سوڭعى ۋاقىتتا ءجاسوسپىرىم قىزداردىڭ ءبىر-بىرىنە كۇش كورسەتۋى، الىمجەتتىك جاساۋى جيىلەپ بارا جاتقانى بايقالادى.
وسىدان بىرنەشە كۇن بۇرىن عانا الەۋمەتتىك جەلىدە، باسقا دا ءتۇرلى اقپارات كوزدەرىندە سەمەيدەگى وقۋشى قىزداردىڭ توپتاسىپ توبەلەسىپ، شاش جۇلىسقانى تۋرالى اقپارات تارادى. وعان سۇيەنسەك، 7-8 سىنىپتىڭ قىزدارى تاپا-تال تۇستە قاتارلاستارىن جەرگە يتەرىپ قۇلاتىپ، مازاق قىلادى. ول ازداي، ەكى قىز قاقاعان قىستا سىرت كيىمدەرىن شەشىپ تاستاپ كىرىسىپ، ءبىر-ءبىرىن باس-كوزگە قاراماي تومپەشتەيدى. قالعاندارى اجىراتۋدىڭ ورنىنا، ۇيالى تەلەفونعا ءتۇسىرىپ، قىزىقتاپ قاراپ تۇرادى، ول ازداي بەينەجازبانى الەۋمەتتىك جەلىگە جۇكتەيدى.
بۇل كوپشىلىك كۋا بولعان ءبىر عانا جاعداي ەمەس. بىلتىر كۇزدە اقتوبە وبلىسىندا دا وسىنداي وقيعا بولىپ، ەكى وقۋشى قىز ءبىر-ءبىرىن اياۋسىز سوققىعا جىققان. بوتەلكەنىڭ سىنىعىمەن ءبىرى ەكىنشىسىنىڭ قاباعىن جارىپ، قانىن سۋداي اعىزعان. سول كەزدە دە كوشەنىڭ قاق ورتاسىندا قىرىلىسىپ جاتقان جاسوسپىرىمدەردى ەشكىم اجىراتپاعانى، اقىرىندا قان-جوسا كۇيدەگى قىزدىڭ ءبىرى ەسىنەن تانىپ، اۋرۋحاناعا تۇسكەنى ءمالىم بولعان.
ايتا بەرسەك، مىسال كوپ. ال وسى ءجاسوسپىرىم قىزداردىڭ وشپەندىلىككە، زورلىق-زومبىلىق كورسەتۋگە بەيىم تۇراتىندىعىنا، اگرەسسيالىق مىنەز-قۇلقىنا نە سەبەپ؟ زاماناۋي پسيحولوگيالىق زەرتتەۋلەر ناتيجەسى مۇنىڭ تۇپ-توركىنىن وتباسىنداعى وسى سىڭايلاس قارىم-قاتىناسپەن بايلانىستىرادى. ياعني ماماندار ۇيدە اتا-اناسىنان قاتالدىق، ءتىپتى قاتىگەزدىك كورگەن بالا ءوز قاتارلاستارىمەن قارىم-قاتىناستا وتە اگرەسسيۆتى بولاتىنىن ايتادى.
«قاراش-قاراش وقيعاسىنداعى» احانقۇل ءتارىزدى: «ەرتەڭ ومىردەن تاياق جەگەنشە، بۇگىن مەنىڭ تاياعىمدى جەپ ءوسسىن» دەپ، بالانى جاستايىنان «تاياققا پىسىرۋگە» تىرىساتىن، قيت ەتسە قاتاڭ جازالاپ، قيا باستىرمايتىن اتا-انالاردىڭ بار ەكەنى، ارينە، جاسىرىن ەمەس. بالانى قاتال ۇستاۋعا قاتىستى ولاردىڭ دا ءوز ۇستانىمى بار. «زامان دا، ادامدار دا ءقازىر باياعىداي ەمەس. الىسقانمەن الىسىپ، جۇلىسقانمەن جۇلىسىپ، كۇرەسىپ، تىرەسىپ تۇرماساڭ – كۇنىڭ «كۇن» ەمەس، تەككە قور بولاسىڭ» دەپ ۇيرەتەدى، ودان قالسا: «اياساڭ – اياما» دەپ، بەينەلەپ ايتقاندا، پەرزەنتىنىڭ قاققاندا قانىن، سوققاندا ءسولىن الادى. تۇپتەپ كەلگەندە، وڭ-سولىن ءالى تانىپ ۇلگەرمەگەن جەتكىنشەك، ول مەيلى ۇل بولسىن، قىز بولسىن، اگرەسسيانى، وكتەمدىكتى مىنا الەمدەگى ءومىر ءسۇرۋ قۇرالى رەتىندە قابىلدايدى. وسىدان كەلىپ ۇل بالا قاتايعان ۇستىنە قاتايسا، قىز بالا ءوزىنىڭ تابيعي جاراتىلىسىنان، نازىكتىگىنەن اۋىتقىپ، ەركەكشورا كەيپىنە ويىسادى.
