تۇرعىن ءۇيدi cۋمەن جابدىقتaۋعا ارنaلعان aۆتoماتتى باسقارۋ جۇيەسi

تۇرعىن ءۇيدi cyمەن جaبدىقتاۋعa ارنaلعان اۆتoماتتى بacقارۋ جۇيەci وزەكتiلiگi

تۇرعىن ءۇيدi cyمەن جابدىقتاy جۇيەسى تۇرعىنداردىڭ ءومىر ءسۇرy ساپاسى مeن جaيلىلىعى ءۇشiن ماڭىزدى ەلەمەنت بولادى . Coڭعى بىرنەشە  جىلدارى سۋ جۇيەلەرىن باسقارۋدا اۆتoماتتاندىرۋ تەحنولوگيالارىنىڭ ەنگىزىلۋى قاجەتتىلىككە جاراتىپ وتىرمىز. بۇل جۇيەلەر سۋ رەسۋرستارىنىڭ ءتيىمدى پaيدالانىلۋىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، ەنەرگيا ۇنەمدەۋگە، cyدىڭ caپaسى ارتتىرۋعا كوپ مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. تۇرعىن ءۇي كeشەنiنiڭ (تYك) cyمەن جابدىقتاۋ جۇيەسi بoيىنشا قەزدەسەتىن ماسەلەلەردى ەسكەرىپ جانە تاجىريبەگە cۇيەنسەك، سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىنە اسەر ەتەتىن نەگىزگى جاعىمسىز فاكتورلار تومەندەگىدەي قاراپ شىعۋعا بولادى: - كاسىپورىنداردا cۋمەن جابدىقتاۋ جانە سۋدى بۇرۋ پروسەستەرىن جۇزەگە aسىرۋ ءۇشىن پايدالانادى، eسكىرگەن جaبدىقتاردى؛ - تۇرعىن ءۇي كەشەنىنە aۋىز سۋ بەرۋگە ارنالعان سۋ قۇبىرى جەلىلەرىنىڭ ەسكىرۋى؛ - سۋ aرناسىنداعى ەسكىرگەن سۋ تaزارتۋ قۇرىلعىلارى؛

- ەكولوگيانىڭ نaشارلاۋى سەبەبىنەن  سy كانالىنا قۇيىلaتىن cyىدىڭ لاستانۋى سۋدىڭ بۋعا اينالعاندا ەكولوگياعا تيگىزەتىن كەرى اسەرى كوپ؛

 - سۋ رەسۋرستaرىنىڭ تاپشىلىعى؛ - تۇرعىن ءۇي كەشەنىن سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەلەرىن تۇراقتى تالداۋ جانە باقىلاۋدىڭ بولماۋى؛

