تاريحي تۇلعا تاعىلىمى

وسىلايشا، سول كەزدەگى الەمدىك گەوساياساتتاعى ەڭ ىقپالدى ەلدىڭ ءبىرى سانالاتىن كسرو كولەمىندەگى ەڭ جاس ءارى ىقپالدى باسشى رەتىندە كوزگە ءتۇستى.

مەملەكەت باسشىسى جۇرگىزگەن قايتا قۇرۋلاردىڭ ماڭىزى مەن تاريحي اۋقىمىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن سول كەزدەگى ەلدىڭ احۋالىن كوز الدىمىزعا ەلەستەتىپ كورسەك تە جەتكىلىكتى. كەڭەستىك قوعامنان تاۋەلسىز قازاق ەلىنە مۇراعا قالعان تۇرالاعان ەكونوميكا، توقتاعان كاسىپورىندار مەن اۋىل شارۋاشىلىعى، كەدەيشىلىك، جۇمىسسىزدىق ماسەلەلەرىنىڭ ءبارى الەۋمەتتىك قىسىمدى كۇشەيتە ءتۇستى، كەز كەلگەن ۋاقىتتا ەل ىشىندە تۇراق­سىز­دىق بەلەڭ الۋى ابدەن مۇمكىن بولاتىن. سونداي-اق سول كەزدەگى كوپتەگەن سايا­ساتكەر­لەر مەن ساراپشىلار ەلىمىزدىڭ بولا­شاعىنا ۇلكەن كۇمانمەن قاراعانى دا شىن­دىق. الايدا تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ پارا­ساتپەن جۇرگىزگەن پارمەندى ساياساتى قازاق ەلىنە سەنىمسىزدىك تانىتقان تۇجى­رىمداردىڭ تاس-تالقانىن شىعاردى.

تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ ەلىمىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى شەشىمدەر قابىلداۋداعى كورەگەندىگى، ۇلتتىڭ جارقىن بولاشاعىنا دەگەن قالتقىسىز سەنىمى ءبارىمىزدى تاۋەل­سىزدىكتىڭ العاشقى كۇندەرىنەن-اق ەلىمىزدىڭ باعىن اشقان ەلباسىنىڭ ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءبىر تۋدىڭ استىنا بىرىگۋ قاجەت ەكەنىنە كوزىمىزدى جەتكىزدى.

تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز وسى كەزەڭدە تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسىن قالادى، ەلدى اسقان قاجىر-قايراتپەن باسقاردى. مەملەكەتىمىزدە بولعان بارلىق قوعامدىق ءمانى بار وقيعا، ياعني قازاق مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋ ءارى نىعايۋ تاريحى، ەكونوميكادا جانە ءومىردىڭ بارلىق سالاسىندا قولعا الىنعان رەفورمالاردى جۇرگىزۋ، ەلدىڭ سىرتقى جانە ىشكى ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋ – مۇنىڭ ءبارى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى.

قازىرگى تاڭدا ءوز ەلىمىز عانا ەمەس، وزگە ەلدەر دە قازاقستان مەن ونىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ۇعىمدارى بىر-بىرىنەن اجىراماس ءبىرتۇتاس ۇعىمعا اينالدى دەپ سانايدى. بۇكىل دۇنيە جۇزىندە قازاقستان اتى اتالسا، اۋىزعا الدىمەن ونىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنىڭ ەسىمى ورالادى. بۇل، ارينە، زاڭدى قۇبىلىس. ويتكەنى قازاقستاننىڭ ەل بولىپ قالىپتاسۋىنداعى، مەملەكەت رەتىندە ودان ءارى نىعايۋىنداعى ەلباسىنىڭ باعا جەتپەس وراسان زور ەڭبەگى تاريحقا التىن ارىپتەرمەن جازىلىپ قالدى.

دۇنيەجۇزىلىك قوعامداستىق تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتى الەمدىك دەڭگەيدەگى كوشباسشى دەپ تانىدى. ول – تاتۋلىق، قوعامدىق كەلىسىم مەن مەملەكەتتەر اراسىنداعى دوستىققا نەگىزدەلگەن الەمدىك ءتارتىپ قۇرۋدى بەرىك ۇستانعان باسشى.

