ەلىمىز 2010 جىلى بولون پروسەسىنە رەسمي تۇردە قوسىلعاننان كەيىن، 2011-2012 اكادەميالىق وقۋ جىلدارىنان باستاپ، PhD دارەجەسى جانە عىلىمي اتاقتاردى ۇلەستىرۋ ءۇشىن ءاربىر زەرتتەۋشىدەن Scopus سىندى عىلىمي بازالاردا يندەكستەلەتىن جۋرنالداردا ماقالا جاريالاۋ مىندەتتەلدى. سايكەسىنشە، عىلىمي زەرتتەۋلەر ناتيجەسى مەن عالىمنىڭ الەۋەتىن انىقتاۋدا سيفرلىق كورسەتكىشتەردى نازارعا الىپ، عالىمنىڭ ەڭبەگىن زەرتتەۋ ماقالالارى العان سىلتەمە سانىمەن انىقتايتىن بولدىق. ماقالامىزدا، وتاندىق عىلىمنىڭ دامۋ جولىندا، زەرتتەۋ جۇمىستارى ناتيجەسىن شەتەلدىك باسىلىمدارعا جاريالاۋ ارقىلى عانا ساپاسىن انىقتاۋدىڭ قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەندىگىن تالداپ كورەيىك.
- 2024 جىلى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ ءمالىمەتىنشە، بىلتىر 101 جوعارى وقۋ ورنى 7428 عىلىمي ماقالا جاريالاعان.
- ەلىمىزدە، عىلىمي اتاقتار بەرۋ ءۇشىن SCOPUS بازاسىنا ەنەتىن جۋرنالداردا ماقالا جاريالاۋ مىندەتتەلگەن.
- قازاقستان Scopus بازاسىندا جاريالانعان ماقالالار سانى بويىنشا ورتالىق ازيادا كوشباسشى.
دەرەكتەر بازاسىندا بەس مىڭنان اسا عىلىمي باسىلىم بار
بۇگىنگى تاڭدا Scopus عىلىمي دەرەكتىك بازاسىندا جالپى سانى بەس مىڭنان اسا عىلىمي باسىلىمدار بىرنەشە عىلىم سالالارى بويىنشا تىركەلگەن. سوڭعى جىلدارى وتاندىق عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىقتارىنىڭ عىلىمي باسىلىمدارى دا اتالمىش عىلىمي دەرەكتەر بازاسىندا كورىنىس تابۋدا. بۇل وتاندىق عىلىمنىڭ قالىپتاسقان الەۋەتىن كورسەتەدى. الايدا، اتالمىش جۋرنالداردىڭ باسىم بولىگى جاراتىلىستانۋ، ناقتى عىلىمدار سالاسىندا. سوندىقتان جىل سايىن مىڭداعان زەرتتەۋ ناتيجەلەرى عىلىمي ماقالالار فورماتىندا شەتەلدىك جۋرنالدارعا جىبەرىلىپ، از بولىگى عانا جاريالانادى. ارينە، وتاندىق زەرتتەۋشىلەر ءۇشىن ماقالالارىنىڭ شەتەلدىك عىلىمي باسىلىمداردا جاريالانعانى قۋانتارلىق جاڭالىق. بىرىنشىدەن، وتاندىق زەرتتەۋشىلەردىڭ جاھاندىق عىلىم الاڭىندا مويىندالۋىن كورسەتەدى. ەكىنشىدەن، وتاندىق جوعارى وقۋ ورىندارى مەن عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ ارنايى رەيتينگتەرى دە وسى جاريالانىمدار ارقىلى انىقتالادى. مىسالى، 2024 جىلى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتى بويىنشا 101 جوعارى وقۋ ورنى 7428 عىلىمي ماقالا جاريالاعان، ونىڭ 5344ء-ى «Scopus» دەرەكقورىنداعى جۋرنالداردا، ال 2367ء-سى «Web of Science»-تە يندەكستەلگەن باسىلىمداردا جارىق كورگەن.
