بۇگىن ماجىلىستە تاريحي-مادەني مۇرانى ساقتاۋ، قورعاۋ جانە ارحەولوگيا قىزمەتىن رەتتەۋ ماسەلەلەرىنە ارنالعان زاڭ جوباسى قارالدى. دەپۋتات اسحات ايماحامبەتوۆ ءوز بايانداماسىندا بۇل قۇجاتتىڭ مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ۇلتتىق قۇرىلتايدا بەرگەن تاپسىرمالارىن ورىنداۋ ماقساتىندا ازىرلەنگەنىن اتاپ ءوتتى، - دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz ءتىلشىسى.
"ۇسىنىلعان زاڭ جوباسى - پرەزيدەنت تاپسىرماسىنىڭ ناقتى ورىندالۋى. بۇل - دەپۋتاتتار مەن عالىمداردىڭ بىرلەسىپ جاساعان ورتاق ەڭبەگى"، - دەدى ايماحامبەتوۆ.
دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، زاڭ جوباسى ارحەولوگيا سالاسىنداعى قوردالانعان ماسەلەلەردى شەشۋگە باعىتتالعان. ول بىرنەشە وزەكتى پروبلەمانى جانە ولاردى رەتتەۋدىڭ جاڭا تەتىكتەرىن اتاپ ءوتتى.
ءبىرىنشى ماسەلە - ليسەنزيالاۋ جۇيەسىنىڭ تيىمسىزدىگى
دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە ارحەولوگيا سالاسىندا ليسەنزيالار مەرزىمسىز جانە ەسكەرتكىشتىڭ بارلىق تۇرىمەن جۇمىس ىستەۋگە بىردەي بەرىلەدى. مىسالى، ۇيىم ءبىر رەت ليسەنزيا السا، ودان كەيىن ونىڭ ماماندارى بار ما، بىلىكتىلىگى جەتكىلىكتى مە - ەشكىم ونى تەكسەرمەيدى. سول ليسەنزيامەن ول ءومىر بويى، ەش شەكتەۋسىز، ەش مىندەتتەمەسىز مادەني مۇرامىزبەن جۇمىس ىستەي بەرەدى.
"تاعى ءبىر پروبلەما - ارحەولوگيالىق جانە رەستاۆراسيالىق جۇمىستارعا، ءبىر عانا ليسەنزيانىڭ بەرىلۋى. فورمالدى تۇردە ونىڭ جەكە ساناتى بولعانىمەن، ءىس جۇزىندە ول وسى ەكى سالانىڭ ايىرماشىلىعىن تولىعىمەن ەسكەرمەيدى. سونىڭ كەسىرىنەن رەستاۆراتورلار قازبا جۇمىستارىمەن، ال ارحەولوگتار رەستاۆراسيامەن اينالىسىپ جۇرگەن دەرەكتەر بار"، - دەدى ول.
ەندى ەكى بولەك ليسەنزيا بولادى - ارحەولوگياعا بولەك ليسەنزيا، رەستاۆراسياعا بولەك. ليسەنزيانىڭ ناقتى مەرزىمى بولادى - 5 جىل. ءار ليسەنزيا ءۇشىن ارنايى بىلىكتىلىك تالاپتارى ەنگىزىلەدى.
ەكىنشى. ارحەولوگيا سالاسىنداعى دەرەكتەر حاوسى
"كىم، قاي جەردە، قانداي قازبا جۇمىستارىن ءجۇرىزدى؟ نە تابىلدى؟ عىلىمي ادىستەمەگە سايكەس پە؟ ونىڭ ەسەبى - تولىق بەلگىسىز. مەملەكەتكە تولىق، ءارى سەنىمدى اقپارات جەتپەيدى. تەك ەسكەرتكىشتەر ءتىزىمىنىڭ ءوزى ءقازىر 42 تىزىمدەردە شاشىرانقى تۇردە. ال قازبا جۇمىستارى بويىنشا، ەسەپتەردى ەشكىم ەشقايدا وتكىزبەيدى. ياعني قازبالار بار، ءبىراق ەسەپتەر جوق. تابىلعان جەكە جادىگەرلەر بار، ءبىراق جاپپاي جادىگەرلەر مەن ماتەريالدار جوق. ناتيجەسىندە كەيبىر ەسكەرتكىشتەر قايتا-قايتا زەرتتەلىنسە، ەندى بىرەۋلەرى مۇلدە قاراۋسىز قالىپ، جويىلىپ كەتىپ جاتىر"، - دەدى ول.