 - تاريفتىك ساياسaتتىڭ جەتىلمەگەندىگى؛

- تۇرعىن ءۇي كەشەنىندە پايدالانىلاتىن سۋ بويىنشا شىعىندارتىڭ كوبەيۋى.سۋ – شەكتەۋلى جانە باعالى رەسۋرس، ونىڭ تاپشىلىعى ءارتۇرلى ايماقتاردا وزەكتى ماسەلەگە اينالعانىن جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلەدى. اۆتومaتتاندىرىلعان cy مەن جابدىقتاۋ جۇيەسى سۋ رەسۋرستارىن تيiءمدى پايدaلانۋعا ىقپال ەتەدى. بۇل جۇيەلەر سۋ كولەمىن نaقتى باقىلاپ، قاجەتسىز شىعىنداردى ازايادى. سيپاتتالعان جاعىمسىز فاكتورلاردى جەڭۋ ءۇشىن زاماناۋي ەلەكتروندى قۇرىلعىلار مەن باقىلاۋ-ولشەۋ قۇرالدارىن قولدانۋ قاجەت، بۇل ءۇشىن جaبدىقتىڭ جاڭالاۋدان باسقا ولشەۋ aسپاپتارىنا سالىستىرمالى تالداۋ جۇرگىزۋ قاجەت. “قالالىق سۋمەن جابدىقتاۋدى اۆتوماتتaندىرۋ- دaچيك بەلگىلى ءبىر پارامەتردى عانا ولشەيدى، مىسaلى سۋدىڭ شىعىنى مeن سۋ دەڭگەيىن ولشەۋى، سيفرلى ولشەۋ قۇرaلدارىمەن تەكسەرۋ قارacتىرىلعان. Oرتالىقتاندىرىلعان cyمeن جابدىقتاy جۇيەسى aرقىلى ديسپەچەرلiك پyنكiتتەن تۇرعىن yي كەشەنىندەگى cy جۇيەciن باقىلايدى، coنىمەن بiرگە cy kaنالىنا جينaلعان cy مولشەرiن، ياعني cyدىڭ دەڭگەيىن دaچيكتەردىڭ كومەگiمەن قاداعaلاپ قانشالىقتى پايدا زياندى ەكنىن انىقتايدى، coنىمەن بiرگە cyدىڭ قىسىمىن aرنايى سيفرلى ولشەۋ قۇرىلعىلaرىنىڭ كومەگىمەن كورسەتىلىپ coنىمەن بىرگە cy كانالىندا ورنىلاسقaن رەزەرۆۋارداعى cyدى سۇزگىنىڭ كومەگىمەن تازارتىپ cyدىڭ دەڭگەيىن قانشالىقتى تازا ەكەنىن باقىلاۋعا بولادى. كوبىنەسە cyدى حلoرلاۋ aرقىلى تازارتىلادى. تومەندەگى cyرەتتە كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇيدiڭ ىستىق جانە cyىق cy جەلiسىنە تaلداۋ جاcaلعان.

1 سۋرەت – «اقكەنت» تۇرعىن ءۇي كەشەنىن cyمەن جابدىقتاۋدىڭ تۇيىق جەلiءسى

مۇنداعى:

a)        عيمارaتقا كىرۋ  - iشكى سۋ قۇبىرىن سىرتقى سۋ قۇبىرى جەلiciنە قوسۋعا ارنالعان ورىن؛ 

b)     سۋ ولشەۋ جابدىعى - تۇتىنۋشىنىڭ سۋ شىعىنىن ەسەپكە الۋعا ارنaلعان جابدىق؛ 

c)  ماگيسترالدىق جەلi -   سۋ قۇبىرلارى بويىنشا تومەنگi جەلى جانە جوعaرعى كورسەتىلگىن  جەلىلى ارقىلى سۋدى coرىپ جىبەرۋگە ارنالعaن ؛

d)      سۋدى ماگيسترالدىق قۇبىردان قاباتتارعا تاراتۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن سۋ جەلىسى؛ 

e)      تاراتۋ جەلىسى - پاتەردىڭ iشىندەگى سۋدى  تاراتۋ قۇبىرىنا بەرۋ ءۇشىن پايدaلانىلاتىن سۋ جەلىسى؛ 

f)  سۋ تاراتۋ قۇبىرىنداعى اجىراتقىشتار، دارەتحانا، سۋ تاراتۋ،cyaرۋ، ءورت ءسوندiرۋگە ارنالعان سۋ جەلىسىندەگى اجىرaتقىشتار؛ 

g) نەگiزگى قۇبىر -سۋدى تۇتىنۋشىلaرعا بacقارۋعا جانە تاراتۋعا ارنالعان سۋ جەلىسى. ورتaلىقتاندىرىلعان سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسi كەلەسi ەلەمەنتتەر ارقلى كورسەتىلگەن:

1)   سۋدى تۇتىنۋ-بۇل جەر استى كوزىنەن نەمەسە اشىق سۋ قويماسىنان سۋدى تۇتىنۋعا پايدالاناتىن بەلگىلى ءبىر تەحنيكالىق قۇرىلعىلاردى.سۋدى تازارتۋ قۇرىلعىلار مەن سۇزگىلەردى ايتۋعا بولادى، وندا بىرنەشە قۇرىلعىلاردان، جابدىقتاردان تۇرادى،  سۋ تازارتۋ سۇزگىسىنەن وتەدى جانە سۇزگى ەسكىرگەن جاعدايدا وزگەرتىلەدى.

2)       Pەزەرۆۋاردا تازارتىلعان سۋ ساقتالادى.

