2025 جىل الەمدىك ساياساتتاعى ماڭىزدى كەزەڭنىڭ باستاۋى. جاڭا كەزەڭنىڭ باستالۋىنا دونالد ترامپتىڭ اقش تىزگىنىن ۇستاۋى تۇرتكى بولدى. ول بيلىكە كەلىسىمەن، اعىلشىن عالىمى توماس گوببستىڭ «ءبارىنىڭ بارىنە قارسى سوعىسى» زامانى كەلگەنگە ۇقسايدى. «مەملەكەت» وسى سوعىستى رەتتەۋ ءۇشىن ادامداردىڭ اراسىندا «قوعامدىق كەلىسىم» ارقىلى پايدا بولدى دەيدى عالىم. ءقازىر دە تۋرا سونداي جاعداي. بۇۇ جاھاندىق حاوستى رەتتەۋگە قاۋقارسىز. ترامپ بارىمەن ارازداسىپ جاتقاندا جۇڭگو گەوساياسي تەكەتىرەسكە كىرىسپەي، ىشكى الەۋەتىن كۇشەيتپەك.
قىتايدى قانداي سىناق كۇتىپ تۇر؟
2025 جىلى 17 اقپاندا بەيجىڭدە ماڭىزدى سيرەك كەزدەسۋ ءوتتى. ەلدىڭ ىشكى ساياسي ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى كەزدەسۋ جايلى اقپارات اشىق تارامادى. سوعان قاراماستان وندا كىمنىڭ قاتىسقانى تۋرالى مالىمەت بەلگىلى. قحر ءتوراعاسى سي سزينپين قىتايلىق ءىرى بيزنەس باسشىلارىمەن كەزدەستى. قىتايدىڭ ساياسي، مەملەكەتتىك يدەولوگياسى – «كوممۋنيزم». سوندىقتان پارتيا مەن جەكە سەكتور اراسىنداعى قارىم-قاتىناس كۇردەلى. بيلىك پەن بيزنەس سيرەك كەزدەسۋ وتكىزەدى.
بۇعان دەيىنگى كەزدەسۋ 2018 جىلى وتكەن ەدى. ول كەزدەسۋدى ۇيىمداستىرۋداعى ماقسات اقش-تىڭ ساۋدا سوعىسىنا قارسى بيلىك پەن بيزنەستىڭ الەۋەتىن جۇمىلدىرۋ بولاتىن. سول سىناقتان قىتايلىق بيزنەس سۇرىنبەي ءوتتى. ءتىپتى كۇشەيىپ باسەكەگە قابىلەتتى بولسا ءتۇستى. ءقازىر دە قىتايدى وسىنداي سىناق كۇتىپ تۇر. ءبىراق ءقازىر ساۋدا سوعىسى الدىڭعى تەكەتىرەستەن دە جويقىن بولماق.
جۇڭگو ترامپتىڭ العاشقى پرەزيدەنتتىك مەرزىمىندە اشىق تەكەتىرەسكە تۇسپەدى. شابۋىلعا ەمەس قورعانىسقا ءمان بەردى. سەبەبى، الەمدىك دەرجاۆاعا قارسى اشىق قارسى تۇرا المايتىنىن بىلەدى. سوندىقتان وسىنداي تاكتيكا ۇستاندى. ءقازىر دە قىتايدىڭ تەحنولوگيالىق جەتىستىگىنە قاراماستان، ىشكى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماسەلەلەر بار. ىشكى ماسەلەلەردى رەتكە كەلتىرمەي اشىق تەكەتىرەسكە تۇسپەيتىنى انىق.
بۇل جولى دا ترامپتىڭ اكىمشىلىگى جۇرگىزىپ جاتقان اگرەسسيۆتى سىرتقى ساياساتقا شابۋىلمەن ەمەس، قورعانىس ارقىلى جاۋاپ بەرۋى مۇمكىن. الەمدەگى گەوساياسي تەكەتىرەسكە دە كىرىسپەيدى. بەيتاراپ سىرتقى ساياسات ۇستانىپ، حالىقارالىق قۇقىقتاردىڭ ساقتالۋىن تالاپ ەتە بەرمەك. بەيجىڭ جي سالاسىن قۇقىقتىق رەتتەۋ كەرەگىن مالىمدەپ، ەۋرووداقتىڭ پوزيسياسىن قولدادى. اقش-تىڭ ۇستانىپ وتىرعان يمپورتقا ۇستەمە سالىق ساياساتىن ەو سەكىلدى ايىپتاپ وتىر. كەيبىر ساراپشىلار بۇل قادامدار ەو – جۇڭگو اراسىن جاقىنداتا ءتۇسۋى مۇمكىن ەكەنىن بولجاۋدا. ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى قاقتىعىستى كەلىسسوز ارقىلى ەكى تاراپتىڭ قاتىسۋىمەن رەتتەۋ كەرەگىن مالىمدەدى. مۇنداي پوزيسيا ارقىلى بريۋسسەلمەن دە، ماسكەۋمەن دە قارىم-قاتىناستى جاقسارتا تۇسپەك.