دەپۋتاتتىڭ سوزىنشە، ەندى وسىنىڭ بارلىعى ءبىر سيفرلىق جۇيەدە بولادى.
ءۇشىنشى ماسەلە - ءبىرىڭعاي عىلىمي ۇيلەستىرۋدىڭ بولماۋى
"ءقازىر ارحەولوگيالىق جۇمىستاردى عىلىمي تۇرعىدا باقىلايتىن، ۇيلەستىرەتىن ناقتى مەكەمە جوق. كىم قالاي ىستەيمىن دەسە، سولاي ىستەيدى - بىرەۋى مۋزەيمەن، بىرەۋى اكىمدىكپەن، بىرەۋى جەكە ءوزى بەتىمەن ايتەۋىر بىلگەنىن ىستەپ ءجۇر"، - دەدى دەپۋتات.
الكەي مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتىنىڭ بازاسىندا ەندى ۇلتتىق ارحەولوگيالىق قىزمەت قۇرىلادى.
ءتورتىنشى ماسەلە - تابىلعان جاپپاي جادىگەرلەر مەن ماتەريالداردى ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ جوعى
دەپۋتاتتىڭ سوزىنشە، ارحەولوگيالىق ماتەريالداردىڭ مەملەكەتتىك قورى جاسالادى.
مۋزەيلىك قۇندىلىعى بار جەكە جادىگەرلەر - مۋزەيگە بەرىلەدى زاڭدا بەكىتەلگەندەي. ال جاپپاي جادىگەرلەر مەن تابىلعان ماتەريالدار - دەپوزيتارييدە، عىلىمي ورتاعا اشىق، ءقاۋىپسىز جاعدايدا ساقتالادى.
بەسىنشى ماسەلە - قازبادان كەيىن ارحەولوگيالىق وبەكتىنى ءوز كەيپىندە ساقتاۋ مەن اينالاسىن قالپىنا كەلتىرۋ
كەي ارحەولوگيالىق جۇمىستاردان كەيىن قازبا ورنى جابىلمايدى، رەكۋلتيۆاسيا تولىعىمەن جاسالمايدى، ءتىپتى ەسكەرتكىشتەردىڭ ءوزى بۇلىنەدى. جوبادا ءاربىر ارحەولوگ قازبادان كەيىن جەردى قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى، ياعني كونسەرۆاسيا-رەكۋلتيۆاسيا جۇمىستارىن جۇرگىزۋ بويىنشا تالاپتار ناقتىلانادى.
دامۋ مەن مۇرانى ساقتاۋدىڭ قاقتىعىسى
بۇگىن جول، سۋ قويماسى، ەلەكتر جەلىسى سياقتى قۇرىلىس جۇمىستارى كەيدە ەسكەرتكىشتەر ورنالاسقان جەرلەردەن وتەدى. بۇل ەسكەرتكىشتەر جوعالماۋ ءۇشىن، الدىن الا ەكسپەرتيزا جۇرگىزىلۋگە ءتيىس. ءبىراق قولدانىستاعى ەرەجەلەرگە سايكەس، ارحەولوگيالىق جۇمىستار تەك جوسپارعا ساي عانا جۇرگىزىلۋى مۇمكىن. مامانداردىڭ ايتۋىنشا بەكىتىلگەن جوسپاردا بۇگىن 70 جۋىق قازبالار بولسا، راسىندا 300 جۋىق قازبالار ءجۇرىپ جاتىر. ياعني ونىڭ كوبى ەسەپكە الىنباعان، باقىلاۋدان دا تىس قالۋدا.
جەتىنشى ماسەلە - زاڭسىز قازبالار
"ءبىز تەك ەسكەرتكىشتەردى ەمەس، سونىمەن بىرگە تاريحي قۇندىلىعى جوعارى جادىگەرلەردى دە جوعالتىپ جاتىرمىز. قۇندى زاتتار شەتەلگە كەتىپ، "قارا نارىقتا" ساتىلىپ جاتىر. كوپ جاعدايدا ولاردى مەتالل ىزدەگىشتەر مەن ارنايى قۇرىلعىلار ارقىلى تاۋىپ الادى. سوندىقتان زاڭ جوباسىندا مەتالل ىزدەگىشتەر مەن وسىنداي قۇرىلعىلاردى ليسەنزياسىز پايدالانۋعا تىكەلەي تىيىم سالۋ ۇسىنىلعان"، - دەدى ايماعامبەتوۆ.