مەملەكەتتىك قازىنادا قاراجاتى كوپ ەلدەردىڭ تۇرعىندارى شالقىپ ءومىر سۇرمەيدى
اقش پەن جۇڭگو، جاپونيا سىندى الپاۋىتىڭىزدىڭ وزىندە جالاقىدان جالاقىعا كۇنىن كورەتىندەر كوپ ەكەن. قاي ەلدىڭ قالاي ۇنەمدەيتىنىن Almaty-akshamy.kz 24.kz-كە سىلتەمە جاساپ حابارلايدى.
«قارجىلاي ساۋاتتى بولۋدىڭ كىلتى ۇنەمدەۋدە»، - دەيدى الەمدىك ساراپشىلار. ۇنەمدەيمىز دەپ جاقسى ءومىر سۇرۋگە ۇلگەرمەي جاتقاندارى دار بار.
ازياداعى ەڭ ۇنەمشىل ەلدەر
تيىننان تەڭگە قۇراپ وتىرعان حالىقتىڭ ءبىرى – جاپوندار. تەحنولوگيانىڭ ءتۇر-تۇرىن شىعارىپ، جاھاندى اۋزىنا قاراتقان ەلدىڭ تۇرعىندارى نەگە ءبىر-بىر باسپانادا تۇرماسقا؟! جوق، جاپونيادا باسپانا تۇگىلى، ءبىر وتباسى مۇشەلەرى ءبىر ۆانناعا كەزەك-كەزەك شومىلادى. تابىسى ورتاشا جانۇيالاردىڭ جاعدايى وسىلاي. كوممۋنالدىق قىزمەتتەرگە شىعىندالعانشا، ودان ارتىلعانىن باعالى قاعازدارعا نەمەسە بانكتىك شوتتارعا سالعاندى ءجون كورەدى. جاپوندىقتار ءار باسقان ادىمىن اڭدىپ، وعان كەتكەن شىعىندى، ارنايى داپتەرگە جازىپ وتىرادى.
وڭتۇستىك كورەيا دا ۇنەمشىل
كورەيلەر دە كوممۋنالدىق تولەمدەرگە كوپ شىعىندالعىسى كەلمەيدى. ماسەلەن، ۇيگە بەرىلەتىن جىلۋدى ۇنەمدەۋ ءۇشىن بولمەلەرىنە شاتىرلار قويىپ، سوندا جىلىنادى. ءبىر قىزىعى، تۇرعىندار دۇكەننەن كوبىنە اشىق ءتۇستى كيىمدەردى ساتىپ الادى. بۇل كىر جۋۋعا كەتەتىن ۇنتاقتى ۇنەمدەۋ ءۇشىن. بار تاپقانىن بالاسىنا جۇمسايتىن ەل ساۋدالاسۋدا الدىنا جان سالمايتىن ەل قىتايدا ەڭبەكتەگەن بالادان، 90-داعى قارتقا دەيىن قاراجاتىن بانكتە ساقتايدى. بۇل حالىق ءۇشىن قالىپتى جاعداي. اقشا جيناۋ قابىلەتىن جەرگىلىكتى تۇرعىندار قانمەن كەلگەن دەپ ايتادى. نارىقتاعى الپاۋىت كومپانيالاردى باسقارىپ وتىرۋى دا بەكەر ەمەس. الايدا، قىتايلىقتاردىڭ قالتاسى قالىڭ بولعانىمەن، قاراجاتىن وزىنە جاراتۋدا ساراڭ حالىق. قور جيناۋداعى باستى ماقساتى – وتباسى قامى. ماسەلەن، قىتايدا ۇل بالالاردى اتا-اناسى اياقتاندىرىپ، پاتەرمەن قامتاماسىز ەتە الماسا، بۇل – سول وتباسىنىڭ باستى ۋايىمى. ياعني، بار تاپقان-تايانعانىن بالاسىنىڭ شىعىنىنا جۇمسايدى.
ەۋروپالىقتار اقشادان شاشاۋ شىعارمايدى
ەۋروپا ناعىز ءساننىڭ وتانى دەيمىز. الايدا، ەۋروپالىقتار كيىمنىڭ ەڭ ارزانىن كيەدى. حالىقتىڭ 80%ء-ى جاپپاي ساتىلىم كەزىندە كيىم-كەشەكتى جەڭىلدىكپەن الادى. فرانسيادا ارزان كيىمدەر ناۋقانى بولا قالسا، جۇرت جۇمىسىن ىسىرا سالىپ، كويلەك-كونشىك الۋعا اسىعادى. ال، گەرمانيادا كوممۋنالدىق تاريفتەر تومەن بولعاسىن، نەمىستەر دۋشقا تەك تۇندە تۇسەدى. ءتىپتى جىلۋدى دا كوپ جاراتپاس ءۇشىن ۇيدە جىلى كيىنىپ جۇرەدى. ال، تابىسىنىڭ 10-15%ء-ىن تۇراقتى تۇردە ينۆەستيسيالىق قورعا، زەينەتاقى قورىنا، ءتۇرلى اكسيالارعا سالىپ وتىرادى.
اقش ازاماتتارىنىڭ بانكتە قارىزى كوپ
امەريكالىقتار ءۇشىن قولما-قول اقشانى ساقتاۋ مەن كوبەيتۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى ءادىسى بۇل – جىلجىمايتىن مۇلىك. ويتكەنى دەپوزيت بويىنشا پايىزدىق مولشەرلەمەلەر كوپ ەمەس. ماسەلەن، 250 مىڭ اقش دولللارىنا اشىلعان دەپوزيتتىك شوتقا جىلىنا 0،05% عانا قوسىلادى. تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، بانك قارجىنى ساقتاۋ ءۇشىن ءقاۋىپسىز، ءبىراق ينۆەستيسياعا مۇمكىندىك جوق. سوندىقتان ولار قوسىمشا پاتەر، ءۇي الۋدىڭ قامىن ويلايدى. دەسە دە، امەريكالىقتاردىڭ باس-باسىندا نەسيە بار. ونى تولەي الماي قينالاتىندارى كوپ. ماسەلەن، بىلتىر، اقش ازاماتتارىنىڭ نەسيە كارتالارى بويىنشا جيىنتىق قارىزى 1،03 ترلن-عا جەتتى. بۇل 2022 جىلمىن سالىستىرعاندا 16،2%-كە كوپ. سونداي-اق تۇرعىندار تاراپىنان سۇرانىس ارتقان سايىن بانكتەر نەسيە كارتا بەرۋدى كوبەيتتى. ماسەلەن، بىلتىر 24 ميلليون شوت اشىلعان. ۇنەمدەگەن ۇتادى! «ءيا، وسى رەتتە نەسيە الىپ، قارىزعا بەلشەدەن باتپاي، ۇنەمدەگەن الدەقايدا ءتيىمدى»، - دەيدى ساراپشىلار.