ساياسي ەكسترەميزم امەريكالىق دەموكراتياداعى داعدارىستىڭ بەلگىسى بولۋى مۇمكىن بە؟
2001 جىلعى نيۋ-يوركتەگى وقيعا الەمدى وزگەرتتى. «ەگىزدەر عيماراتىنا» جاسالعان لاڭكەستىك تەرروريزمنىڭ قانشالىقتى ءقاۋىپتى قۇبىلىس ەكەنىن كورسەتتى. 13 شىلدەدە پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر دونالد ترامپقا قارسى جاسالعان قاستاندىق ساياسي ەكسترەميزمنىڭ قانشالىقتى ءقاۋىپتى ەكەنىن دالەلدەدى. جالپى، ساياسي تەرروريزم مەن ەكسترەميزم عاسىر دەرتىنە اينالدى. ءبىراق ەكسترەميزم ادەتتە اۆتوريتارلى، توتاليتارلى رەجيم ورناعان ەلدەردە بولادى. ال ونىڭ الەمدە «دەموكراتيانىڭ ۇلگىسى» دەپ اتالعان ەلدە بولۋى كوكەيدە ەرىكسىز سۇراق تۋدىرادى. ەندەشە، وسىعان جاۋاپ ىزدەسەك. سەبەبى، قازاقستان دا تەرروريزم مەن ەكسترەميزمدى باستى قاۋىپتەردىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيدى.
سايلاۋالدى كامپانيا قىزا تۇسپەك
13 شىلدەدە رەسپۋبليكالىق پارتيادان پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر ەكس-پرەزيدەنت د.ترامپ كەزەكتى سايلاۋالدى ميتينگىنە قاتىستى. الايدا، پەنسيلۆانيا شتاتىندا وتكەن ساياسي اكسيا ول ءۇشىن ءساتسىز اياقتالۋى مۇمكىن ەدى. ءبىراق وعان اتىلعان وق قۇلاق شەكەدەن جاناپ ءوتتى. ءقازىر سايلاۋالدى كامپانيا جۇرۋدە. 5 قاراشادا شەشۋشى سايلاۋ. بۇل قاستاندىق كامپانيانى ودان ءارى ورشەلەندىرۋى مۇمكىن.
قاستاندىقتىڭ ءساتسىز اياقتالۋى كىمگە ءتيىمدى؟ ارينە، د.ترامپتىڭ كامپانياسىنا ءتيىمدى. سەبەبى، ءدال ءقازىر رەسپۋبليكالىقتار ءبىر جاعى قۇپيا ۇيىمداردى، ەكىنشى جاعىنان قازىرگى پرەزيدەنت دجو بايدەنگە ايىپ تاعىپ وتىر. بۇل رەسپۋبليكالىقتار مەن ونىڭ نەگىزگى ۇمىتكەرىنە ساياسي ۇپاي الىپ كەلەدى. سايلاۋشىلاردىڭ الدىندا ساياسي قۇربان بەينەسى قالىپتاسىپ، د.ترامپقا داۋىس بەرەتىندەردىڭ سانى ارتۋى مۇمكىن. ءقازىر رەسپۋبليكالىقتار ءىستىڭ ءادىل ءارى اشىق تەرگەلۋىن تالاپ ەتىپ وتىر.
دجو بايدەننىڭ اكىمشىلىگى مەن جاقتاستارى تاعىلعان ايىپتى تەرىسكە شىعاردى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، ەكس-پرەزيدەنتتەر قۇپيا قىزمەت پەن ىشكى قاۋىپسىزدىك مينيسترلىگىنىڭ قورعاۋىندا. دجو بايدەننىڭ جەكە ءوزى سايلاۋعا ۇمىتكەرلەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن تولىق قامتاماسىز ەتۋگە تاپسىرما بەرگەنىن مالىمدەدى.
قۇپيا قىزمەت ىشكى قاۋىپسىزدىك مينيسترلىگىنىڭ جەكە باسقارماسى. ونىڭ قىزمەتكەرلەرى ەكس-پرەزيدەنتتەر مەن سايلاۋدا ۇمىتكەرلەردى قورعاۋعا جاۋاپتى. قاستاندىق جاسالعاننان بەرى باسقارما باسشىلىعى قاۋىپسىزدىك شارالارىنىڭ ءبارى جاسالعانى تۋرالى مالىمدەگەن. ال FBI (اقش فەدەرالدى تەرگەۋ بيۋروسى) بولسا تەرگەۋ باستالعانىن، ءىستىڭ «ساياسي تەرروريزم بەلگىلەرى بولۋى مۇمكىن» دەگەن ايىپپەن ءجۇرىپ جاتقانىن مالىمدەگەن.
قاستاندىقتى كىم جاسادى؟
ونىڭ ارتىندا كىم تۇر؟ بۇل سۇراقتارعا تەرگەۋ اياقتالماي جاۋاپ بەرۋ مۇمكىن ەمەس. دەسە دە، بولجام جاساۋعا بولادى. پرەزيدەنتتىككە ەكى نەگىزگى ۇمىتكەر دجو بايدەن مەن دونالد ترامپتىڭ سايلاۋالدى شتابتارى ءبىر مەزەتتە سايلاۋ كامپانياسىن ورشەلەندىرىپ جىبەرمەۋ كەرەك ەكەنىن مالىمدەدى.