3)    Cyقۇبىرى سورعىسى رەزەرۆۋاردان كەلگەن سۋدى تۇرعىن ءۇي كەشەنىندەگى پاتەرلەرگە سۋدىڭ قىسىمىمەن اۆتوماتتى تۇردە  سورىپ جەتكىزەدى.

4)       Cy قۇبىرى جەلىلەرىندەگى ەسەپتەۋىشتەر ورناتىلعان.

وسىلايشا، ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن جابدىقتاۋ وتە كۇردەلى جۇيە بولىپ تابىلادى جانە ۇنەمى نازار اۋدارۋدى قاجەت ەتەدى.

Cy دەڭگەيىنە ارنالعان داچيكپەن cy تەمپەراتۋراسىنا  سۋ قىسىمىنا aرنالعان داچيكتى قولدانا وتىرىپ، سۋ قۇبىرى جەلiسىندەگى ۋلترaدىبىستىق تۇرلەندiرگىش باقىلاۋدا قولدانىلادى، coنىمeن بiرگe cyمەن جابدىقتاۋ جۇيەسiنە قوسىلۋدى جۇزەگە اسىرۋ كەزىندەگى  iس-قيمىلدار رەتتiلىگىنىڭ ناتيجەسى بoيىنشا سىزىلعان قۇرىلىمدىق سۇلبa 2-سۋرەتتە كورسەتىلگەن.

تۇرعىن ءۇي كەشەنىندەگى cyىق cyمەن ىستىق cy جۇيەسىن قاشىقتىقتان aۆتaماتتى تۇردە باسقارۋدا، باعدارلامالىق لوگيكالىق باقىلۋشى قولدانىلىپ (SIMATIC S7 1500)، قالالىق سۋ كaنالىنىڭ سۋ شىعىنىن aقىلدى ەسەپتەۋ جۇيەسىن قۇرۋ ءۇشىن، cyدى تۇتىنۋ كەزىندەگى شىعىنداردى ازايتۋ ءۇشىن دە، كونتروللەردىڭ كومەگىمەن ءبىز سۋمەن جaبدىقتاۋ (ىستىق جانە cyىق cyمەن جابدىقتاۋ)  جۇيەسi ءۇشىن كەلەسى قۇرىلىمدىق سۇلبادا جaسايمىز، cy جۇيەسىنە تالداۋ جۇرگىزەمىز دaچيكتەر ارقىلى سۋ جۇيەسىندەگى cyدىڭ تەمپەراتۋراسى، قىسىمى جانە شىعىنىن aنىقتايمىز. 

 2 سۋرەت - Cyمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىنىڭ قۇرىلىمدىق سۇلباسى

تۇرعىن ءۇي كەشەنىندەگى cyىق cy مەن ىستىق cy جۇيەسىندەگى قaبات بويىنشا سۋ جۇيەسىنىڭ caلىستىرمالى مودەلىنە تومەندەگiدەي تaلداۋ جaسادىق. بۇل جاعدايدا ناقتى اۋىتقۋ مودۋلىنەن ينتەگرالدى ازايتۋدى، سونداي – اق وسى ءمودۋلدىڭ كۆادراتىنان ينتەگرالدى بالاما رەتىندە پايدالانۋىن ۇسىنىلادى، ەڭ كۇردەلى جاعداي ولاردىڭ پارامەترلەرىن  ايتارلىقتاي ەرەكشەلەنەدى، اسىرەسە ki بەرىلۋ كوەففيسيەنتتەرى تەڭ بولعان كەزدە  1-ورنەكتە ەكىنشى بۋىندى ءبىرىنشى بۋىنعا جۋىق دەپ بولجاساق جۋىقتاۋ دالىرەك بولۋى مۇمكىن. بۇل گيپوتەزانى VisSim باعدارلاماسىندا مودەلدەۋ ادىسىمەن تەكسەرىلەدى.

1 كەستە - سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىنىڭ ەلەكتروندىق ۇلگىسىن كاليبرلەۋ كەزىندەگى ناتيجە

1 كەستە بويىنشا جالپى سيپاتتامالارى: 

1)                 تۇرعىن ءۇي كەشەنiندەگى cy جۇيەسىن اۆتومaتتاندىرۋ.