سىرتقى ساياساتتا بەيتاراپتىق ۇستانسا، ىشكى ساياساتتا بيزنەسپەن بايلانىستى جاقسارتۋدا. ويىمىزدى بيلىك پەن بيزنەس اراسىنداعى سوڭعى كەزدەسۋ دالەلدەپ وتىر.
بيلىك پەن بيزنەس اراسىندا جىلىمىق بايقالادى
دۇيسەنبىدە وتكەن كەزدەسۋگە قحر ءتوراعاسى سي سزينپين باستاعان ءبىر توپ پارتيالىق شەنەۋنىكتەر مەن ءىرى بيزنەس باسشىلارى قاتىستى. كەزدەسۋ بيلىك پەن بيزنەس اراسىنداعى جىلىمىقتىڭ بەلگىسى. 2018 جىلعى كەزدەسۋ ەكى تاراپ اراسىن ءبىراز جاقىنداتا تۇسكەن. الايدا، ترامپ سايلاۋدا جەڭىلىپ، ساۋدا سوعىسى اياقتالدى. بۇدان كەيىن بيلىك بيزنەسپەن بايلانىستى ۇزە باستادى. ءتىپتى ونى ءوز ىرقىنا كوندىرۋگە تىرىستى. مىسال رەتىندە ءىرى بيزنەسمەن، Alibaba Group-تىڭ نەزىگىن قالاۋشى دجەك ما مەن بيلىك اراسىنداعى بايلانىستىڭ ناشارلاۋىن ايتۋعا بولادى.
2020 جىلى بەيجىڭ دجەك ماعا قارسى قىسىمدى كۇشەيتتى. ساياسي قىسىمعا توتەپ بەرە الماي بيزنەسمەن شەتەل اسىپ، توكيوعا تۇراقتادى. سول جىلى جەلتوقساندا انتيمونوپوليالىق ورگان Alibaba-عا قارسى تەرگەۋ باستادى. مىنە، سودان بەرى دجەك ما الەۋمەتتىك جەلى مەن قوعامدىق ورتادا كورىنبەي كەتتى. ءبىراق بيىل سي سزينپينمەن كەزدەسۋگە قاتىستى. بۇل بيلىك پەن بيزنەسمەن اراسىنداعى كيكىلجىڭنىڭ اياقتالعانىن بىلدىرەدى. باتىستىق باسىلىمدار قىتايدىڭ ءتوراعاسى مەن دجەك مانىڭ قولالىسقان سۋرەتىن تاراتتى.
كەزدەسۋگە دجەك مادان باسقا Huawei كومپانياسىنىڭ نەگىزىن سالۋشى جەن شەنفەي، BYD باسشىسى ۆان چۋانفۋ، سونداي-اق Tencent، DeepSeek باسشىلارى قاتىستى. وندا سي سزينپين جەكە سەكتورعا بارىنشا قولداۋ كورسەتىلمەك ەكەنىن مالىمدەدى. جۇڭگو بيلىگى مۇنداي قادامعا نە ءۇشىن باردى؟
سەبەبى، اقش-تىڭ تەحنولوگيالىق الىپتارىنا قارسى كۇرەستە ءىرى بيزنەستىڭ كومەگىنسىز جەڭىسكە جەتۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنىن بيلىك ءتۇسىنىپ وتىر. باسەكەلەستىكتە قىتايدىڭ جەڭىسكە جەتۋ مۇمكىندىگى بار. الايدا، بيلىك دەن ءسياوپيننىڭ جولىن جالعاستىرا الا ما؟ مۇنى ۋاقىت كورسەتەدى.