«ۆەنتيان» زەرتحانالىق مودۋلىمەن عارىشقا جەتكىزىلگەن كۇرىشتىڭ ەكسپەريمەنتتىك تۇقىمى ءبىر اي وتكەن سوڭى ءساتتى ءوسىپ شىقتى. بۇل جايىندا جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى جاريالاعان حابارلامادا ايتىلعان، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz Inform.kz-كە سىلتەمە جاساپ.
جۇڭگو عىلىم اكادەمياسىنىڭ (قعا) عارىشتا وسىمدىكتەردى ءوسىرۋ باعدارلاماسىنىڭ جەتەكشىسى چجەن ءحۋيسيۋننىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى ۋاقىتتا كۇرىش تۇقىمىن ءوسىرۋ ءساتتى باستالدى. اتاپ ايتقاندا، قىسقا ءداندى كۇرىش 4-5 سم بولىپ ءوسىپ شىقتى. تايكوناۆتار (قىتايدا عارىشكەرلەردى وسىلاي اتايدى) ۇلگىلەردى جينايدى، سودان كەيىن مۇزداتىپ، ساقتايدى، ودان كەيىن ولاردى ساراپتاما جاساۋ ءۇشىن جەرگە الىپ كەلەدى.
ولار زەرتتەۋدىڭ ارقاسىندا الەمدە العاش رەت عارىشتىق ميكروگراۆيتاسيا جاعدايىندا «تۇقىمنان تۇقىمعا دەيىن» ءومىر بويى كۇرىش ءوسىرۋ ەكسپەريمەنتى جۇزەگە اسىرىلادى دەگەن ءۇمىت ءبىلدىردى.
قعا حابارلاماسىندا الىس عارىشتى يگەرۋ دامىعان سايىن، ءتىپتى بولاشاقتا مارسقا قونۋدى ەسكەرگەندە جەردەن جەتكىزىلەتىن ازىق-تۇلىككە عانا سەنۋ مۇمكىن ەمەس ەكەندىگى ايتىلعان. عارىشتىق ساياحاتتىڭ ۇزاق مەرزىمدى قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن عارىشتا ازىق-تۇلىك ءوسىرۋ ماسەلەسىن شەشۋ قاجەت.
«عارىشتىق داقىلداردىڭ بولاشاق ءوندىرىسى تولىعىمەن وقشاۋلانعان جاساندى ورتادا جۇزەگە اسىرىلۋى كەرەك. عارىشتا وسىرىلەتىن داقىلدار جوعارى ونىمدىلىك پەن ساپا، جوعارى تيىمدىلىك جانە ەنەرگيانى از تۇتىنۋ تالاپتارىنا سايكەس كەلۋى قاجەت»، - دەدى چجەن حۋيسيۋن.
بۇدان بۇرىن حابارلانعانداي، شىلدە ايىندا العاشقى «ۆەنتيان» زەرتحانالىق ءمودۋلى پايدالانۋعا بەرىلدى. قازان ايىندا «مانتيان» ەكىنشى ءمودۋلى ىسكە قوسىلادى دەگەن جوسپار بار. سودان كەيىن قىتايدىڭ تيانگۋن وربيتالىق ستانساسىنىڭ («اسپان سارايى») قۇرىلىسى اياقتالادى. ول ءت-تارىزدى بولادى.
سوڭعى جىلدارى جۇڭگو بيلىگى ۇلتتىق عارىش باعدارلاماسىن جۇيەلى تۇردە دامىتىپ كەلەدى. جۇڭگو عالىمدارى قحر-دىڭ ءبىرىنشى عارىشتىق وربيتالىق ستانساسىنىڭ قۇرىلىسىن وسى جىلدىڭ سوڭىندا اياقتاۋمەن قاتار، اي مەن مارستى يگەرۋدى دە باستى نازاردا ۇستاپ وتىر.