سۇرانىس جوعارى بولعان جەردە قارجىلىق مۇددەسىن كوزدەگەن توپتار قالىپتاسادى
الايدا، سوڭعى ون بەس جىل كولەمىندە وتاندىق عالىمدار اراسىندا كەڭىنەن تالقىلانىپ، جۇزەگە اسىپ كەلە جاتقان جوبانىڭ كەمشىلىكتەرى دە جەتكىلىكتى.
بىرىنشىدەن، كەيبىر گۋمانيتارلىق زەرتتەۋ سالالارى بويىنشا عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەلەرى ەلىمىزدەن تىس ايماقتاردا اسا ۇلكەن ماڭىزعا يە ەمەس. سوندىقتان ءبىرقاتار زەرتتەۋ باعىتى جەرگىلىكتى ايماقتى قامتيتىن زەرتتەۋ سالالارى قاجەتتى جۋرنال تابا الماي دوكتورلىق ديسسەرتاسياسىن ءتيىستى ۋاقىتتا قورعاي المايدى. بۇل ماسەلە ادەتتە وسى سالادا Scopus بازاسىنا ەنەتىن وتاندىق عىلىمي جۋرنالداردىڭ سانى ارتقاندا شەشىلەدى.
بولاشاقتا وتاندىق عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىقتارى تەك شەتەلگە ماقالا جاريالايتىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار شەتەلدىك زەرتتەۋ ماقالالار قابىلداپ جاريالايتىن بولۋى قاجەت.
ەكىنشىدەن، نارىق زاڭىنا سايكەس سۇرانىس جوعارى بولعان جەردە كەيبىر قارجىلىق مۇددەنى كوزدەگەن توپتاردىڭ قالىپتاسۋى دا زاڭدى. سوڭعى جىلدارى وتاندىق زەرتتەۋشىلەر سونداي توپتاردىڭ قارماقتارىنا ءجيى تۇسۋدە. سەبەبى، بۇگىندە الەمدىك تاجىريبەدە عالىمنىڭ الەۋەتىن ماقالا سانى، سىلتەمەلەر جيىلىگىمەن ەسەپتەۋ ءۇردىسى قالىپتاسقان. سايكەسىنشە، ساپاعا قاراعاندا سانعا كوپ كوڭىل بولەتىن وقىمىستىلار توبى دا قالىپتاستى. كەيبىر زەرتتەۋشىلەر «Scopus» تىزىمىندەگى جۋرنالدارعا شىعۋ ءۇشىن ساپالى زەرتتەۋ جاساۋدىڭ ورنىنا كەز كەلگەن جولمەن ماقالالارىن جاريالاۋعا اسىعادى.
ياعني جالعان جۋرنالدار مەن ساپاسىز ماقالالار كوبەيەدى. «Retraction Watch» دەرەكقورى «Scopus» تىزىمىنە ەنىپ، ءبىراق تالاپتاردى ساقتاماي، كوممەرسيالىق باعىتتى ماقسات تۇتقان ءبىرشاما جۋرنالدى اشكەرەلەپ، ليسەنزياسىنان ايىردى. جالپى، دەرەكقور ءتىزىمى جىل سايىن جاڭارىپ، سەنىمسىز عىلىمي باسىلىمدار تىزىمنەن الىنىپ، جاڭارىپ، تولىعىپ وتىرادى. جالعان عىلىمي زەرتتەۋلەر جاريالايتىن «Predatory journals List» سايتىنىڭ دەرەگىنشە، بۇل تىزىمدە كوشتى ءۇندىستان، نيگەريا، پاكىستان مەملەكەتتەرى باستاپ تۇر. جاھاندانعان الەمدە، ءاربىر ەلدىڭ عىلىمي الەۋەتى تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەرىنەن بولەك، عالىمدارىنىڭ ساپالى زەرتتەۋلەرىمەن دە انىقتالىپ وتىر. عىلىمنىڭ دامۋىن جەكەلەگەن ەلگە بولمەي، ادامزاتقا ورتاق قازىنا دەپ تۇسىنەتىن حالقىمىز ءۇشىن عالىمدارىمىزدىڭ ەڭبەكتەرىن ارناۋلى ساندار ارقىلى ەمەس، ەلىمىزدىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋدا ىقپال ەتەتىن ساپاسىنا كوبىرەك نازار اۋدارعان ءجون.