نۇرسۇلتان نازاربايەۆ – بۇكىل الەم­دە بەيبىتشىلىكتى، تىنىشتىق پەن تۇراق­تى­لىقتى ساقتاۋعا باعىتتالعان ءومىر­شەڭ باستامالاردىڭ اۆتورى. وسى وراي­داعى ۇسىنىستارى حالىقارالىق ۇيىم­دار تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ كەلەدى. ءارتۇرلى حالىقارالىق، مەملەكەتارالىق بىرلەستىكتەر مەن ۇيىمدار قۇرۋعا باعىت­تالعان ءوز باستامالارىمەن ول مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ، ونىڭ ىشىندە الەمنىڭ جەتەكشى ەلدەرى باسشى­لارىنىڭ الدىندا زور بەدەلگە يە بولىپ، قۇرمەتكە بولەندى.

مۇنىڭ ءبارى رەفورمالىق پروسەستەر­ءدىڭ باستاۋىندا تۇرعان ەلباسى تۇلعاسى­نا تىكەلەي بايلانىستى ەكەنى داۋسىز. قازاقستان باسشىلىعىنىڭ ساياساتى ءار­دايىم بىرىزدىلىك پەن دايەكتىلىككە، قي­سىنعا سۇيەندى. سونىڭ ارقاسىندا قازاق­ستان ۇزدىكسىز جاڭعىرۋ، جاڭارۋ جولىنان ءوتتى. تۇڭعىش پرەزيدەنت جۇزەگە اسىر­عان رەفورمالار ايقىن دا ناقتى ەكى نەگىزدى تىرەك ەتتى. بۇلار دامۋدىڭ ەۆوليۋ­سيا­لىق قاعيداسىن باسشىلىققا الۋ جانە ين­نوۆاسيالىق ۇمتىلىس بولاتىن. ۇلتتىق دامۋ ستراتەگياسىنا نەگىز بولعان وسى ەكى باسىم­دىقتىڭ قوسىندىسى قازاقستاندىق جاڭعىرۋ مودەلىنىڭ تابىسىنا كەپىل بولدى.

ەلباسى ۇسىنعان «الدىمەن – ەكونوميكا، سودان كەيىن – ساياسات» فورمۋلاسىنىڭ ارقاسىندا عانا قازاقستان ەكونوميكاسى مەن مەملەكەتتىك ينستيتۋتتارىن جاڭا زامانعا بەيىمدەپ، جەتىلدىرۋ مۇمكىن بولدى. بۇل نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ تاباندى تاڭداۋى بولاتىن جانە مۇنىڭ ارتىندا مەملەكەت پەن قوعام الدىنداعى وراسان جاۋاپكەرشىلىك جۇگى تۇرعان ەدى.

ەلباسى وتىز جىل ىشىندە جاس مەم­لەكەتتى الەمنىڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا قوسۋ ماقساتىمەن كوش باس­تادى. ۇلتىمىزدا «باس بولماق وڭاي، باستاماق قيىن» دەگەن ءسوز بار. بۇل ورايدا قازاقستان – قالىپتاسقان قوعامدىق فورماسيالار اۋىسقان الماعايىپ كەزەڭدە كەمەڭگەر باسشىسىن تابا بىلگەن ەل.

تاريح جولى تاقتايداي تەگىس، ءتۇزۋ بولا بەرمەيدى. بۇرىلىسى مەن قالتارىسى ءجيى كەزدەسەتىن ءداۋىردىڭ سىنشىسى دا كوپ. ال ناقتى ءارى باتىل ىس-ارەكەتكە بارا الاتىن ادامدار سيرەك. مۇنداي تۇلعالار تاريحتى تۇزەدى، جاڭا زاماندى العا جەتەلەيدى. مىنە، نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى – وسىنداي ايرىقشا ەرىك-جىگەرىمەن ەلدىڭ بولاشاق باعدارىن باتىل كورە بىلگەن بىرەگەي رەفورماتور، الەم مويىنداعان مەملەكەت قايراتكەرى. ول – تاۋەلسىز ەلدىڭ ءتول تاريحىن ءوز قولىمەن جاساعان تەگەۋرىندى تۇلعا.

