جاھاندىق ساياساتتىڭ اۋانى كۇن سايىن قۇبىلۋدا. حالىقارالىق ساياساتتىڭ كۇن ءتارتىبى ءسات سايىن وزگەرىپ، ساياسي قاتىسۋشىلار اراسىندا ءارالۋاندىلىق قالىپتاسۋدا. بيىل جىل حالىقارالىق ساياسي كونيۋكتۋرانىڭ الداعى بەس جىلدىقتاعى باعىتى مەن مازمۇنىن انىقتاۋدا شەشۋشى جىل بولماق. جىل باسىنان بەرى ازەربايجان، رەسەي، يران، ۇلىبريتانيا ەلدەرىندە پرەزيدەنت سايلاۋى وتسە، وتكەن اپتا فرانسيادا پارلامەنت سايلاۋى ءوتتى. جىل سوڭىندا انىقتالاتىن اقش پرەزيدەنتىن سايلاۋ كومپانياسى اياسىنداعى ساياسي كۇرەس ۇدەي ءتۇسىپ، پەنسيلۆانيا شتاتىندا سايلاۋشىلارمەن كەزدەسۋ بارىسىندا اقش پرەزيدەنتتىگىنە رەسپۋبليكالىق پارتيا اتىنان كانديدات، ەكس-پرەزيدەنت دونالت ترامپقا قاستاندىق جاسالدى. جاھاندىق گەوساياساتتىڭ فۋندامەنتالدى وزگەرىسى اياسىندا تۇركى ەلدەرىنىڭ بىرلىگىنىڭ بەكەم بولۋى وتە ماڭىزدى. الدىمەن باس قالامىز استانادا شانحاي ىنتىماقتاستىعى ۇيىمىنىڭ ءسامميتى اياسىندا «شىق پليۋس» فورماتى اياسىندا تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمى باسشىلارى كەزىكسە، 6 شىلدەدە شۋشا قالاسىندا تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ بەيرەسمي ءسامميتى بولىپ ءوتتى. بۇل تۇرعىدا تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ جاھاندىق گەوساياسي وزگەرىستەر اياسىندا بولاشاعى مەن ماڭىزىن تالداپ كورەلىك.
ازەربايجاندا، شۋشا قالاسىندا 6 شىلدەدە تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ بەيرەسمي ءسامميتى ءوتتى. سامميتكە ازەربايجان، قازاقستان، وزبەكستان قىرعىزستان رەسپۋبليكالارىنىڭ پرەزيدەنتتەرى، ۆەنگريا پرەمەر-مينيسترى، تۇركيانىڭ ۆيسە-پرەزيدەنتى، سولتۇستىك كيپر، تۇرىك رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى سىندى ماڭىزدى ساياسي تۇلعالار قاتىسىپ، تۇركى مەملەكەتتەرى وداعىنىڭ بولاشاعى تۋرالى ماڭىزدى تاقىرىپ تالقىلانىپ، شۋشا دەكلاراسياسى قابىلداندى.
قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتىنىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى – تۇركى ەلدەرىمەن بايلانىسىن تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمى اياسىندا دامىتۋ. ەلىمىز ءارقاشان تۇركى الەمىمەن بايلانىس اياسىن ساياسي، ەكونوميكالىق جانە قۇرىلىمدىق-ينستيتۋسيونالدىق باعىتتا دامىتىپ كەلەدى. تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ ۇيىمى بۇگىندە حالىقارالىق ساياساتتا ماڭىزدى ساياسي كۇش ورتالىعىنا اينالدى. التاي مەن انادولى اراسىن قامتىپ جاتقان اۋقىمدى گەوگرافيالىق ايماق ەۋروپا مەن ازيا اراسىن بىرىكتىرەتىن بىرەگەي كوپىرگە اينالدى. لوگيستيكالىق تۇردە ورتالىق ازيا مەن كاۆكازدى جەرورتا تەڭىزى جانە قارا تەڭىز پورتتارىمەن بايلانىستىراتىن كولىك دالىزدەرى ەۋرازيا دالاسىنداعى ساۋدا تاسىمالى جولىنىڭ ءتيىمدى ءارى بىرەگەي بالاما جولىن قالىپتاستىردى.
