تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ ءتىلى  – قازاق ءتىلى

قىزمەت كورسەتەتىن  ماماندار  مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلۋگە مىندەتتى!

«اۋزى كۇيگەن ۇرلەپ ىشەدى» دەيدى عوي. ءبىزدىڭ ماقسات – انا ءتىلىن بىلمەيتىندەردى قۋدالاۋ، كەمسىتۋ ەمەس. ءبىراق ءىشىڭ كۇيەتىن جاعدايلار جەتەرلىك. قازاقستان ازاماتتارىنىڭ قاي تىلدە سويلەۋى ءوز ەركىندە دەسەك تە، قىزمەت كورسەتۋ سالاسى ماماندارىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋىن نەگە تالاپ ەتپەيمىز وسى؟

قازاقشاعا كەلگەندە شىقپايدى ءۇنى... نەگە؟

جاقىندا نۇر-سۇلتان قالاسىنا ۇشاقپەن ۇشتىم. ادەتتەگىدەي بارلىق تىركەۋ جۇمىستارىنان كەيىن ءوز ورنىما جايعاستىم. بارىنە بەلگىلى، ۇشاق جەردەن كوتەرىلەر ساتتەن بورتسەرىكتەر بارلىق قاۋىپسىزدىك شارالارىن تۇسىندىرەدى، ۇعىنىقتى بولۋ ءۇشىن كورسەتىپ تە بەرەدى. ەڭ باستى ماسەلە، وركەنيەتتىلىكتىڭ بەلگىسى ءارى ءبىزدىڭ كوپ ۇلتتى ەل ەكەنىمىزدى ەسكەرىپ، حابارلامالارىن ءۇش تىلدە جەتكىزەدى. سوندا تاڭقالاتىنىڭ – ورىس تىلىندە مۇدىرمەي سويلەيتىن بورتسەرىكتەر قازاقشاعا كەلگەندە ءتىلى بۇرالىپ، ەكى ءسوزدىڭ باسىن قوسا الماي قالادى. ادەتتە، حالىقارالىق رەيستەرمەن جۇمىس ىستەيتىن ءىرى اۆياكومپانيا قىزمەتكەرلەرىن جۇمىسقا قابىلداۋدا تالاپ قاتاڭ دەپ جاتاتىن ەدى. ءبىراق شىنداپ كەلگەندە، قاي باعىتتا، قاشان ۇشساڭىز دا، وسى ماسەلەمەن ءجيى ۇشىراساسىز.

بورتسەرىكتەرگە دە قويىلار تالاپتى كۇشەيتۋ كەرەك

وسى جايلى الەۋمەتتىك جەلىلەرگە جازعانىمدا، ءبىراز وقىرماندار نارازىلىق ءبىلدىرىپ، قازاقشاعا شورقاق جاندارعا تۇسىنىستىكپەن قاراۋدى وتىنگەن. دەگەنمەن، مەنىڭ تالابىم قاراپايىم ازاماتتارعا ەمەس، حالىقارالىق قىزمەت كورسەتۋ نىساندارىنا ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ الەك بولدىم. ايتىلعان شاعىمىم «ۇلتشىلدىق» كورىنىسى رەتىندە قابىلدانباي، ءسوزىمنىڭ توركىنى تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن الدىمەن قازاقستاندا تانىمال ءبىر اۆياكومپانيانىڭ سايتىندا جاريالانعان تىلگە قاتىستى بورتسەرىكتەرگە قويىلاتىن باستى تالاپتارعا نازار اۋدارساق:  

• قازاق ءتىلىن ءبىلۋ؛


• اعىلشىنشا ەركىن سويلەۋ؛


• جۇڭگو جانە تۇرىك تىلدەرىن ءبىلۋ قۇپتالادى...

زاڭ جۇزىندە قارار بولساق، قازاق ءتىلى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى. اتا زاڭعا سۇيەنىپ جازىلعان "تiل تۋرالى" زاڭنىڭ 4-بابىندا:

«مەملەكەتتiك تiل – مەملەكەتتiڭ بۇكiل اۋماعىندا قوعامدىق قاتىناستاردىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىلاتىن مەملەكەتتiك باسقارۋ، زاڭ شىعارۋ، سوت iسiن جۇرگiزۋ جانە iس قاعازدارىن جۇرگiزۋ تiلi» دەپ بەرىلگەن. ياعني كەز كەلگەن قوعامدىق قاتىناستا قولدانىلۋعا ءتيىس ءتىل.

وسى زاڭنىڭ 2-تاراۋى، 8-بابىندا: «مەملەكەتتiك تiل قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتiك ورگاندارىنىڭ، ۇيىمدارىنىڭ جانە جەرگiلiكتi ءوزiءن-وزi باسقارۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىس جانە iس قاعازدارىن جۇرگiزۋ تiلi بولىپ تانىلسا، ال مەملەكەتتiك ەمەس ۇيىمداردىڭ جۇمىسىندا مەملەكەتتiك تiل جانە قاجەت بولعان جاعدايدا باسقا تiلدەر قولدانىلادى» دەلىنگەن.

جوعارىدا كەلتىرىلگەن تىلگە قاتىستى «بورتسەرىكتەرگە قويىلاتىن باستى تالاپتاردا»:  «قازاق ءتىلىن ءبىلۋ جانە قازاق تىلىندە ەركىن سويلەۋ»  دەپ كورسەتۋ قاجەت. انا ءتىلىمىزدىڭ زاڭ تۇرعىسىنان بولسىن، قىزمەت كورسەتۋ نىساندارىنىڭ وزدەرى قويىپ وتىرعان تالاپتارى جاعىنان بولسىن مارتەبەسى جوعارى  ەكەنىن ەسكەرسەك، نەگە ءالى كۇنگە دەيىن قازاق تىلىندە ساپالى قىزمەت كورسەتۋدى تالاپ ەتە الماي ءجۇرمىز؟

كوبىسى قازاق ءتىلىن بىلە بەرمەيتىنىن ەسكەرسەك جانە سول ءۇشىن  زاڭدىق تۇرعىدا قورلاۋعا، كەمسىتۋگە بولمايدى دەپ قورعاساق، ورىس ءتىلىن بىلمەيتىن قازاقتاردىڭ قوعامدا قۇقىعى تاپتالىپ جاتقانىنا نەلىكتەن بەيجاي قارايمىز؟ بورتسەرىكتەردىڭ بىزگە بەرەر اقپاراتىن تولىققاندى ءتۇسىنۋ اپاتتى جاعدايدا ادام ءومىرىن ساقتاپ قالۋى ابدەن مۇمكىن. ال مۇرنىنىڭ استىنان سويلەگەن حابارلامانى قازاقشا ءتۇسىنۋدىڭ ءوزى قيىن، ورىسشا نەمەسە اعىلشىنشا ايتقانىن كۇتىپ وتىراسىڭ. ايتايىن دەگەنىم، وسى سالادا ەڭ بولماعاندا، جولاۋشىلار قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن بورتسەرىكتەردىڭ تىلدىك قابىلەتتىلىگى ارتا تۇسسە. مەملەكەتتىك تىلدە سويلەي الماي تۇرعان سەرىكتەردەن بىرنارسە سۇراعاندا نە ءتايىر؟! بۇل ءبىر عانا اۋە تاسىمالىنىڭ عانا ءتان اڭگىمە ەمەس، ەلىمىزدەگى بارلىق كومپانيالارعا دەرلىك  بىردەي قاتىسى بار  ماسەلە.