ادامزات وركەنيەتىنىڭ تاريحى سان مارتە دالەلدەگەندەي، ۇلى تۇلعالار كوبى­نە كونەنىڭ كۇيرەپ، جاڭانىڭ بوي كوتەرىپ، قوعامنىڭ ءبىر ساپادان ەكىنشى ساپاعا
اۋىسار داۋىرىندە دۇنيەگە كەلەدى. جارا­تۋشى ءوز مەيىرى تۇسكەن ەرەكشە جان­نىڭ بويىنا نۇرلى سيپات دارىتىپ، زاما­نانىڭ سان ال­ۋان فاكتورلارى ونىڭ قاي­تالانباس دارا بولمىسىن سومدايدى. نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تۇلعاسى دا – سونداي ارالىق كەزەڭنىڭ جەمىسى. ەسكىنىڭ سوڭى مەن جاڭانىڭ باسىن جالعاعان التىن كوپىر ىسپەتتى. 

كەڭەستىك قايتا قۇرۋدىڭ تاجىريبەسى سايا­سي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ ۇندەسپەۋى ءتۇبى ءبىر قاتەرگە سوقتىراتىنىن كورسەتكەن. سوندىقتان ساياسي، ەكونومي­كالىق، الەۋمەتتىك وزگەرىستەردى ءبىر مەزەتتە، قوسا قابات جۇرگىزۋ قوعامنىڭ ءوز ىشىندە ەرەكشە ۇيىمداسۋدى، اۋىزبىرشىلىك پەن وراسان كۇش-جىگەردى تالاپ ەتتى.

جاڭعىرتۋ ءۇشىن مەملەكەت پەن قوعامعا ءبىر سەنىم ارقاۋى قاجەت ەدى. ونسىز قا­زاق­ستاندىق قوعامنىڭ بولشەكتەلىپ، ىدىراپ كەتۋى عاجاپ ەمەس-تى. سول ءبىر اۋمالى-توكپەلى جىلدارى جۇيەلىك جا­ڭا­رۋ، جاڭعىرۋ يدەياسىنىڭ توڭىرەگىنە قوعام­دىق پىكىردى توپتاستىرۋشىنىڭ ءرولىن ەلباسىنىڭ ءوزى اتقاردى. ول ءوزىنىڭ مەملەكەت پەن قوعامدى دامىتۋ ويىن قازاقستاننىڭ ءاربىر وتباسىسىنا، ازاماتىنا جەتكىزۋگە كۇش سالدى. قاشاندا قايناعان وقيعالاردىڭ ورتاسىندا، قاراپايىم حالىقتىڭ اراسىندا ءجۇردى.

ول كەزدە پارتيالىق الاڭ مۇلدەم بوس جاتقان. مۇنداي جاعدايدا مەملەكەتتى ساقتاپ قالۋ، كەيبىر پوستكەڭەستىك ەلدەر باس­تان كەشكەن كەلەڭسىز جاعدايعا ۇرىنباۋ، بيلىكتى ءوزارا جاۋلاسقان ەلي­تالىق توپ­تاردىڭ اراسىنداعى كۇرەس پەن بىتىسپەس اراز­دىقتىڭ كوزىنە اينالدىرماۋ قاجەت بولدى. ونىڭ ۇستىنە قازاقستان ءۇشىن ەتنوسارالىق hءام ءدىنارالىق كە­ءلىسىمدى ساق­تاپ قالۋ ماڭىزدى ەدى. ەلدە 140-قا تارتا ەتنوس وكىلدەرى تۇراتىنىن ەسكەرسەك، قوعامداعى شيەلەنىس پەن جۇيە­دەگى تۇراقسىزدىق ءورتىن تۇتاتۋعا ەتنو­س­ارالىق فاكتوردى پايدالانعىسى كەلە­تىندەردىڭ دە بولعانى جاسىرىن ەمەس. ونداي جاعدايلاردىڭ نەگە الىپ كەلگەنىن سول كەزەڭدەگى كەيبىر پوستكەڭەستىك مەملە­كەتتەردىڭ مىسالىنان كورۋگە بولادى. باعى­مىزعا وراي، نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قاي-قاي سىنعا دا لايىقتى جاۋاپ تاۋىپ وتىردى. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن قۇرۋ مەن بيلىكتىڭ ءتۇرلى تارماقتارىنىڭ وكى­لەت­تىكتەرىن جاڭاشا ءبولۋ تەتىگىن قا­لىپ­تاستىرۋ وسىعان ايقىن مىسال بولدى.

