«ادام قۇقىعى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ باستاماسىمەن قىلمىستىق كودەكسكە «نەكە قيۋ ماقساتىندا ادامدى ۇرلاۋ» دەگەن 125-1 باپتى ەنگىزۋ تۋرالى ۇسىنىس جولداندى. ول ايەلدەرگە قاتىستى قىلمىس دەڭگەيىن تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ەسكەرتۋ اسەرىن تيگىزەدى دەپ سەنەمىز. باس پروكۋراتۋرا ومبۋدسمەننىڭ قىلمىستىق كودەكسكە 125-1-باپتىڭ جەكە بولىگىن ەنگىزۋ تۋرالى ۇسىنىسىن قولدادى»، - دەلىنگەن ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل حابارلاماسىندا.
ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل كەڭسەسى ءقازىر تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق پەن ايەلدەردىڭ قۇقىعىن بۇزۋ ماسەلەلەرىنە تالداۋ جۇرگىزىپ جاتىر. 736 ميلليون ايەل فيزيكالىق جانە باسقا دا زورلىق-زومبىلىققا ۇشىراعان. ونىڭ 640 ميلليوننان استامى (87%) - 15 جاستان اسقان قىزدار مەن ايەلدەر.
«تەك كەيىنگى ەكى جارىم جىلدا ەلىمىزدە ۇيدەگى اگرەسسورلار 300 ادامنىڭ ولىمىنە سەبەپكەر بولدى. دەنساۋلىققا اۋىر زيان كەلتىرگەن 913، ال دەنساۋلىققا ورتاشا زيان كەلتىرگەن 837 جاعداي تىركەلدى. 37 مىڭنان استام ادام ءتۇرلى جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى. تۇرمىستىق زورلىقتىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق فاكتورلار جانە قوعامداعى گەندەرلىك ستەرەوتيپتەر دەسەك ارتىق ايتقانىمىز ەمەس. ءماجبۇرلى نەكەگە تۇرعان قىزداردىڭ سەرىكتەستەرىنىڭ جىنىستىق، فيزيكالىق جانە پسيحولوگيالىق زورلىقتىڭ قۇربانى بولۋى دا بەلەڭ الىپ بارادى. كوبىنە ءماجبۇرلىپ نەكە قۇرعان قىزداردى ءبىلىم مەن ماماندىق الۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرادى. بۇل ولاردىڭ تاۋەلدى جانە وسال جاعدايىن ودان سايىن ناشارلاتادى»، - دەپ جازىلعان حابارلامادا.
ۋاكىلدىڭ سوزىنشە، نەكەگە تۇرۋ ءۇشىن قىزداردى ۇرلاۋ تاجىريبەسى ەلەمىزدە، اسىرەسە وڭتۇستىك ايماقتاردا ءجيى كەزدەسەدى. كەي جاعدايدا مۇنداي ارەكەتتەر جىنىستىق تۇتاستىقتى بۇزۋعا، ار-نامىس پەن قادىر-قاسيەتتى قورلاۋعا، زاڭسىز باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جانە ءتىپتى وزىنە قول جۇمساۋعا دا اكەلەدى.
«ۇلتتىق ءداستۇر، ادەت-عۇرىپتار سىندى ستەرەوتيپتەردى باسشىلىققا الىپ، اتالعان وقيعالار جايىندا حابارلاماۋ جاعدايدى ۋشىقتىرىپ بارادى. جاستار قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك تۋرالى بىلمەيدى. بۇل - اۋىر قىلمىس، ادامنىڭ جەكە باسىنا قول سۇعۋ مەن بوستاندىق قۇقىعىن ورەسكەل بۇزۋ ەكەنىن تۇسىنبەيدى»، -دەپ جازدى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل.
ادام ۇرلاۋمەن بايلانىستى قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى تالداۋ كورسەتكەندەي، 2019 جىلدان باستاپ قازىرگە دەيىن اتالعان ساناتتاعى 214 قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق تىركەلگەن. بۇل رەتتە نەكەگە تۇرۋ ماقساتىندا قىزداردى ۇرلاۋ بويىنشا ناقتى ستاتيستيكا جوق. ويتكەنى قىلمىستىق كودەكستە مۇنداي قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ جەكە قۇرامى كورسەتىلمەگەن.
2019 جىلدىڭ شىلدەسىندە بۇۇ-نىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كەڭەسى جالپى جازاسىزدىق پەن ەسەپ بەرۋدىڭ جوقتىعىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ، بالالار، ەرتە جانە ءماجبۇرلى نەكە تۋرالى A/HRC/RES/41/8 قارارىن قابىلدادى. 2018 جىلعى 17 جەلتوقساندا قابىلدانعان قاراردا بۇۇ باس اسسامبلەياسى 2030 جىلعا دەيىنگى تۇراقتى دامۋ سالاسىنداعى كۇن تارتىبىندە كوزدەلگەن بالالار، ەرتە جانە ءماجبۇرلى نەكەلەردى جويۋ ماقساتىندا ءتيىمدى شارالار قابىلداۋعا شاقىرادى. ۇرلاۋ جانە ءماجبۇرلى نەكە تاجىريبەسىن جويۋ، گەندەرلىك تەڭدىكتى قامتاماسىز ەتۋ جانە ايەلدەر مەن قىزداردىڭ قۇقىقتارىن زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ بارلىق مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق ينستيتۋتتاردىڭ نازارىندا بولۋى كەرەك.
«ءقازىر ۇلتتىق قۇقىق قورعاۋ مەكەمەسى قىلمىستىق زاڭناماعا ءبىرقاتار تۇزەتۋلەر، اتاپ ايتقاندا جەكە باپتى ەنگىزۋدى جانە جابىرلەنۋشى ءوز ەركىمەن بوساتىلعان جاعدايدا قىلمىسكەردى قىلمىستىق جاۋاپتىلىقتان بوساتۋدى كوزدەيتىن قىلمىستىق كودەكستىڭ 125-بابىنا ەسكەرتپەنى الىپ تاستاۋدى قاراستىرىپ جاتىر. ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسى كورسەتكەندەي، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇرىكمەنستان قىلمىستىق زاڭنامالارىندا ايەلدەردى نەكەگە ماجبۇرلەپ تۇرعىزۋ ماقساتىندا ۇرلاۋ تۋرالى جەكە باپ بار»، - دەلىنگەن حابارلامادا.