ماماندار قاتىگەز، تۇلا بويى وشپەندىلىككە تولى قىزدار ادەتتە ءوزىن قورسىنىپ، وزگەلەردەن تومەن سانايتىنىن، ادامعا جانى اشىمايتىنىن ايتادى، سونداي-اق ءار نارسەگە كۇدىكپەن قاراپ، قۇربىلارىنىڭ اراسىنا لاڭ سالۋعا، ولاردى ءبىر-بىرىنە ايداپ سالۋعا دايىن تۇراتىنىن ەسكەرتەدى. ءبىر جاعىنان، عالامتور ارقىلى تاراپ جاتقان ءتۇرلى جاعىمسىز جايتتار، كەلەڭسىز كورىنىستەر دە ەلىكتەگىش جاسوسپىرىمدەردىڭ جاعا ۇستاتار ءىس-ارەكەتىن قۇددى ءبىر قالىپتى مىنەز-قۇلىق ىسپەتتى قابىلداتۋعا جول اشۋدا. قاتارلاسىنا الىمجەتتىك كورسەتكەنىنەن بولەك، جاسوسپىرىمدەر سول ارەكەتىن الەۋمەتتىك جەلىگە سالىپ، «تاجىريبەسىن» كەڭىنەن تاراتۋ تۇرعىسىنان دا الدىنا جان سالماۋعا كوشتى. ولار مۇنداي بەينەجازبالاردى ءتۇسىرۋدىڭ جانە ونى عالامتورعا جۇكتەۋدىڭ سالدارى مەن وسى تۇرعىداعى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە بەرمەيدى. كەرىسىنشە، «نەعۇرلىم كوبىرەك قارالىم جيناسا جانە ول كوپ ادامعا ۇناسا، سوعۇرلىم تانىمال بولامىن» دەپ ويلايدى، ءوز-وزىن ءسويتىپ كورسەتكىسى، مويىنداتقىسى كەلەدى.
ءبىر انىعى، الىمجەتتىك پەن زورلىق-زومبىلىق جاسوسپىرىمدەر اراسىندا كەڭ تارالعانىنا قاراماستان، قاتارلاستارىنان ءزابىر كورگەندەر بۇل تۋرالى كوپ جاعدايدا ەشكىمگە ءتىس جارمايتىن كورىنەدى. مامانداردىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، جەتكىنشەكتەردىڭ وننان ءبىر بولىگى عانا بولعان جاعدايدى اتا-اناسىنا ايتادى جانە تەك جيىرمادان ءبىر بولىگى مەكتەپ اكىمشىلىگىنىڭ نەمەسە پسيحولوگتىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى ەكەن. قالعاندارى ماسەلەنى ءوز بەتىنشە شەشۋگە تىرىسادى. الايدا، جاۋىردى وسىلاي جابا توقۋ سالدارىنان الىمجەتتىك جالعاسا بەرەدى جانە بۇل ءجاسوسپىرىم پسيحيكاسىنا وتە قاتتى زيانىن تيگىزەدى.
سەمەيدەگى قىزدار توبەلەسىنە قايتا ورالار بولساق، جۇدىرىقتاسقان جاسوسپىرىمدەردىڭ اتا-انالارى بالا تاربيەسىنە قاتىستى مىندەتىن تيىسىنشە ورىنداماعان بولىپ تانىلىپ، اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى، بەينەجازبانى الەۋمەتتىك جەلىگە جۇكتەگەن قىزدىڭ زاڭدى وكىلدەرىنە ايىپپۇل سالىندى. ءبىلىم مەكەمەسىنىڭ وكىلدەرى وقيعانىڭ ساباقتان تىس ۋاقىتتا بولعانىن مالىمدەپ، اقتالۋعا تىرىسقانى اڭعارىلدى. ارينە، مۇنىمەن ەشتەڭە شەشىلمەيدى. بۇل جەردە كيكىلجىڭنىڭ نەدەن تۋىنداعانىن انىقتاۋ جانە ەندىگارى وعان جول بەرمەۋ ماڭىزدى.
اتالعان جايتقا وراي الەۋمەتتىك جەلىدە پىكىر بىلدىرگەن جاندار مۇنى مەكتەپتەگى تاربيە جۇمىسىنىڭ ولقىلىعىنا بالايدى جانە «مەكتەپتىڭ قانداي ەكەنىن سونداعى وقۋشىلارعا قاراپ-اق بىلۋگە بولادى: بالالار ساباققا نەعۇرلىم سالعىرت قاراسا، سوعۇرلىم ءبىر-بىرىمەن اڭدىسۋعا، جاعا جىرتىسۋعا قۇمار بولادى» دەيدى.
قالاي دەگەنمەن دە، ماسەلە جاسوسپىرىمدەرگە قاتىستى بولعاندا مەكتەپ تە، ءمۇعالىم دە ودان تىسقارى قالماسى انىق. بۇل بالا تاربيەسىندەگى وتباسى، اتا-انا جاۋاپكەرشىلىگىن جوققا شىعارۋ ەمەس. الايدا، جاس جەتكىنشەكتىڭ ومىرگە كوزقاراسى مەكتەپتە قالىپتاسادى، وزگەلەرمەن دۇرىس قارىم-قاتىناس جاساۋدى دا ول ءدال سول مەكتەپ قابىرعاسىندا ۇيرەنەدى دەسەك، بۇل رەتتە، ارينە، ءبىلىم ۇياسىنا، ۇستازعا جۇكتەلەر جۇك اۋىر.