جۇڭگو يمپەراتورلارى ديناستياسىنىڭ قۇلاۋىنا نە سەبەپ بولعانى بەلگىلى بولدى

عالىمدار الەمدەگى كوپتەگەن يمپەريانى باسقارعان اۋلەتتەردىڭ اۋىسۋىنا كليماتتىق قۇبىلىستار اسەر ەتكەنىن مالىمدەدى

كليماتولوگتار سوڭعى ەكى مىڭ جىلدا جۇڭگو يمپەراتورلارى ديناستياسىنىڭ قۇلاۋىنا ۆۋلكانداردىڭ اتقىلاۋى سەبەپ بولعانىن انىقتادى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.

جانارتاۋدىڭ اتقىلاۋى سالدارىنان ەلدە قۇرعاقشىلىق نەمەسە كليمات قاتتى سۋىپ وتىرعان. عالىمداردىڭ زەرتتەۋ ناتيجەلەرى  Communications Earth & Environment جۋرنالىندا جارىق كوردى. 

«ءبىز سوڭعى ەكى مىڭ جىلدا جۇڭگو يمپەرياسىن باسقارعان اۋلەتتەردىڭ قۇلاۋى ۆۋلكانداردىڭ اتقىلاۋىنا سايكەس كەلگەنىن انىقتادىق. ۆۋلكان اتقىلاعان سوڭ اۋا رايى كۇرت سۋىپ، ونىڭ ارتى حالىق اراسىندا ءتۇرلى شيەلەنىستەر مەن دۇربەلەڭگە اكەلگەن. ال، اسكەريلەر وسى ۇرىمتال ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانىپ، يمپەريانى باسقارىپ وتىرعان اۋلەتتى اۋىستىرۋعا بارىن سالعان»،-دەيدى اقش-تىڭ راتگەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى الان روبوك.

عالىمدار سوڭعى جىلدارى جانارتاۋدىڭ اتقىلاۋى ادامزات وركەنيەتىنە ىقپال ەتكەنىن دالەلدەيتىن كوپتەگەن ايعاق تاپقان. مىسالى، تاريحشىلار ەفيوپتىق ۆۋلكاننىڭ اتقىلاۋىن پتولومەيلىك ەگيپەتتىڭ قۇلاۋىمەن بايلانىستىرادى، سونداي-اق كونە ريمدە يۋليا سەزاردى ولتىرگەن سوڭ باستالعان ازاماتتىق سوعىستى دا وسى ۆۋلكاننىڭ اتقىلاۋىمەن بايلانىستىرىپ كەلەدى. عالىمدار بۇل قاتارعا جۇڭگو يمپەراتورلارى ديناستياسىنىڭ قۇلاۋىن دا قوسىپ وتىر. 

روبوك پەن ونىڭ ارىپتەستەرى سوڭعى ەكى مىڭ جىلدا گرەنلانديا مەن انتاركتيكا اۋماعىندا قالىپتاسقان مۇز قاباتتارىنىڭ قۇرامىنا تالداۋ جۇرگىزگەن. وندا بۇرىنعى داۋىردە اتقىلاعان 156 ۆۋلكاننىڭ ك ۇلى ساقتالىپتى. تاريحشىلاردىڭ كومەگىنە جۇگىنگەن كليماتولوگتار بۇل دەرەكتەردىڭ جۇڭگو تاريحىنداعى ماڭىزدى ساتتەرگە ساي كەلەتىنىن انىقتادى. زەرتتەۋشىلەر سوڭعى ەكى مىڭ جىلدا بۇكىل قىتايدى نەمەسە ونىڭ كەيبىر ايماقتارىن بيلەگەن 68 اۋلەتپەن بايلانىستى وقيعالاردى زەرتتەگەن.

زەرتتەۋلەر كورسەتكەندەي ۆۋلكان اتىلعان سوڭ ون جىل اينالاسىندا يمپەراتورلار ديناستياسى اۋىسىپ وتىرعان. بۇل اسىرەسە ۆۋلكان اتىلعان سوڭ كليماتتىق وزگەرىس بولعان كەزدە ورىن العان، ياعني قۇرعاقشىلىق پەن اۋا رايى كۇرت سۋىعاندا. ونىڭ ارتى اسكەري قاقتىعىستارعا ۇلاسىپ وتىرىپتى. 
عالىمداردىڭ پايىمداۋىنشا، بيلىكتىڭ اۋىسۋىنا جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قۇلدىراۋىمەن قاتار سزي ديناستياسى تۇسىندا كوكتەگى ماندات ۇعىمىنىڭ پايدا بولۋى دا اسەر ەتكەن. 

روبوكتىڭ ايتۋىنشا، بيلىكتى باسىپ الۋشىلار وزدەرىنىڭ ءىزاشارلارىن مورالدىق قۇلدىراۋ مەن كوكتەگى مانداتىنان ايىرىلدى دەپ ايىپتاپ، ونىڭ جوعالۋى كاتاكليزم مەن ءارتۇرلى تابيعي اۋىتقۋلارعا اكەلدى دەپ كىنالاعان. جانارتاۋلاردىڭ اتقىلاۋى باسقا دا تابيعي قۇبىلىستاردى تۋدىرىپ وتىرعان، ولاردى ەڭ الدىمەن جاڭا اۋلەتتەردىڭ نەگىزىن سالۋشىلار ءتيىمدى پايدالانىپ كەلدى، دەپ قورىتىندى شىعاردى عالىمدار.