سىرتتاي قاراعانعا قاستاندىق دجو بايدەن جاقتاستارى تاراپىنان جاسالعان سياقتى كورىنۋى مۇمكىن. الايدا، قاستاندىقتىڭ سەبەبى بۇدان دا تەرەڭدە جاتىر. سەبەبى، امەريكالىق اقپارات كوزدەرىنە سۇيەنسەك، قاستاندىق جاساعان ازامات رەسپۋبليكالىق پارتيا وكىلى رەتىندە تىركەلگەن. ونىڭ اكەسى دە سول پارتيانى قولدايدى، ال اناسى دەموكرات.
د.ترامپقا قاستاندىق جاساعان ازاماتتىڭ ەسىمى 20 جاستاعى توماس كرۋكس. پەنسيلۆانيا شتاتىندا تۋىپ، سوندا ءومىر سۇرگەن. قاستاندىق جاسالعاننان كەيىن ونى ارناۋلى جاساق قىزمەتكەرلەرى اتىپ مەرت قىلدى. امەريكالىق باسىلىمدار ونىڭ ساياسي پورترەتىن جاساپ شىقتى. الايدا، جاس جىگىتتىڭ نەگە مۇنداي ارەكەت جاساعانى جانە ۇمىتكەرگە 140 مەترگە دەيىن قالايشا جاقىن كەلگەنى تۋرالى اقپارات ءالى جوق.
توماس مەتتيۋ كرۋكس تۋرالى العاشقى ەگجەي-تەگجەيلى مالىمەتتەر كورسەتىپ وتىرعانداي، جاس جىگىت ءوزىنىڭ تۋعان قالاسى پەنسيلۆانيادا 2022 جىلى ورتا مەكتەپتى بىتىرگەن. ونىڭ مەكتەپتەگى ءمۇعالىمى ونى «قۇرمەتتى ازامات» دەپ سيپاتتاپ، كرۋكستىڭ ساياساتقا قىزىعۋشىلىق تانىتاتىنىن ەشقاشان بىلمەگەنىن ايتقان.
جەكسەنبى كۇنى FBI كرۋكستىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشالارىنان ەشقانداي ءقاۋىپ كورمەگەنىن جانە پسيحيكالىق اۋىتقۋ تاپپاعانىن مالىمدەدى.
ەكسترەميزم ساياسيلانىپ بارادى
اقپارات كوزدەرىندە مىناداي مالىمەت تە تاراپ وتىر. ول 17 جاسىندا دەموكراتيالىق پارتيانى قولداپ، 15 دوللار قايىرىمدىلىققا جۇمساعان. الايدا، كامەلەت جاسىنا تولعاسىن رەسپۋبليكالىق اتانعان. ەكىنشىدەن، ول قارتتار ۇيىندە جالاقىسى از قىزمەت اتقارعان. بۇدان مىناداي قورىتىندى شىعارۋعا بولادى.
بىرىنشىدەن، وتباسىندا اكەسى مەن اناسىنىڭ ەكى ءتۇرلى پارتيانى قولداۋى بالاعا پسيحيكالىق قىسىم تۋدىرعان. ءوز تاڭداۋىن جاساۋدا قينالعان بولۋى مۇمكىن.
ەكىنشىدەن، الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ تومەندىگى قوسىمشا سەبەپ بولۋى مۇمكىن.
دەسە دە، مۇنداي قادامعا بارۋىنا بۇلار جەتكىلىكسىز. سوڭعى جىلدارداعى اقش قوعامىنداعى كەرى ۇدەرىستەر ىشكى نارازىلىقتى ورشەلەندىرىپ جىبەرگەن سياقتى. سوڭعى 10 جىلدا اقش-تا جاسوسپىرىمدەر قولدارىنا قارۋ الىپ، مەكتەپتە قىلمىس جاساپ جاتقانى تۋرالى وقيعالار جيىلەپ كەتتى. بۇل قوعامدا، اسىرەسە، جاستار اراسىندا ەكسترەميستىك كوزقاراستىڭ بار ەكەنىن كورسەتەدى. مۇنىڭ ءبارى الەۋمەتتىك ەكسترەميزمنىڭ بەلگىلەرى. ال توماس كرۋكستىڭ ءىسى ەكسترەميزمنىڭ ساياسيلانىپ بارا جاتقانىن كورسەتىپ وتىر.
الايدا، جوعارىدا ايتقانىمىزداي، ساياسي ەكسترەميزم كوبىنە توتاليتارلى، اۆتوريتارلى رەجيم ورناعان ەلدەردە پايدا بولادى. اقش سەكىلدى دەموكراتياسى الەمگە ۇلگى ەلدە ونىڭ پايدا بولۋى كوكەيدە ەرىكسىز سۇراق تۋىنداتادى. ساياسي ەكسترەميزم امەريكالىق دەموكراتياداعى داعدارىستىڭ بەلگىسى بولۋى مۇمكىن.