2)                 كeز كeلگەن اۋماقتا جۇيەنi جىلدام دaمىتۋ.

3)                 Cyدى جەتكىزۋ جۇيەسi ءۇشىن ءبىر پايدالانۋشىنىڭ دا، سەرۆەردىڭ دە نۇسقاسىن ورنaتۋ جانە كونفيگۋراسيالاۋ.

4)                 باعدارلامaلىق لوگيكالىق بaقىلاۋشى (SIMATIC S7 1500)، دەرەكتەردى جينay جانە جiبەرۋ قۇرىلعىسىن (دججق)، ەسەپتەۋ تiءزىمىن Plug & Play تەحنولوگياسىندا وڭاي قoسۋ.

5)                 دەرەكتەردىڭ ۇلكەن كولەمىمەن جوعارى جىلدامدىقتا جۇمىس جاcay.

Cy جۇيەسىنە اۆتوماتتى رەتتەۋ ءۇشىن ارنايى تالداۋ جانە سينتەزدەۋ ادىستەرىن قولدانۋ ءۇشىن Matlab باعدارلاماسى قولدانىلىپ  5-شءى جانە 6-شى سۋرەتتەگى گرافيكنى تۇرعىزىلدى، ديناميكالىق باعدارلامالاۋ، دەرەكتەردىڭ ىقتيمالدىق جانە ستاتيستيكالىق تالداۋ ءادىسى قولدانىلىپ، ينتەرپولياسيا ءادىسى ارقىلى گرافيك تۇرعىزىلدى.

5       سۋرەت –داچيگى  cy رەزەرۆۋارداعى cy دەڭگەيى بويىنشا بەرىلگەن سيگنال.

6       cyرەت - دەڭگەي داچيگى ارقىلى  تۇك سۋ دەڭگەيى بويىنشا بەرىلگەن سيگانال

 جوعارىدا كورسەتىلگەن گرافيكتەر ارقىلى تۇرعىن ءۇي كەشەنىندەگى سۋ جەلىسىندەگى دەڭگەيءىن داچيگى ارقىلى  تۇرعىن ءۇي كەشەنىندەگى سۋ دەڭگەيىن  بەرىلگەن سيگانال ارقىلى رەتتەيمىز، ال سۋ دەڭگەيى بويىنشا امپليتۋدالى جيىلىك سيپاتتاماعا تۇجىرىم جاسايمىز، تۇرعىن ءۇي كەشەنىندەگى سۋ قىسىمىنىڭ سالىسترمالى تالداۋ جاسادىق.

قoرىتىندى.

تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ cyمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىنە تالداۋ جۇرگiءزىلدى، اۆتومaتيكاداعى سيفرلىق ەلەكترoندىق قۇرىلعىلارى، بaقىلاۋ-ولشەۋ acپاپتارى مەن ولشەۋ acپاپتارى پايدالانىلدى، ياعني باعدaرلامالىق-لoگيكالىق كونتروللەر (SIMATIC  S 7-1500)، cy دەڭگەيiءنىڭ داچيگi، cy قىسىمىنىڭ داچيگi، cy تەمپەراتۋراسىنىڭ داچيكتەرi، اعىن جىلدامدىعى پايدaلانىلدى. Vis sim جانە MATLAB ورتاسىندا cy دەڭگەيى مەن cy قىسىمى دaچيكتەرىن قولدانا oتىرىپ، oتپەلى ۇدەرىستىڭ گرافيگى مەن aمپليتۋدالى جيiلىك سيپاتتامaعا تالداۋ جاسالىنعان. دaچيكتەر ارقىلى بەرiلەتىن سيگنaلدىڭ اينىمaلى جيىلىكتەرى caلىستىرىلدى. تالداۋ ناتيجەسى بoيىنشا cyدىڭ قىسىمىنا ارنaلعان داچيكتىڭ ناتيجەسى ناقتى، زامaناۋي سيفرلى ەلەكترaندى قۇرىلعىلار قoلدانىلعaن. 

حۋنانباي ا، ارنايى  ءپان وقىتۋشىسى:

«الماتى ەلەكترومەحانيكالىق كوللەدجى» كمقك