ۇلت كوشباسشىسىنىڭ كورەگەندىگى سوندا، ول سان الۋان نۇسقالاردىڭ ىشىنەن ەڭ دۇرىسىن تاپ باسىپ، تاڭداي ءبىلۋى ءتيىس. مەنىڭشە، قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان، ءبىر جىلى ءبىر عاسىرعا تاتيتىن جىلدار ىشىندە ەلباسىمىز ءاردايىم بىردەن-بىر دۇرىس جولدى تاڭداۋدى جۇزەگە اسىردى. نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ ەل اراسىنداعى جوعارى بەدەلى، باسقارۋشى رەتىندەگى باعا جەتپەس تاجىريبەسى، قازاقستاندىق سوسيۋمدى تۇپ-تامىرىمەن تەرەڭ تۇيسىنىپ-تۇسىنە ءبىلۋى دامۋ ستراتەگياسىن جاساۋمەن قاتار، جاڭعىرتۋ يدەياسىن قوعامدىق، جالپىۇلتتىق جوباعا اينالدىردى.

تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ قاز تۇرىپ، قالىپتاسۋىنىڭ باستاپقى كەزەڭىندە-اق نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءوزىنىڭ ساياسي كرەدوسىن بەلگىلەپ بەردى. ول ءوزىنىڭ ءبىر سوزىندە «قانتوگىس پەن بۇلىنشىلىككە الىپ كەلەتىن دەموكراتيانىڭ بىزگە قاجەتى جوق. ءبىزدىڭ دەموكراتيانىڭ نەگىزى – ساياسي، الەۋمەتتىك جانە ۇلتارالىق تۇراقتىلىق. وزگە ەلدەر ءبىزدى دەموكراتيالىق سپرينت ءۇشىن قولپاشتايدى ەكەن دەپ، ءبىز تۋعان حالقىمىزعا ەكسپەريمەنت جاساي المايمىز»، دەگەنى ەسىمىزدە. بۇل ءاربىر مەم­لەكەت­ءشىل، پاتريوت ازاماتتىڭ قاپەرىندە جۇرە­ءتىن، قاعيداسى ەتىپ ۇستاناتىن سوزدەر ەكەنى ايدان انىق.

قازاقستانداعى دەموكراتيالىق ينستي­تۋتتاردىڭ قالىپتاسۋى تمد ەلدەرىندەگى وسى تەكتەس پروسەستەرمەن اراگىدىك ۇقساس بولعانى بەلگىلى. جانە بۇل جولدا بىردە-بىر پوستكەڭەستىك مەملەكەت الەۋمەتتىك-ساياسي قايشىلىقتار مەن دۇربەلەڭدەردى اينالىپ وتە العان جوق. ارينە، قازاقستان دا كۇركىرەگەن 90-جىلدارداعى جاعىمسىز ترەندتەردى اينالىپ وتكەن جوق. سو­لاي بولا تۇرا، بۇگىنگى كۇنى ەلباسى نۇرسۇل­تان نازاربايەۆتىڭ جاڭعىرۋ، جاڭا­رۋ جولىنداعى ەلدىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىنداعى جانە ونىڭ حالىقارالىق بەدە­ءلىن نىعايتۋداعى ءرولى قول جەتكىزگەن تابىس­تارى ارقىلى ءوزىن-وزى تولىقتاي اقتاپ شىققانىن كورىپ وتىرمىز.

