيكا نەمەسە جيھازدى اۋىستىرۋ شىعىندارى جاسالۋى مۇمكىن.

«جىلجىمايتىن مۇلىكتى قۇرىلىس كومپانياسىنان الا وتىرىپ، ءسىز باعا تۇرعىسىنان ۇتاسىز. ونىڭ ۇستىنە سۋداي جاڭا ءۇي پايدالانۋدىڭ العاشقى جىلدارى كوپ شىعىندى قاجەت ەتپەيدى. ءبىراق، جاڭا پاتەرگە جوڭدەۋ جۇمىستارى مەن جيھازعا قاراجات سالۋ كەرەك بولادى.  ەگەر وسى شارۋاعا ساۋاتتى كىرىسسە، از قاراجاتپەن-اق تىڭدىرۋعا بولادى. سوندىقتان جاڭا ۇيدەن پاتەردى جالعا بەرۋ ءۇشىن ساتىپ الۋدا قۇرىلىس كومپانياسىنان جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن دايىن ءۇي العان جاقسى. ءوز تاجىريبەمىزگە سۇيەنىپ ايتاتىن بولسام، قۇرىلىس كومپانيالارى اقشىل تۇستەردە، زاماناۋي بازالىق ديزاين ۇسىنادى»، – دەپ ءتۇسىندىردى ماركەتولوگ.

پاتەردى ءارى قاراي جالعا بەرۋ ءۇشىن ساتىپ الۋدا تۇرعىن ءۇيدىڭ ورنالاسقان جەرىن، لوكاسياسى مەن ساپاسىنا نازار اۋدارعان ءجون.

«ينفراقۇرىلىم دامىعان، اكىمشىلىك اۋدانداردا ورنالاسقان ۇيلەردى تاڭداعان دۇرىس. بالا-شاعاسى بار وتباسىلار ءۇشىن ءۇيدىڭ قاسىندا بالاباقشا، مەكتەپتىڭ ورنالاسقانى ماڭىزدى. سونىمەن قاتار ءۇيدىڭ ىشىندەگى جەكە پاركينگ ونىڭ تارتىمدىلىعىن ارتتىرا تۇسەدى، ىسكەر، بەلسەندى ادامدار ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتەگى قاجەتتىلىك»، – دەيدى سەرگەي ۋزدەنوۆ.

جىلجىمايتىن مۇلىك سەكتورىندا كوروناۆيرۋس تا وزگەرىس ەنگىزدى، پاتەر ىزدەۋشىلەر كەڭ پاتەرلەردى، جانىندا ساپالى مەديسينالىق  قىزمەت كورسەتىلۋىنە نازار اۋدارادى.

«ساپاعا ءمان بەرۋ كەرەك، ولقىلىقتار قايتالاما ۇيلەردە دە، جاڭا ۇيلەردە دە بولۋى مۇمكىن. قانداي قۇرىلىس ماتەريالدارى پايدالانىلعانىن بايقاڭىز. ءۇي تاڭداردا بارلىعى ماڭىزدى، ويتكەنى ءۇيدىڭ جىلى بولۋى، دىبىس وتكىزبەيتىن قاباتتىڭ بولۋى، توزۋعا توزىمىدىلىگى ماتەرايل ساپاسىنا بايلانىستى. سوندىقتان ۋاقىتپەن سىنالعان، تۇرعىن ۇيلەرى جاقسى، سەنىمدى قۇرىلىس كومپانياسىن تاڭداعان ءجون»، – دەپ سانايدى ۋزدەنوۆ.

قارجىلىق جاعىنا كەلەتىن بولساق، قازاقستاندا پاتەردى جالعا بەرۋگە تابىس سالىعى سالىناتىنىن ەستە ساقتاۋ كەرەك. بۇل ماقساتقا جەكە كاسىپكەرلىك اشۋ مىندەتتى ەمەس. ونىڭ ءبىر جولى – بيۋدجەتكە اي سايىن ءبىرىڭعاي جيىنتىق تولەم اۋدارىپ وتىرۋعا بولادى. بۇل بەكىتىلگەن سوما: وبلىستىق جانە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار ءۇشىن 1 اەك جانە قالعان ەلدى مەكەندەر ءۇشىن 0،5 اەك. بۇل - تولەمدە تابىس شەكتەۋلەرى بار بولعانىمەن، ءبىر نەمەسە ەكى پاتەرى بار پاتەر يەلەرى ءۇشىن وتە قولايلى تولەم فورماسى.

جوعارىدا اتالعان بارلىق مىسالدار تۇرعىن ۇيگە عانا قولدانىلاتىنىن ايتا كەتۋ كەرەك. كوممەرسيالىق جىلجىمايتىن مۇلىكتى دە پايدالى ۇزاق مەرزىمدى جانە قىسقا مەرزىمدى ينۆەستيسيا رەتىندە قاراستىرۋعا بولادى.