شىلقىعان شىعى، سەبەلەگەن جاۋىنى، جاعىمسىز جەلى بار قىركۇيەكتى قازەكەڭ «جىلاۋىق اي» دەپ اتاعان.
بۇرىنعىلار كۇز ايلارىن جىلاۋىق كۇز، جومارت كۇز، كۇرەڭ كۇز، سارى كۇز، التىن كۇز، ت.ب. دەپ بىرنەشە مەزگىلگە بولگەن. سول تالداۋعا جۇگىنسەك، ءقازىر جىلاۋىق كۇز (اي). ويتكەنى، بۇل ايدا سىلبىر جاۋىن-شاشىن، ورەكپىگەن جەل كوپ بولادى.
ءقازىر ەگىن ورىلىپ، قىرمان قىزىپ جاتقان قاربالاس كەز. ديقان الا جازداي توككەن تەرىنىڭ جەمىسىن جيىپ جاتىر. مۇندايدا اۋىل قارتتارى مەن جاستارى قىرمان باستىرىپ جاتقان شارۋالار قوسىنان تابىلىپ، اق تىلەگىن ءبىلدىرىپ، قول كومەگىن بەرىپ، بۇيىرعان كەۋسەنىن (جاڭا ەگىننەن تۇسكەن ونىمنەن بەرىلەتىن سىباعا) الىپ كەتەتىن بولعان. بۇل امال جونىندە الداعى پايىمىمىزدا ايتامىز.
الدىمىزدا «ماساق» امالى كەلە جاتىر. "تابيعات تامىرشىسى" اتانعان كونەكوز قازاق قارتتارىنىڭ ەسەبى بويىنشا، ميزامنىڭ (قىركۇيەكتىڭ) 10–15 ارالىعىندا جۇرەدى. وسى مەزگىلدە ەگىنى جينالعان القاپقا مالشىلار مال جايادى، كارى-قۇرتاڭ، بالا-شاعا جانە ارتىق ەڭبەك كۇشتەرى اتىزدىڭ ماساعىن تەرەدى. سول سەبەپتى، امالدىڭ اتاۋى «ماساق» دەپ اتالعان.
كۇزدىڭ باسى – قىركۇيەك. ۇركەر شوقجۇلدىزىنىڭ باس كوتەرۋى كۇيەك ۋاقىتىنىڭ كەلگەنىنەن حابار بەرگەندەي. مالشىلار «وھو، ۇركەر باس كوتەرىپتى عوي، كۇيەكتىڭ الىنار كەزى بولىپ قالىپتى» دەپ بىر-بىرىنە ايتىپ جاتادى. ايدىڭ اتاۋى مال شارۋاشىلىعىنا بايلانىستى قويىلسا كەرەك. قوي مەن ەشكىنىڭ تولدەۋ مەرزىمىن جىلدىڭ جىلى ايلارىنا كەلتىرۋ، مالدىڭ قوڭىن كوتەرۋ ماقساتىندا جازدىڭ باسىندا قوشقار مەن تەكەلەرگە كۇيەك بايلاعان. ال وسى بايلانعان كۇيەك توقسان كۇننەن سوڭ الىنىپ، اتالىق مالدار ەركىندىككە جىبەرىلگەن. وسىعان وراي قىر قازاقتارى كۇيەك اعىتاتىن ۋاقىتتى «قىركۇيەك» دەپ اتاعان.
«ءۇش اي توقسان بولعاندا،
قۇتىلار قوشقار كۇيەكتەن..، –
دەپ باستالاتىن حالىق جىرى بۇل ويىمىزدى ناقتىلاپ تۇرعانداي.
قىركۇيەكتەگى اۋا رايى: كۇن سالقىندايدى، شىق تۇسەدى، ءجيى جاڭبىر جاۋادى، شۋاقتى كۇندەرى دە بار «ميزام شۋاق» دەگەن. ايدىڭ ەكىنشى ونكۇندىگىندە اۋا رايى سۋىتقان كەزدە بولاتىن شۋاق. دالادا ميزامدار شۇباتىلىپ، توڭىرەكتە تىنىشتىق ورنايدى...
«سۇمبىلەنىڭ تۋۋى» امالى دا وسى ايدىڭ ەنشىسىندە. قىركۇيەكتىڭ سوڭعى ونكۇندىگى اۋا رايى سالقىنداپ، سۋدىڭ سۋىيتىن كەزى. «سۇمبىلەدە سۋ سۋىيدى» دەگەن وسى مەزگىل. قىركۇيەكتىڭ سۋىق ايلاردىڭ كەرۋەنىن باستاپ تۇرعان كوشباسشى اي ەكەنىن وتكەندە جازعانبىز.
ءبىزدىڭ بابالارىمىز قىركۇيەك (ميزام) ايىن قۋانا قارسى العان. كەلۋىن اسىعا كۇتكەن. بۇل اي - ەل بايلىعىنىڭ ەسەلەنەتىن، كوكتەمگى-جازعى شارۋاشىلىق جۇمىستارىنىڭ قورىتىندىلاناتىن ۋاقىتى.
ۇركەردىڭ باسىن كوتەرگەنىنە، تارازىنىڭ تۋعانىنا قاراماستان، كۇن ءالى جىلى قالپىن ساقتاۋدا. وتكەندە عانا جاڭا اي تۋدى. بۇگىن گريگوريانشا ايدىڭ – 1ء-ى، مۇسىلمانشا – 4ء-ى، قازاقشا – 9 كۇننەن كەيىن جاڭا اي باستالادى. ايدىڭ تۋىسى كوڭىلدى قۋانتقانداي، تىم شالقالاپ جاتقان جوق. دەگەنمەن، ايدىڭ باسى ءوزگەرىسسىز بولمايدى. كۇزدىڭ كۇنى تۇراقسىز. سوندىقتان ەگىن جيناۋدى، جوندەۋ جۇمىستارىن، قىسقا ازىرلىكتى، باسقا دا كەزەك كۇتتىرمەيتىن شارۋالاردى جەدەل جۇرگىزە بەرگەن دۇرىس.