ورتا تاپتىڭ قالىپتاسۋى مەن كەڭ اۋقىمداعى جەكەشەلەندىرۋ، نارىقتىق ەكونوميكا تەتىكتەرىنىڭ قارقىندى دامۋى باسەكەلەستىككە قابىلەتتى نارىقتى قالىپتاستىرىپ قانا قويماي، ساياسي وڭ وزگەرىستەرگە دە كەڭىنەن جول اشتى. بۇل ەلباسىنىڭ، ەلدىڭ سانالى تاڭداۋى بولاتىن.

ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك رەفور­مالاردىڭ تابىستى ءجۇرۋى قوعام­دىق ينستيتۋتتاردىڭ دا جەتىلۋىنە، تۇراق­تالۋىنا مۇرىندىق بولدى. پار­تيالىق-ساياسي كەڭىستىكتىڭ كەسكىن-كەل­بەتى، ارا سالماعى وزگەردى. ەڭ باستىسى، قازاقستانداعى ساياسي-پارتيالىق قۇرى­لىستىڭ ىرگەتاسىن بيلىك پارتياسى قالادى. وسى رەتتە وزگە دە قوعامدىق توپتار وزدەرىنىڭ ساياسي ورتاداعى پارتيالىق جوبالارىن جاساۋعا مۇمكىندىك الدى.

كەيىننەن جاڭا ساياسي مادەنيەت پەن قوعامدىق سانانىڭ قالىپتاسۋى تۋرالى ايتقاندا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ: «ءبىز قۇقىقتىق مەملەكەت پەن سوعان سايكەس ساياسي جۇيەنى قۇرا وتىرىپ، مەملەكەت پەن قوعامنىڭ ومىرىنە دەموكراتيالىق قاعي­دالاردى ءوز رەتىمەن ەنگىزەمىز. ءبىراق ماعان بوتەن تاجىريبەنى كوزسىز كو­ءشىرۋ مەن تەوريالىق دوگمالارعا ءسوز­ءسىز ەرە بەرۋ قوعامنىڭ تولىسۋىنان، ونىڭ ەكو­نوميكالىق احۋالى مەن دەمو­كرا­تيالىق قالپىنان ماڭىزدى دەپ ەشكىم دە دالەلدەي المايدى. ءبىز قانداي جاق­سى زاڭدار جازساق تا، ءبارىن ءومىردىڭ ءوزى ايقىن­دايدى»، دەپ اتاپ كورسەتتى.

جاڭعىرۋ ءۇردىسىنىڭ قارقىنى تۋرالى ماسەلە تۇبەگەيلى وزگەرىستەر بارىسىندا پايدا بولاتىن مىندەتتەردىڭ ەرەكشەلىگىنە دە بايلانىستى. قوعامدىق ماڭىزدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدى تەزدەتۋ ءىسىن كوپتەگەن جاعدايدا ۇلت كوشباسشىسىنىڭ ءوزى موينىنا الدى. نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ باس قالانى الماتىدان استاناعا اۋىستىرۋى – مۇنىڭ جارقىن مىسالى.

جاڭا ەلوردا بۇگىندە قازاقستاندىق جاڭعىرۋ مەن جاڭارۋدىڭ باستاۋى، مەملەكەتتىڭ تابىستارىنىڭ كورمەسى ءتارىزدى. قازاقستانداعى عانا ەمەس، كۇللى ەۋرازيا­لىق كەڭىستىكتەگى ەڭ ءبىر ماڭىزدى، ماق­تان تۇتارلىق جوبا. مۇنىڭ ءبارىنىڭ سىرتىندا ەلباسىنىڭ اۋىر دا عاجاپ ەڭبەگى تۇر.

استانانى اۋىستىرۋ تاجىريبەسى، نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ تەرەڭ سەنىمى بويىنشا، تمد-نىڭ وزگە ەلدەرىنە دە وزەكتى مىسال بولىپ قالادى. شىن ءما­نىندە، ەلباسى ۇسىنعان «استانانى دامىتۋ ارقىلى مەملەكەتتى دامىتۋ» تەزيسى  –توتا­ليتارلىق ەكونوميكادان نارىقتىق ەكونوميكاعا كوشىپ جاتقان ەلدەر ءۇشىن ەرەك­شە كوكەيكەستى ۇعىم. ونەگە الارلىق دۇنيە.