شۋشادا وتكەن تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ بەيرەسمي ءسامميتى ۇيىم ەلدەرى ءۇشىن ماڭىزدى بولۋىنىڭ باستى ەكى سەبەبى بار. بىرىنشىدەن، تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمى ەلدەرىنىڭ قاراباقتى رەسمي تۇردە ازەربايجان تەرريتورياسى رەتىندە مويىنداپ قانا قويماي، ينستيتۋسيونالدى تۇردە «شۋشا دەكلاسياسىن» قابىلداۋى. ەكىنشىدەن، شۋشادا وتكەن سامميتتە تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ الدىندا تۇرعان ماڭىزدى ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ءتيىمدى جولى ۇسىنىلدى. مىسالى، ازەربايجان تاراپىنان تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمى حاتشىلىعى شوتىنا 2 ميلليون اقش دوللارى اۋدارىلدى. اتالمىش قارجى ۇيىمعا مۇشە ەلدەر اراسىنداعى ساۋدا-ەكونوميكالىق باعىتتا جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشپاق.
تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ الەۋەتى وتە زور. ماڭىزدى بولىكتەرىنىڭ ءبىرى – لوگيستيكالىق الەۋەتى وسى ماقساتتا كاسپيي تەڭىزى ارقىلى وتەتىن ورتا ءدالىز لوگيستيكالىق حابىنىڭ جالعاسى رەتىندە شىعىس-باتىس كولىك ءدالىزىن ودان ءارى دامىتۋ كوزدەلىپ وتىر. ناتيجەسىندە باكۋ – تبيليسي – كارس تەمىرجولىنىڭ جىلدىق وتكىزۋ قابىلەتى 1 ميلليوننان 5 ميلليون تونناعا دەيىن ارتتىرىلدى. بۇل جوبا قازاقستان ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزعا يە، سەبەبى اتالمىش ساۋدا جولى ارقىلى ەلىمىزدىڭ ترانزيتتىك الەۋەتى ارتىپ، تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىعىن نىعايتۋدا كاسپيي تەڭىزىنىڭ الەۋەتى ارتپاق. تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ قۇرىلىمىن جەتىلدىرۋ جانە بيۋدجەتىن ۇلعايتۋ ءبىزدىڭ ورتاق ماقساتتارىمىزعا قول جەتكىزۋگە كومەكتەسەدى.
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ شۋشادا وتكەن بەيرەسمي سامميت بارىسىندا ازەربايجان مەن ارمەنيا اراسىنداعى بەيبىتشىلىك ورناتۋ باعىتىنداعى ارەكەتتەردىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. قالىپتاسقان گەوساياسي جاعداياتتى مۇقيات زەردەلەي وتىرىپ، كونسترۋكتيۆتى ديالوگتى ۇسىندى. وسى تۇرعىدا، قازاقستان مەدياسيا قاعيداسىنا ەرەكشە ءمان بەرىپ، باكۋ مەن ەريەۆان اراسىنداعى بەيبىت كەلىسسوزدەر ءۇشىن ءوز الاڭىن ۇسىنۋعا دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى. بۇل قازاقستاننىڭ بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتى قولداۋداعى بەلسەندى ۇستانىمىن كورسەتىپ وتىر.
مەملەكەت باسشىسى، قاسىم-جومارت توقايەۆ ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك مارشرۋتىنىڭ ماڭىزدىلىعىن تالداي كەلە، سوڭعى جىلى كونتەينەرلىك تاسىمال كولەمى ەكى ەسە وسكەنىن ەسكەرىپ، جۇكتەردى جەتكىزۋ ۋاقىتىن قىسقارتۋ ماقساتىندا ىسكە قوسىلعان Digital Trade Corridor پلاتفورماسىنىڭ تيىمدىلىگىنە ەرەكشە نازار اۋداردى. ناتيجەسىندە بىلتىر ورتا دالىزبەن جۇك تاسىمالداۋ كولەمى 65 پايىزعا كوبەيدى. ياعني 3 ميلليون تونناعا جۋىقتادى. اقتاۋ پورتىنداعى حاب كونتەينەرلىك تاسىمالداۋ كولەمىن 300 مىڭعا ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. پورت كاسپيي جاعالاۋىنداعى ەلدەرگە جانە ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنە قىزمەت كورسەتەدى. بۇل تۇرعىدان قازاقستاننىڭ ساۋدا-لوگيستيكا سالاسىن ءتيىمدى سيفروۆيزيسيالاۋدا جەكە تاجىريبەسى تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمى اياسىندا زور ماڭىزعا يە بولىپ وتىر.
حالىقارالىق ساياساتتاعى الىپ دەرجاۆالار اراسىنداعى مۇددەلەر قاقتىعىسى ەۋرازيا ايماعىندا يدەولوگيالىق ءبولىنىستى قالىپتاستىرعانىمەن، ەلىمىزدىڭ ءداستۇرلى تۇردە ۇستانىپ كەلە جاتقان كوپۆەكتورلى سىرتقى ساياساتى ايماقتا قالىپتاسىپ جاتقان جاعداياتتا ءوز تيىمدىلىگىن دالەلدەپ وتىر.