ۇلت كوشباسشىسىنىڭ ءرولى قيىن-قىستاۋ، كۇردەلى ۋاقىتتا عانا ەمەس، ەلدىڭ ەرتەڭىن، بولاشاعىن ايقىندايتىن تاريحي جىلداردا دا وزەكتى بولا تۇسەدى. جاڭا قازاقستان تاريحى ءۇشىن ەلباسىنىڭ ءرولى ءدال سونداي. تۇراقتىلىق كەزەڭىندە كوماندالىق جۇمىستىڭ كۇشەيۋى بايقالدى. حالىقتىڭ دا بىرلىگى، ىنتىماعى نىعايدى. بۇگىنگە دەگەن سەنىمى كۇشەيدى. كەلەر كۇنگە دەگەن ءۇمىتى ارتا ءتۇستى. بۇگىنگى تاڭدا ۇلتتىق ەليتانىڭ جاۋاپكەرشىلىگى بارىنشا ارتىپ وتىر. بۇل دا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قۇرعان ساياسي جۇيەنىڭ ارتىقشىلىعىن كورسەتەدى.

ءبىراق داعدارىستى كەزەڭدە، ەل تاعدىرى سىنعا تۇسكەن شاقتاردا قابىلدانعان شەشىمنىڭ جۇيەلىلىگى مەن جەدەلدىگىنە تاۋەلدى بولاتىن تۇستاردا، ءاردايىم جاۋاپكەرشىلىكتىڭ بار جۇگىن ەلباسىمىز ءوز موينىنا الۋمەن كەلەدى. مەملەكەت پەن قوعامدى ءارى قاراي دامىتۋدىڭ ىرگەتاسى، مىنە، وسى جاۋاپكەرشىلىكپەن بىتە قايناسىپ، بىرگە قالانعان. قازىرگى زامانعى تاريحتىڭ ەڭ ءبىر كۇردەلى كەزەڭدەرىندە، الەمدىك قارجى داعدارىسى زارداپتارىن ەڭسەرۋ ىسىندە حالىق وسى جاۋاپكەرشىلىك پەن قامقورلىقتى شىنايى سەزىندى. ءبىز تۇڭعىش پرەزيدەنتتى  ۇلتتىق ستراتەگ رەتىندە عانا ەمەس، عالامدىق دەڭگەيدەگى جولباسشى رەتىندە تاعى دا تانىدىق.

نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ەلدىڭ قا­لىپ­تاسۋىنداعى جانە ونىڭ حا­لىقارالىق بەدەلىن نىعايتۋداعى ءرولى ەلبا­­سىنىڭ ومىرلىك تاجىريبەسىنەن تۋىن­دايدى. ءبىز 90-جىلداردىڭ سوڭىندا «قازاقستان مالايزيا نەمەسە سينگاپۋر سياقتى ەلدەر­ءدىڭ تاجىريبەسىن پايدالانادى»، دەيتىنبىز. ال ءقازىر الەمدىك ورتا­لىقتاردىڭ وزدەرى دە قازاق­ستاندىق باستا­مالارعا ىقىلاسپەن قارايتىن بولدى.

قازاقستاندىق ۇلگىنى تابىسقا كەنەلت­كەن ماڭىزدى فاكتوردىڭ ءبىرى – ىشكى جاڭارۋدىڭ قۇرامداس بولىگى رەتىندە قارالعان سىرتقى ساياسات بولعانى ايقىن. ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ سىرتقى ساياساتتاعى وراسان ەڭبەگى ەل ءىشىن­دە عانا ەمەس، الەمدىك قوعامداستىق دەڭ­گەيىندە لايىقتى مويىندالدى. الەمدەگى نەگىزگى، بەدەلدى ساياسي كۇشتەر تاراپىنان قازاق­ستانعا قاتىستى ءاردايىم رەفورمانى تۇراقتى قولدايتىن شەشىمدەر قابىل­داندى.

تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ يادرولىق قارۋ­دان باس تارتۋ تۋرالى اسا ماڭىزدى شەشىمى – ستراتەگيالىق، كورەگەن قادام. سونىڭ ارقاسىندا ءبىز وركەنيەتتى، تاڭداۋلى مەم­لەكەتتەردىڭ قاتارىنان ويىپ ورىن الدىق. الەمدىك بەدەلدى مەملەكەتتەر مەن قازاقستاننىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناسقا مۇلدەم جاڭا مازمۇن بەرىلدى. قاۋىپسىزدىكتىڭ ءتيىمدى كەپىلدىكتەرىن الىپ، كۇللى مۇمكىندىكتى ىشكى قۇرىلىمدى دامىتۋعا شوعىرلاندىردىق.

نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ سىرتقى ساياساتتاعى ۇستانىمى ۇدايى ۇلتتىق جوبالاۋدى جۇزەگە اسىرۋعا، قازاقستاندىق قوعامدى جۇيەلى تۇردە جەتىلدىرۋگە باعىت­تالعان. كەز كەلگەن وركەنيەتتى قاتىناس، شىعىسپەن نەمەسە باتىسپەن ءتۇيىسۋ – قاشاندا ءوزارا پايدالى ءىس. دامۋدىڭ ەۋروپالىق ءتاسىلى قوعامدىق قىزمەتتىڭ بارلىق سالاسىنا، ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنا، تۇرمىستىق قالىپقا ەركىن تارالىپ جاتىر. ەڭ باستىسى، قازاقستان ءۇشىن «ەۋروپاعا جول» ايقىن دا ناقتى تۇجىرىمدالۋى شارت. بۇل جاھاندىق مىندەتتەر تۇرعىسىنان دا، قاراپايىم ادامدار ءۇشىن دە تۇسىنىكتى ءارى تارتىمدى بولۋى ءتيىس. بۇل يدەيالاردىڭ بارلىعى دا نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ستراتەگيالىق جوسپارلارىنان تۋىندادى.

ەلباسىنىڭ حالىقارالىق باستاما­لارىنىڭ كورەگەندىگى مەن ومىرشەڭدىگىن بۇگىندە دۇنيە ءجۇزى تانىپ، مويىنداپ وتىر. مۇنى ۇلكەندى-كىشىلى مەملەكەت­ باسشىلارىنىڭ، ساياسي، قوعام قايرات­كەر­لەرىنىڭ ءبىزدىڭ تۇڭعىش پرەزي­دەنتىمىز تۋرالى بىلدىرگەن جىلى لەبىزدەرى مەن قۇر­مەتتەرىنەن-اق اڭعارۋعا بولادى. باسقاسىن ايتپاي-اق قويالىق، 2007-2014 جىلدار ارالىعىندا تۇركيا پرەزيدەنتى بولعان ابدۋللاح گۇلدىڭ قازاقستان پرەزيدەنتىن «تۇركى دۇنيەسىنىڭ كوشباسشىسى – تۇتاس تۇركى الەمىنىڭ اقساقالى دەپ تانيمىز» دەۋىنىڭ ءوزى قازاقستان مەن ونىڭ كوشباسشىسىنىڭ وراسان حالىقارالىق بەدەلىنەن حابار بەرسە كەرەك.

قازاقستاندى قازىرگى زامانعى باسەكەگە قابىلەتتى، گۇلدەنگەن مەملەكەتكە اينالدىرۋدا نەگىزگى ءرولدى ءاردايىم «ءبىرىنشى ادام» فاكتورى – تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اتقارادى. قازاقستاننىڭ تاۋەل­سىزدىگى، ەلدىڭ باقۋاتتى، بەيبىت تۇرمىسى ەلباسى ەسىمىمەن تىكەلەي بايلانىستى. مۇنى حالىق تا، دۇنيە ءجۇزى دە مويىندايدى.

نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەلىمىزدىڭ بيلىگىن قولعا العان 30 جىلدىڭ ىشىندە جاڭا مەملەكەت قۇرۋدىڭ بارلىق قيىندىعىن باس­تان وتكەردى. ەڭسەلى مۇراتتاردى ەڭسەرىپ، تولاعاي تابىسقا قول جەتكىزدى. قازاق جۇرتىن تورتكۇل دۇنيەگە تانىتىپ، بارشا الەمگە مويىنداتا ءبىلدى.

ەلباسى – ەگەمەن ەلىمىزدىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ەلدىگىمىزدىڭ سيمۆولى، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءتول تاريحىنىڭ باستاۋىندا تۇرعان تۇعىرلى تۇلعا. ساياساتكەردىڭ ەل مەن جەر الدىنداعى ۇشان-تەڭىز ەڭبەگى – ۇرپاققا ۇلگى، بارشاعا ونەگە. تاۋەل­سىزدىكتىڭ باستاۋىنداعى ۇيقىسىز تۇندەر مەن تىنىمسىز كۇندەردەگى اتقا­رىلعان ىستەرىنە ءادىل باعا بەرىلىپ، ۇلت ءمۇد­دەسىنە قىزمەت ەتكەن اسا كورنەكتى قايراتكەرگە، تاريحي تۇلعامىزعا شىنايى قۇرمەت كورسەتىلىپ كەلەدى.

بيىلعى استانا كۇنى قارساڭىندا ەلباسى­نىڭ ەرەن ەڭبەگىن جوعارى باعا­لاي وتىرىپ، ەلوردادا ەلباسى نۇر­سۇلتان نازاربايەۆتىڭ قۇرمەتىنە تاريحي ەسكەرتكىش ورناتىلدى. مەرەيلى جىلدا مۇنداي ساۋلەت تۋىندىسىنىڭ بوي كوتە­ءرۋى – زاڭدى قۇبىلىس. بۇل – تاۋەلسىز ەلدىڭ شەكاراسىن شەگەندەپ، قازاق ەلىن­دە تىنىشتىق پەن بەرەكە ورناتقان ەلبا­سىعا العىس بەلگىسى جانە تۇركىتىلدەس مەم­لەكەتتەردىڭ باسىن قوسۋعا مۇددەلى بولعان تۇركى الەمىنىڭ دانا اقساقالىنا دەگەن ەرەكشە قۇرمەت.

ەسكەرتكىشتىڭ سالتاناتتى اشىلۋى راسىمىنە قاتىسقان مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوز سوزىندە: «حا­لىقتى اۋقىمدى وزگەرىستەرگە تالماي جەتەلەگەن تۇڭعىش پرەزيدەنت اسا جاۋاپت­ى وزگەرىستەردىڭ، اۋقىمدى رەفور­ما­لاردىڭ ناقتى ىسكە اسىرۋشىسىنا جانە تاۋەل­سىزدىگىمىزدىڭ سيمۆولىنا اينالدى»، دەدى.

ەلباسى بۇل بيىككە قاجىرلى ەڭبەگى­مەن، پاراسات-پايىمىمەن، ماڭداي تەرى­مەن جەتتى. نۇرسۇلتان نازاربايەۆ – قا­زاق ۇلتىنىڭ بارشاعا، كۇللى الەمگە تانىلعان ەلباسىسى. تۇڭعىش پرەزيدەنت – ەلىمىزدى ايماقتىق الپاۋىت مەملەكەت­تەر قاتارىنا قوسقان ءبىرتۋار تۇلعا، مەملەكەت قاي­راتكەرى، ساياساتكەر رەتىندە تاريحقا ەندى.

ءبىزدىڭ مىندەتىمىز ەلدىڭ، ەلباسىنىڭ اماندىعىن تىلەپ، وتانىمىزعا قولىمىز­دان كەلگەنشە قولداۋ، كومەك كورسەتۋ جانە وسكەلەڭ ۇرپاقتى بارشا جۇرت ماق­تان تۇتاتىن تاريحي تۇلعانىڭ تاعىلى­مى ارقىلى تاربيەلەۋ بولۋى ءتيىس.

Egemen Qazaqstan 5 شىلدە 2021 جىل